[go: up one dir, main page]
Gaan na inhoud

Kolonisasie

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Kolonisasie is 'n proses waardeur 'n sentrale stelsel van mag die omliggende grond en die dele daarvan oorheers.

Die term is afgelei van die Latynse woord colere, wat "om te bewoon" beteken.[1] Kolonisasie verwys net na migrasie, byvoorbeeld die setlaarkolonies in Amerika, Australië en Afrika, handelsposte en plantasies, terwyl kolonialisme daaroor handel, asook oor die oorheersing oor die inheemse bevolking van sogenaamde "nuwe grondgebiede".

Kolonisasie word verbind met die verspreiding van tientalle miljoene mense van Wes-Europese lande na oral oor die wêreld heen. In baie gevestigde kolonies het Wes-Europese setlaars die groot meerderheid van die bevolking uitgemaak. Voorbeelde hiervan is die Amerikas, Australië en Nieu-Seeland. Hierdie kolonies is soms "neo-Europa" genoem. In ander plekke het Wes-Europese setlaars die minderheidsgroepe uitgemaak, wat dikwels oorheersend was in die plekke waar hulle hul gevestig het.[2]

Toe Brittanje begin het om hulle in Australië, Nieu-Seeland en verskeie ander kleiner eilande te vestig, het hulle die landmassas as terra nullius beskou.[3] Terra nullius beteken "leë grond" in Latyn. Weens die gebrek aan Europese boerderytegnieke is die grond beskou as onveranderd deur mense en daar is gevolglik opgetree asof dit onbewoon is, ondanks die teenwoordigheid van inheemse bevolkings. In die 19de eeu het wette en idees soos Mexiko se Algemene Kolonisasiewet en die Verenigde State se Lotsbestemming-manifes die verdere kolonisasie van die Amerikas aangespoor.

Geskiedkundige kolonisasies

[wysig | wysig bron]

Klassieke tydperk

[wysig | wysig bron]

In die antieke tye het nasies soos die stadstate Griekeland en Fenisië dikwels kolonies gestig waar hulle kon boer op wat hulle geglo het onbewoonde grond was. Grond wat geskik was vir boer is dikwels beset deur migrerende "barbaarse stamme" wat geleef het van jag en versamel. Antieke Grieke en Fenisiërs het die grond beskou as bloot leeg en onbewoon. Dit het egter nie beteken dat daar nie konflik was tussen die koloniseerders en die inheemse mense nie. Die Grieke en Fenisiërs het ook kolonies gevestig met die opset om handel deur die hele Mediterreen en Midde-Ooste te reguleer en uit te brei.

Nog 'n tydperk van kolonisasie in die antieke tye was gedurende die Romeinse Ryk. Die Romeinse Ryk het groot dele van Wes-Europa, Noord-Afrika en Wes-Asië verower.

In Noord-Afrika en Wes-Asië het die Romeine dikwels verower wat hulle beskou het as "beskaafde nasies". Namate hulle noord in Europa beweeg het, het hulle grootliks te doen gekry met plattelandse nasies of stamme en baie min wat as stede beskou kan word. In hierdie gebiede het golwe van kolonisasie dikwels op die verowering van die gebiede gevolg.

Baie van die huidige stede regoor Europa het begin as Romeinse kolonies, soos Köln in Duitsland, wat oorspronklik Colonia Claudia deur die Romeine genoem is; en die Britse hoofstad, Londen, wat die Romeine gestig het as Londinium.

Middeleeue

[wysig | wysig bron]
Wêreldryke en kolonies 1550
Wêreldryke en kolonies 1800

Die verval en ondergang van die Romeinse Ryk was dieselfde tyd (gedeeltelik veroorsaak deur) as die grootskaalse beweging van mense in Oos-Europa en Asië. Die algemene beskouing is dat dit begin het met die nomadiese perderuiters van Asië (veral die Huns) wat beweeg het na die ryker weivelde in die weste, wat die plaaslike nasies gedwing het om ook verder wes te trek en so aan totdat die Gote gedwing is om tot oor die grense van die Romeinse Ryk te beweeg, wat gelei het tot voortdurende oorlog met Rome, wat 'n rol gespeel het in die ondergang van die Romeinse Ryk. Gedurende hierdie tydperk was daar grootskaalse bewegings van volkere wat nuwe kolonies oor die hele wes-Europa heen gevestig het. Die gebeure van hierdie tyd het gelei tot die ontwikkeling van baie van die moderne nasies van Europa soos die Franke in Frankryk en Duitsland en die Angel-Saksers in Engeland.

