Babako

Babako
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Plantae
Divisie:	Magnoliophyta
Klas:	Magnoliopsida
Orde:	Brassicales
Familie:	Caricaceae
Genus:	Vasconcellea
Spesie:	V. pentagona
Binomiale naam
Vasconcellea × heilbornii V.M.Badillo

Die babako (Carica pentagona) is 'n subtropiese boom wat geplant word vir sy buitengewone vrugte. Dit is nou verwant aan die papaja (Carica papaya).

Dit het sy oorsprong in die hoë Andes van Ecuador in Suid-Amerika. Waarskynlik is dit 'n kruising tussen 'n manlike plant van die Vasconcellea stipulata (Carica stipulata, Toronche) en 'n vroulike plant van die bergpapaja (Vasconcellea cundinamarcensis, Carica pubescens). Dit kom voor in warmer rypvrye streke en selfs bo 2 000 m bo seevlak. 'n Sagte subtropiese klimaat is uiters geskik, maar dit groei ook goed in gematigde temperature. Die eksotiese palmagtige vorm skep 'n tropiese voorkoms. Dit aard goed in groot potte binnenshuis. Die boom kan tot 5 m hoog word, het min takke en lewe 'n jaar of agt. Voortplanting geskied slegs deur steggies.

Die babako word aangeplant vir sy eetbare vrugte. Elke boom dra aan sy stam ongeveer 20 vrugte en meer per jaar en die gemiddelde gewig van een so 'n vrug is so een kilogram. Hulle word amper dwarsdeur die jaar een op 'n slag ryp. Dan is hulle goudgeel. Die vrugte ontwikkel sonder bestuiwing en bevat geen pitte nie. Hulle is langwerpig, gemiddeld 'n 20 cm lank en is vyfhoekig (vandaar die naam C. pentagona). Dus is dit stervormig as dit gesny word. Skimmel kom selde op die vrugte voor. En as dit wel daarop voorkom, versprei dit stadig. Sonder verkoeling het die vrug 'n rakleeftyd van 'n maand en met verkoeling twee maande. Slegs in Nieu-Seeland en die Laeveld is die babako op klein skaal kommersieel aangeplant.

Die babako het 'n vars vlesige vrug met 'n suikerinhoud van slegs 6%. Dit word vars geëet, insluitende sy sagte vel. Veral in vrugteslaai en in vrugtesap word dit gebruik. Dit kan gedroog en gekook word en tot konfyt en atjar verwerk word. Weens die hoë vlak van papeïen in die vrug kan dit as vleisversagter gebruik word. Babako help die spysvertering by die mens aan. Die unieke suurderige smaak en geur laat dink aan 'n mengsel van papaja, aarbeie, pynappel en kiwi.

Babako moet nie verwar word met babala nie.

• Ensikopedie van die wêreld, deel 18. Stellenbosch: Albertyn, 1993. ISBN 0-949948-43-8
• strangewonderfulthings.com
• www.katedry.czu.cz

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Babako.