De stad van de toekomst is cultureel superdivers

„We moeten ons realiseren dat er geen toekomst is voor culturele instellingen die niet in jongeren, diversiteit en inclusie investeren”, waarschuwt demissionair staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur en Media) tijdens haar openingsspeech van de driedaagse Cultural Currency Conference in het Keilepand, een culturele broedplaats in Rotterdam. De conferentie is bedoeld om de toekomst van de ‘superdiverse’ stad te bespreken. ‘Superdivers’: meer dan de helft van de Rotterdammers heeft een migratieachtergrond, en dat zal in de toekomst voor meer steden gelden, zoals Amsterdam, Marseille of Londen. Jongeren die opgroeien in dit soort steden, spelen een centrale rol in de toekomst ervan.

Deze jongeren delen een bepaald wereldbeeld dat ‘the culture’ wordt genoemd, een nieuwe naam voor migranten-, of diasporische stadscultuur. Dat stellen de organisatoren van de conferentie; de Nederlandse Unesco Commissie (die onder andere cultuurbeleidsadvies geeft aan de Nederlandse overheid en medeorganisator is van de conferentie), architectenbureau MVRDV, de Boekmanstichting (Amsterdams kenniscentrum voor kunst, cultuur en beleid) en het Rotterdamse kennis- en onderzoekscentrum The Niteshop. ‘The culture’ is een stroming om rekening mee te houden.

Wat is ‘the culture’?

Volgens het adviesrapport On(ver)vangbaar: de innovatieve kracht van the culture, dat de Nederlandse Unesco Commissie vrijdag overhandigde aan demissionair staatssecretaris Uslu, is ‘the culture’ nauw verbonden aan hiphop, de muziekstroming die dit jaar vijftig jaar bestaat.

En hiphop is weer meer dan alleen muziek. Hiphop is een culturele attitude, die zich uit in onder andere dansvormen als breakdance, streetwearmode, beeldende kunsten als graffiti, literaire vormen als spoken word en sporten als skateboarding. Dit geheel is kortgezegd ‘the culture’. Een ecosysteem dat zowel in het heel klein opereert (op de pleintjes van migrantenwijken) als op het allerhoogste culturele niveau. Zo komt de muziek van bijvoorbeeld supersterren als Jay-Z en Beyoncé voort uit ‘the culture’, en stelde modemerk Louis Vuitton in 2018 wijlen modeontwerper Virgil Abloh aan als creatief directeur van de herenafdeling. Kenmerkend voor de manier waarop mensen uit ‘the culture’ cultuur maken is autodidactiek – buiten de gebaande, institutionele paden van subsidies en fondsen.

The culture wordt op de conferentie via gesprekken en toespraken, maar ook op beeldende wijze aan de man gebracht. Aan de witte muren van het Keilepand hangen indringende foto’s in het kader van de doorlopende expositie Money Trees Are A Perfect Place for Shade; beelden van eethuizen, belhuizen, pleintjes en wasserettes. In het midden van de zaal staat het frame van een scooter met de kappen en spatborden aan niet zichtbare touwen erboven gehangen. Het logo van Louis Vuitton is er onhandig op gespoten. Tussen de gesprekken door zoemt het geluid van de tondeuse van Kapper Graaf die hier vandaag hier zijn klanten knipt. Het Keilepand weerspiegelt drie dagen lang de leefwereld van jonge stedelingen.

Gebrek aan erkenning

Steeds blijkt op de conferentie dat the culture al zeer succesvol is, maar dat dit niet wordt (h)erkend door beleidsmakers, subsidieverstrekkers en de traditionele instellingen – „De systeemwereld van heidagen en brainstormsessies”, aldus Malique Mohamud van The Niteshop. Dat er weinig contact is tussen de twee werelden is een groot gemis volgens staatssecretaris Uslu: „Niet alleen omdat makers en gemeenschappen uit the culture prachtige kunstuitingen maken, maar ook omdat deze uitingen hen een taal geeft waarmee ze op de maatschappij reageren, waarmee ze een plek voor zichzelf en elkaar in de maatschappij opeisen.”

Zonder contact met de ‘systeemwereld’ gaat veel potentieel verloren, omdat makers uit the culture over het hoofd worden gezien, zo valt te lezen in het Unesco adviesrapport. Daarom zou de overheid ‘the culture’ moeten erkennen, door in haar te investeren op een „voor haar passende manier.” Wat die manier is zou de overheid zelf actief moeten onderzoeken.

Kathleen Ferrier, voorzitter van de Nederlandse Unesco Commissie, stelt dat erkenning hard nodig is. Juist ook voor beleidsmakers zelf. „The culture is een creatieve manier om naar de wereld te kijken die voor veel mensen in de systeemwereld onbekend is. Men moet zich ervan bewust worden dat je ontzettend veel mist als je hier geen oog voor hebt.” ‘Het systeem’ heeft vooral ‘the culture’ nodig, zo lijkt het.

Gunay Uslu: „Over vijftig jaar is ‘the culture’ er zeker nog, maar of de culturele instellingen er dan ook nog zijn, dat weet ik niet.”

De grote steden zullen over vijftig jaar in ieder geval nog steeds superdivers zijn. Hoe die eruit zullen zien is goeddeels aan ‘the culture’.