In Wes-Asië, gedurende die Sassanidse Ryk, het party Perse kolonies in Jemen en Oman gevestig.

Die Vikings van Skandinawië het ook grootskaalse kolonisasie uitgevoer. Die Vikings is veral bekend as invallers en het van hul oorspronklike tuislande in Denemarke, suidelike Noorweë en suidelike Swede beweeg om die kuslyne van noordelike Europa te plunder. Mettertyd het die Vikings begin handel dryf en kolonies gevestig. Die Vikings het Ysland ontdek en kolonies daar gevestig voordat hulle aanbeweeg het na Groenland, waar hulle vir 'n wyle kolonies gehad het. Die Vikings het 'n onsuksesvolle poging van stapel gestuur om 'n gebied wat hulle Vinland genoem het te kolonialiseer, wat waarskynlik die gebied is wat nou bekend staan as L'Anse aux Meadows, Newfoundland en Labrador, aan die oostelike kuslyn van Kanada.

Moderne "Koloniale Era"-kolonialisme

[wysig | wysig bron]

"Kolonialisme" in hierdie konteks verwys hoofsaaklik na Wes-Europese lande se kolonialisme van grond wat oorwegend in die Amerikas, Afrika, Asië en Oseanië is. Die vername lande wat aktief was in hierdie vorm van kolonisasie is onder meer Spanje, Portugal, Frankryk, die Koninkryk van Engeland, die Nederlande en sedert die begin van die 18de eeu, Brittanje en die Verenigde State. Die meeste van hierdie lande het in 'n stadium 'n tydperk van byna volledige beheer oor die wêreldhandel en die era van omstreeks 1500 tot 1900 gehad. In die laat 19de eeu het Imperiale Japan ook begin om by setlaarkolonisasie betrokke te raak, vernaamlik in Hokkaido en Korea.

Party verslae tipeer Chinese bedrywighede in Tibet as kolonisasie.[4][5]

Hoewel baie Europese kolonisasiestelsels gefokus was op die korttermyn-ontginning van ekonomiese geleenthede (byvoorbeeld Newfoundland of Siberië) of gegaan het oor spesifieke doelwitte (Massachusetts of Nieu-Suid-Wallis), het 'n tradisie ontwikkel van sorgvuldige langtermyn- sosiale en ekonomiese beplanning vir albei partye, maar veral deur die gekolonialiseerde land self, gegrond op uitvoerige teorieskepping (kyk maar na James Oglethorpe se Georgia-kolonie in die 1730's en Edward Gibbon Wakefield se Nieu-Seeland in die 1840's).[6]

Moderne kolonisasie

[wysig | wysig bron]
Wêreldryke en kolonies 1898

Kolonisasie kan gebruik word as 'n metode om uitheemse mense in die kultuur van die imperiale land te absorbeer en assimileer, en sodoende enige oorblyfsel van die kulture wat die imperiale grondgebied dalk op lang termyn kan bedreig, te vernietig deur hervorming te inspireer.

Rusland

[wysig | wysig bron]

Gedurende die Russiese Ryk is 'n beleid van Russifikasie gevolg, ten einde die Russiese taal en kultuur op die mense in die verowerde gebiede reg langs Rusland self af te dwing. Die Russiese Ryk het beoog om op hierdie manier sy grondgebied geleidelik, en permanent, te vergroot deur uitheemse kulture uit te wis. Uitheemse tale binne sy grondgebied is verban, asook uitheemse godsdienste. [verwysing benodig]

Die Sowjet-bewind in die 1920's het die vertroue van nie-Russe probeer wen deur hul etniese kulture aan te moedig en vir hulle baie van die kenmerkende institusionele vorme van die nasiestaat te vestig.[7] Die vroeë Sowjet-bewind was vyandig teenoor selfs vrywillige assimilasie, en het probeer op geassimileerde nie-Russe te probeer onrussifiseer.[8] Ouers en studente wat nie daarin belang gestel het om hul nasionale tale te bevorder nie, is bestempel as dat hulle "abnormale houdings" ten toon stel. Die owerhede het tot die gevolgtrekking gekom dat minderhede wat onbewus is van hul etnisiteit, onderwerp moet word aan hul Belaruslandiasie, Jiddisjiasie, Poleiasie, ens.[9]

