Interregnum
Interregnum (meervoud interregna of interregnums) is die Latynse uitdrukking vir 'n tussenregering. Oorspronklik het die begrip by die Romeine die tyd tussen die dood van die een koning en die benoeming van die volgende koning beteken. Later is bedoel die tyd waarin daar geen konsuls was. Vir die tydperk is 'n senator tot interrex benoem, en hy moes die verkiesing van nuwe konsuls organiseer.
Later is met interregnum in die algemeen bedoel die periode tussen heersers (konings, keisers, pouse). Tans word die term meer algemeen gebruik vir 'n tydsperiode of breuk tussen twee regerings, 'n breuk binne 'n organisasie of selfs 'n breuk tussen verskillende maatskaplike milieus. In die Rooms-Katolieke Kerk praat mens van 'n interregnum as sede vacante. Hierdie teks verskyn ook op posseëls en munte van die Vatikaan.
Dit kan benewens bogenoemde gegewens ook bestempel word as 'n tydperk van diskontinuïteit of van 'n "gaping" in 'n regering, organisasie of maatskaplike orde. Argetipies was dit die tydperk tussen die bewind van een monarg en die volgende (van Latyn inter-, "tussen" en rēgnum, "heerskappy" [van rex, rēgis , "koning")), en die konsepte van interregnum en regentskap oorvleuel dus. Histories het langer en swaarder interregna tipies gepaard gegaan met wydverspreide onrus, burger- en opvolgingsoorloë tussen krygshere, en magsgapings wat gevul is deur buitelandse invalle of die ontstaan van 'n nuwe magsentrum. 'n Mislukte of gefaalde staat is gewoonlik in interregnum.
Die term verwys ook na die tydperke tussen die verkiesing van 'n nuwe parlement en die vestiging van 'n nuwe regering van daardie parlement in parlementêre demokrasieë, gewoonlik dié wat een of ander vorm van proporsionele verteenwoordiging gebruik, wat klein partye toelaat om verteenwoordiging in die parlement te hê, en wat tyd benodig vir onderhandelinge ten einde 'n nuwe regering te vorm. In die Verenigde Koninkryk, Kanada en ander kiesstelsels met enkellid-kiesafdelings of distrike[1] is hierdie tydperk gewoonlik baie kort, behalwe in die seldsame voorkoms van 'n minderheidsparlement soos beide in die Verenigde Koninkryk in 2017 en in Australië in 2010 plaasgevind het. In parlementêre interregnums neem die vorige regering gewoonlik as 'n opsigter-regering sy plek in totdat die nuwe regering tot stand gebring is. Boonop is die term toepaslik op die Verenigde State se presidensiële oorgang, dit wil sê, die tydperk tussen die verkiesing van 'n nuwe president en sy of haar inhuldiging, waartydens die uittredende president aan bewind bly, maar as 'n sogenaamde "lame duck" president, met geen aansporing tot daadwerklike optrede of 'n werklike agenda nie, aangesien sy of haar ampstermyn binnekort verstryk.[2]
In sommige Christelike denominasies beskryf "interregnum" (tussentyds) die tyd tussen vakante poste en aanstelling van 'n priester of leraar in verskeie rolle.
Groot Interregnum
[wysig | wysig bron]Die Groot Interregnum was die tydperk tussen die regerings van die Hohenstaufen [3] en die Habsburgers in die Heilige Romeinse Ryk. Hierdie tydperk neem volgens sommige 'n aanvang met die afsetting van keiser Frederik II, maar ook soms met sy dood in 1250 of die dood van sy seun, koning Koenraad IV van Hohenstaufen — die laaste Hohenstaufen — in 1254, of soms met die dood van Willem II van Holland in 1256. Die tydperk eindig in 1273 met die verkiesing van die eerste Habsburger op die troon, Roedolf I.
Die keurvorste wou wegbeweeg van 'n sterk sentrale gesag en het hul keuse vir die troon laat val op twee ongeïnteresseerde kandidate. In Januarie 1257 is Richard van Cornwall, broer van koning Hendrik III van Engeland, tot keiser gekies, en in April 1257 Alfonso X, koning van Kastilië. Nie een het ooit feitlik mag uitgeoefen nie. Plaaslike en streeksgebonde maghebbers het daarin geslaag om hul feodale bande te verbreek en hul mag uit te brei ten koste van sentrale gesag. In 1273 wou Pous Gregorius X 'n kruistog begin, maar hy het die samewerking van 'n sterk Duitse keiser nodig gehad. Hy het druk op die keurvorste geplaas om 'n ernstige kandidaat te kies. Die gekose kandidaat was uiteindelik Roedolf I van Habsburg, en nie Ottokar II van Boheme nie, die kandidaat wat deur die Pous ondersteun is. Daar was ook belangrike interregna in ander lande.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 'n Enkellid-kiesafdeling of distrik is 'n kiesafdeling wat deur 'n enkele ampshouer verteenwoordig word. Dit kontrasteer met 'n multi-lid kiesafdeling, wat verteenwoordig word deur verskeie ampsdraers. In sommige lande, soos Australië en Indië, word lede van die laerhuis van die parlement uit enkellid-kiesafdelings verkies, terwyl lede van die hoërhuis uit multilid-kiesafdelings verkies word. In sommige ander lande, soos Singapoer, kan lede van die parlement verkies word uit óf enkellid- óf multi-lid distrikte.
- ↑ Klotz, Robert J. (22 Maart 1997). "On the Way Out: Interregnum Presidential Activity". Presidential Studies Quarterly. 27 (2): 320. ISSN 0360-4918. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 September 2017. Besoek op 4 Desember 2018.
- ↑ Die Huis van Hohenstaufen was 'n Swabiese vorstehuis wat in die 12de en 13de eeu verskillende Duitse konings en keisers voortgebring het. Die naam van die vorstehuis is afgelei van die Hohenstaufen-kasteel by Staufenberg aan die noordelike rand van die Swabiese Alb by Göppingen.
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Giorgio Agamben, State of Exception (2005)
- Ernst Kantorowicz, The King's Two Bodies (1957).
- Koptev, Aleksandr. "The Five-Day Interregnum in The Roman Republic." The Classical Quarterly 66.1 (2016): 205–21.
- Theophanidis, Philippe "Interregnum as a Legal and Political Concept: A Brief Contextual Survey", Synthesis, Issue 9 (Herfs 2016): 109–124.