nuk

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

S’ i gn åreut ene sakî ki sepreut cwè åd fwait di l’ etimolodjeye di « nuk », el pout stitchî vaici.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes :
  - /nyk/ /nuk/ /nɔk/
  - Modele:frch /nøː/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /nyk/
Ricepeures : nén rcepåve

Sustantif

singulî	pluriyal
nuk	nuks

nuk omrin / femrin

1. cotoirdaedje d' ene coide, d' on fi. Fijhoz on nuk e vosse noret po n' nén rovyî. Les nuks di si hamak dischavèt les viyès costeures ki lyi markèt si schrene. — Jean-Pierre Dumont (fråze rifondowe). F. nœud. dobe nuk; u: foirt nuk : nuk riloyî so lu-minme. rl a: fernuk. F. double nœud. nuk di batlî; u: plat nuk : dobe nuk avou les deus tiesses del coide ki rivnèt onk dilé l' ôte di tchaeke costé. F. nœud de batelier. nuk di texheu, di pexheu ôtès sôres di nuks. fé des nuks (mot d' texheu) nukî. F. nouer. i freut on nuk avou s' coir c' est èn ome ki pout cotoide si coir dins tos les sinses. F. souple. il a fwait on nuk a s' gozî i n' boet pus.

2. (imådjreçmint) loyén do mariaedje. Li mariaedje, c' est on nuk k' on fwait avou s' linwe et k' on n' sait disfé avou ses dints. fé l’ grand nuk; u: fé l' nuk å loyén : ès maryî. A Påke, nos frans l' nuk å loyén. L' ivier serè houte sins k' on n' î pinse (A. Vierset). F. se marier.

3. li (gros) nuk: sacwè metowe ådzeu des ôtes. F. essentiel, principal. Li gros nuk, ci n' est nén d' wangnî des çanses, c' est d' elzès wårder.

4. plaece k' el fi do bwès s' arestêye, a cåze d' ene coxhe ki l' bodje s' a rnouri dsu, et k' est bråmint pus deure. Gn a ditrop di nuks dins ci åbe la, vos ndè sårîz fé des plantches. Dj' a toumé so on deur nuk tot soyant ç' plantche la. F. nœud. Vola l' nuk, dit-st i l' soyeu vola çou k' i gn a d' pus målåjhey. F. hic, difficulté, où le bât blesse.

5. (imådjreçmint) aroke, målåjhmince.

- Ossu, vî crucifis, ti m' rapinses,
  Tos les nuks ki dj' a dvou passer,
  Tos les oraedjes ki dj' a twezé,
  Po n' esse todi k' on pôve potince. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), "Li vîx cruc'fis di m'mére", p.72 (fråze rifondowe).

aveur passé pa tos les nuks aveur conoxhou totes les arokes, les rascråwes, aveur ene grande apriyesse des måleurs. F. expérience.

6. plaece k' el djonteure des doets si houze a cåze des roumatisses. Il a ses doets tot a nuks. Leye, croejhlant ses mwins plinnnes di nuks Sondje a ses gaméns, a ses feyes (Simone del Golete). rl a: nukeye. F. rhumatisme.

7. groxheur so on baston. La on bea bordon ås nuks, po si on m' vénreut ratinde del nute. Dji voe on vî ome tot tronnant et tot tchenou aspoyî so on baston plin d' nuks. — Anatole Marchal (fråze rifondowe). rl a: nukete. F. bâton noueux. nuk di doyå°.

8. bole di tere, d' agåjhes. rl a: nukete. F. motte. nuk di tchåfor nokete ki dmeure dins on tchåfor cwand on-z a rsaetchî l' tchåsse. F. résidu dur.

9. vî nuk !: vî scorion (atôtcha po on bon soçon). F. vieille branche.