Teen die vroeë 1930's het hierdie ekstreme multikulturele beleid geblyk onuitvoerbaar te wees en die Sowjet-bewind het 'n beperkte Russifikasie bekend gestel[10] vir praktiese redes; vrywillige assimilasie, waarvoor daar dikwels 'n aanvraag was,[11] is toegelaat. Die lys van nasionaliteite is verminder van 172 in 1927 na 98 in 1939[12] deur ondersteuning van klein nasies te herroep ten einde hulle in groter nasies saam te smelt. Abkhazië is byvoorbeeld met Georgië saamgesmelt en duisende etniese Georgiërs is na Abkhazië gestuur.[13] Die Abkhaz-alfabet is verander na 'n Georgiese grondslag, Abkhaziese skole is vervang met Georgiese skole en die  Abkhaz-taal is verban.[14] Die heersende elite is gesuiwer van etniese Abkhaziërs en teen 1952 was meer as 80% van die 228 hoogste party- en regeringsamptenare en sakebestuurders in Abkhazië etniese Georgiërs (daar het 34 Abkhaziërs, 7 Russe en 3 Armeniërs in hierdie poste oorgebly).[15]

Russe is nou uitgebeeld is die mees gevorderde en mins chauvinistiese mense van die Sowjet-Unie.

Etniese Russe is gestuur om verowerde gebiede te koloniseer soos Letland en Estland, terwyl plaaslike tale, godsdienste en gebruike verban of onderdruk is. Bevolkingsverskuiwing in die Sowjet-Unie is ook gebruik as sowel 'n militêre strategie om teenstand teen Sowjet-uitbreiding te smoor, of as 'n voortsetting van die Russifikasie-beleid van assimilasie, en as dit nie slaag nie, die uitwissing van etniese minderhede deur ballingskap na 'n afgeleë landstreek soos Siberië. [verwysing benodig][verwysing benodig][verwysing benodig][verwysing benodig][verwysing benodig]

Die Joodse Oblast

[wysig | wysig bron]

Die Sowjet-regering het in 1934 die Joodse Outonome Oblast (JOO) in die Sowjetse Verre-Ooste gevestig om 'n tuisland vir die Joodse mense te skep. Nog 'n beweegrede was om die Sowjet-teenwoordigheid langs die kwesbare oosgrens te versterk. Die streek is dikwels deur die Chinese geïnfiltreer; in 1927 het Shiang-Kai-Shek samewerking met die Chinese Kommunistiese Party beëindig, wat die bedreiging verder vergroot het. Dit het ook gelyk of die fascistiese Japan bereid en gereed was die Verre-Oosterse provinsies van die USSR los te maak.[16] Om die vestiging in die onherbergsame en onontwikkelde streek aanlokliker te maak, het die Sowjet-regering private eienaarskap van grond toegelaat. Dit het daartoe gelei dat baie nie-Jode hulself in die oblast gevestig het om 'n gratis plaas te kry.[17]

Teen die 1930's is 'n enorme propagandaveldtog van stapel gestuur om meer Joodse setlaars te oorreed om daarheen te trek. In een geval vertel 'n Jiddisje rolprent wat met die regering se geld gemaak is, Seekers of Happiness, die verhaal van 'n Joodse gesin wat van die Groot Depressie in die Verenigde State ontvlug om 'n nuwe lewe in Birobidzhan te skep. Sowat 1,200 Sowjet-Jode het bestuit om hulle in Birobidzhan te vestig.[18] Die Joodse bevolking het in 1948 'n hoogtepunt van sowat 30,000 bereik, sowat 'n kwart van die streek se bevolking. Teen 2010, volgens syfers van die Russiese sensusburo, was daar net 1,628 mense van Joodse afkoms in die JOO oor (1% van die totale bevolking), terwyl etniese Russe 92,7% van die JOO se bevolking uitmaak.[19] Die JOO is Rusland se enigste outonome oblast[20] en, benewens Israel, die wêreld se enigste Joodse gebied met amptelike status.[21]

Uitgeweke kolonies

[wysig | wysig bron]

Massa-migrasie soos Chinese emigrasie of die Britse diaspora of Duitse diaspora het gelei tot kolonies in die buiteland. In sommige gevalle is uitgewekene-nisplekke permanent gevestig in teikenlande onder die dekmantel van die verspreiding van "godsdiens en kultuur". Die bedoeling agter die beweging en vestiging van uitgewekenes is in baie gevalle (veral wanneer hulle nie per se in 'n nis bymekaarkom nie) nie noodwendig om "hul inheemse beskawing uit te brei" nie, maar eerder om die bevolking van die nuwe beskawing byeen te bring vir ekonomiese doelwitte. 'n Mens moet besef dat uitgewekenes verskil van bannelinge en dikwels is daar min of geen verhouding tussen hulle nie. Bannelinge is gewoonlik diaspora of ontwortelde gemeenskappe of mense wat uit hul oorspronklike grondgebied of tuisland gevlug het na iewers anders en is in dié posisie weens oorlog of 'n ander groot politieke omwenteling en soms sluit dit die invloed van kolonisasie in.

