Carnuntum

Carnuntum, die hoofstad van die Romeinse provinsie (Opper-) Pannonië (Pannonia Superior), was sowat 40 kilometer oos van Wene aan die suidoewer van die Donau geleë. Die stad het by die plek ontstaan waar die Barnsteenroete in die antieke tydperk die Donau gekruis en met die hawestad Aquileia aan die Adriatiese See verbind het.^[1] Die oorblyfsels van die antieke stad maak tans deel uit van die Neder-Oostenrykse munisipaliteite Petronell-Carnuntum en Bad Deutsch-Altenburg.

Die Romeinse offisier en geskiedskrywer Velleius Paterculus het in 6 n.C. verslag oor 'n Romeinse leër onder bevel van die veldheer Tiberius gelewer wat in die Keltiese koninkryk Noricum kamp opgeslaan het om daar te oorwinter. Hy het die presiese naam van die kampeerplek as Carnuntum gegee. Dit is die eerste historiese verwysing na die plek wat later tot een van die vernaamste Romeinse stede sou groei.

Tiberius se leër het vanuit die gebied van die huidige Hongarye na die Donau se suidoewer getrek en was besig om die rivier te oorsteek om in die noorde 'n veldtog teen die Markomanne te begin - 'n Germaanse stam wat vyandelik teenoor Rome gesind was. Dit was die eerste keer dat die Romeine die oorsteking van die kronkelende rivierloop in die gebied aangedurf het.

Gedurende sy bloeitydperk het Carnuntum - 'n voorpos van die Romeinse beskawing in die Pannoniese wildernis - 'n bevolking van tot by 50 000 gehuisves en was sodoende een van die grootste Romeinse nedersettings noord van die Alpe waarna soms as "Klein-Rome aan die Donau" verwys is. Danksy die ligging by die historiese Barnsteen- en Limesroetes het Carnuntum tot 'n beduidende handelsplek gegroei waar kosbare goedere soos sy, goud, speserye en barnsteen uit die kusgebiede van Noord- en Oossee te koop aangebied is. Geriewe soos vloerverwarming en kraanwater, wat in die meeste woonhuise beskikbaar was, weerspieël Carnuntum se welvaart. Omstreeks 124 het keiser Hadrianus Romeinse stadsreg aan die nedersetting verleen wat amptelik Municipium Aelium Carnuntum genoem is. Groot Romeinse keisers soos Tiberius (destyds nog as veldheer onder Augustus), Diocletianus en Marcus Aurelius het besoeke aan die stad gebring.

Op 9 April 193 n.C. is Lucius Septimius Severus, die stadshouer van Pannonia Superior, deur sy troepe in Carnuntum as Romeinse keiser geproklameer. Die stad se amptelike status is vervolgens verhef tot dié van 'n colonia (Colonia Septimia Aurelia Antoniniana Carnuntum). 'n Tweede keiser, Publius C. Regalius, is tussen 260 en 261 hier geproklameer. Muntstukke, wat hy laat slaan het, is tot dusver slegs in Carnuntum opgegrawe. Op 11 November 308 n.C. is die sogenaamde Keiserkonferensie in Carnuntum gehou waartydens Diocletianus, Galerius en Maximianus 'n poging onderneem het om die destydse Vier-heerser-stelsel, die Tetrargie, te red.

Carnuntum het sowat vier eeue lank bestaan voordat dit geleidelik aan belangrikheid verloor het. Vermoedelik is Carnuntum omstreeks 350 n.C. deur 'n verwoestende aardbewing getref en het nooit meer van die gevolge van dié ramp herstel nie. 'n Aantal geboue is in die 20ste en 21ste eeu volgens antieke voorbeelde heropgebou om vir die besoeker 'n tydvenster in die eerste vyf dekades van die 4de eeu n.C. te open. Hulle maak tans deel uit van die Argeologiese Park Carnuntum.

Carnuntum is die enigste argeologiese opgrawingsterrein waar die belangrikste tipes geboue van 'n Romeinse stadsbuurt in die 4de eeu n.C. binne 'n historiese konteks gerekonstrueer is - 'n burgerhuis (Villa des Lucius), 'n elegante stedelike villa (villa urbana) en 'n publieke badhuis. Alle geboue is in 'n bruikbare en bewoonbare toestand, met antieke funksionele geriewe soos Romeinse vloerverwarming in die badhuis en volle meubilering asook bruikbare Romeinse stowe in die kombuise.^[2]

Dit maak van Carnuntum 'n geslaagde voorbeeld van eksperimentele argeologie - hier het wetenskaplikes die Romeinse leefwêreld op grond van plaaslike argeologiese bevindings en volgens beskrywings in die werke van die Romeinse argitek Vitruvius met antieke tegnologieë herskep om dit vir besoekers ten volle ervaarbaar te maak.

In Carnuntum het argeoloë daarnaas die enigste gladiatoreskool ter wêreld opgegrawe wat onveranderd bewaar gebly het. In die amfiteater Bad Deutsch-Altenburg word tydens die jaarlikse Romeinse fees outentieke gladiatoregevegte gehou. Dele van die antieke ondergrondse waterleidings het eweneens bewaar gebly, en van hulle voer nog steeds water. Een van die mees onlangse argeologiese ontdekkings in hierdie verband is in 2017 gemaak.^[3] Die kruispunt van 'n riool- en 'n varswaterpyp in Carnuntum is 'n toonbeeld van Romeinse ingenieursvernuf.

• Kurt Mündl: Weltstadt im Land der Barbaren. 2000 Jahre Carnuntum. Wene: Orac 2006

Wiki-webtuistes

---

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Carnuntum.

Amptelike webtuiste

---

• Webwerf van die Argeologiese Park Carnuntum

Media

---

• Carnuntum - Weltstadt im Land der Barbaren. Oostenrykse dokumentêr oor Carnuntum
• SIBAFilm Austria: Romeinse fees in Carnuntum in 2019 - Feesoptog

Argeologiese navorsing (media)

---

• Die eerste Romeine in Carnuntum
• Ludwig Boltzmann Institute for Archaeological Prospection and Virtual Archaeology (LBI ArchPro)
• Reconstruction of a Roman City - Carnuntum 2011 - Making of the Scale model

Nuutste argeologiese ontdekkings

---

• ORF Niederösterreich, 30 Maart 2017: Vergnügungsviertel in Carnuntum entdeckt