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Aantekeninge en verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Marcy Rockman; James Steele (2003). The Colonization of Unfamiliar Landscapes. Routledge. ISBN 0-415-25606-2.
  2. ↑ Howe, Stephen (2002). Empire: A Very Short Introduction. United States: Oxford University Press. pp. 21–31.
  3. ↑ Painter, Joe; Jeffrey, Alex (2009). Political Geography. London, GBR: SAGE Publications Ltd. p. 169.
  4. ↑ The Great Tibetan Stonewall of China, ISBN 1-902681-11-8, page 141
  5. ↑ China's Tibet: The World's Largest Remaining Colony: Report of a Fact-Finding Mission and Analyses of Colonialism and Chinese Rule in Tibet. The Hague: UNPO (Unrepresented Nations and Peoples Organization). 1997.
  6. ↑ Morgan, Philip D. (2011). "Lowcountry Georgia and the Early Modern Atlantic World, 1733-ca. 1820". In Morgan, Philip D. (red.). African American Life in the Georgia Lowcountry: The Atlantic World and the Gullah Geechee. Race in the Atlantic World, 1700–1900 Series. University of Georgia Press. p. 16. ISBN 978-0-8203-4307-5. Besoek op 4 Augustus 2013. […] Georgia represented a break with the past. As one scholar has noted. it was 'a preview of the later doctrines of "systematic colonization" advocated by Edward Gibbon Wakefield and others for the settlement of Australia and New Zealand.' In contrast to such places as Jamaica and South Carolina, the trustees intended Georgia as 'a regular colony', orderly, methodical, disciplined […]
  7. ↑ Terry Martin (2001). The Affirmative Action Empire: Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923–1939. Cornell University press. p. 1.
  8. ↑ Terry Martin (2001). The Affirmative Action Empire: Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923–1939. Cornell University press. p. 32.
  9. ↑ Per Anders Rudling (2014). The Rise and Fall of Belarusian Nationalism, 1906–1931. University of Pittsburgh press. p. 212.
  10. ↑ Richard Overy (2004). The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia. W.W Norton Company, Inc. p. 558.
  11. ↑ Terry Martin (2001). The Affirmative Action Empire: Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923–1939. Cornell University press. p. 409.
  12. ↑ Richard Overy (2004). The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia. W.W Norton Company, Inc. p. 556.
  13. ↑ George Hewitt (1999). The Abkhazians: A Handbook. Curzon Press. p. 96.
  14. ↑ Summary of Historical Events in Abkhazian History, 1810–1993 Abkhaz World, 15 October 2008, retrieved 11 September 2015.
  15. ↑ The Stalin-Beria Terror in Abkhazia, 1936–1953, by Stephen D. Shenfield Abkhaz World, 30 June 2010, retrieved 11 September 2015.
  16. ↑ Nora Levin (1990). The Jews in the Soviet Union Since 1917: Paradox of Survival, Volume 1. New York University Press. p. 283.
  17. ↑ Richard Overy (2004). The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia. W.W Norton Company, Inc. p. 567.
  18. ↑ Arthur Rosen, [www./75mag/birobidzhan/birobidzhan.htm], February 2004
  19. ↑ "Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года" (in Japannees). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Mei 2020. Besoek op 19 April 2013.
  20. ↑ Constitution of the Russian Federation, Article 65
  21. ↑ Спектор Р., руководитель Департамента Евро-Азиатского Еврейского конгресса (ЕАЕК) по связям с общественностью и СМИ (2008). под ред. Гуревич В.С.; Рабинович А.Я.; Тепляшин А.В.; Воложенинова Н.Ю. (reds.). "Биробиджан — terra incognita?" (PDF). Биробиджанский проект (опыт межнационального взаимодействия): сборник материалов научно-практической конференции. Биробиджан: ГОУ "Редакция газеты Биробиджанер Штерн". Правительство Еврейской автономной области: 20.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolonisasie&oldid=2650671"