[go: up one dir, main page]

Etimolodjeye

candjî

Tayon-bodje latén « gula » (minme sinse).

Prononçaedje

candjî

Sustantif

candjî

gueuye femrin

  1. (antomeye des biesses) (sociålmint comifåt) boke d' ene biesse.
    • Dins l' må d' araedje, n a do gletaedje ki court foû del gueuye.
  2. (po rabaxhî, måhonteus) boke d' ene djin cwand k' ele djåze bråmint u må, u k' ele boerleye.
    • Clô t' gueuye !
    • Clô t' gueuyeet mindje çou k' t' as !
    • Et s' nos a t i dit ossu ki, après çou k' les Bedjes elzî ont fwait, minme les boufes al gueuye d' Obélix estént on plaijhi Paul-Henri Thomsin, ratournant Astérix amon lès Bèljes, 2022, p. 9 (fråze rifondowe).
  3. (måhonteuzmint) po rabaxhî :
    1. boke d' ene djin cwand k' ele magne.
      • Il a todi l' pupe e s' gueuye.
    2. tiesse d' ene djin.
      • Dji prinda m' mwin et dj' lyi fota so s' gueuye.
      • Dj' aveu l' solea e plin dins l' gueuye.
  4. (sociålmint comifåt)grande ronde adroveure (d' ene sacwè)
    • Li gueuye do saetch. Li gueuye do caenon. Li gueuye do for. Li gueuye do shabot. Li gueuye del citere. Li gueuye di l' ouxh.
    • Ni dmoroz nén al gueuye di l' ouxh, vos atraproz on froed.

Ratourneures

candjî

(po les biesses)

  1. magnî e plinne gueuye : aveur bråmint a magnî, po des biesses.
  2. aveur li gueuye fwaite : aveur tos les dints di dvant k' ont crexhou, tot djåzant d' on tchvå d' ene vatche di cénk ans.
  3. gueuye di pourcea : (mot d' acleveu) tot djåzant d' on vea, gueuye avou on trop court babetch, a môde d' on pourcea.
  4. esse tinre el gueuye : tot djåzant d' on tchvå, risponde do côp cwand on saetche sol moir, esse åjhey a moenner.
  5. esse deur el gueuye : esse målåjhey a moenner tot djåzant d' on tchvå.
  6. Les poyes ponèt på betch et les vatches dinèt pal gueuye : i fåt bén sognî les biesses po-z aveur do rindaedje.
  7. si tchôkî u : si taper u : tchaire el gueuye do leu : si mete luminme dins ene sitouwåcion k' on-z aveut peu d' î esse.
    • Toplin des pousses estént epweznés. Avéns ns li måleur d' esse disrotés, si nos dmandéns l' voye ås baligants ki n' trovéns, is nos cdûjhént, mins e l' gueuye do leu. Et les femreyes, vola des cenes k' ont ferou des beas côps !Dieudonné Salme, Li houlot (fråze rifondowe).
  8. ostant ene fraijhe el gueuye d' on leu
  9. Côper a gueuye di rinne : côper e xhuflet.
  10. I fwait l' efet d' on grin d' avoenne dins l' gueuye d' on bådet : i vout parexhe on nel voet nén å mitan des ôtes.

(po les djins, sinse di "cåzer")

  1. råyî s' gueuye
  2. fé di s' gueuye, fote di s' gueuye
  3. Il a bråmint dol gueuye et waire d'efet u: il a dpus d' gueuye ki d' efet : i cåze bråmint, mins i n' fwait nén çk' i dit.
  4. I n' a kel gueuye di bon (di boune) : i djåze bén, et s' vanter, mins i n' fwait rén d' bon.
  5. I n' a vnou k' avou s' gueuye : i n' a pont apoirté d' bistoke estant priyî ene sadju.
  6. Il a ene gueuye a trinte-shijh tournants : i cåze bén, et il a todi l' pîce po mete å trô.
  7. Il a ene gueuye d' avocåt : i djåze bråmint et bén.
  8. Avou l' gueuye k' il a, i vindreut del miere : i sait djåzer po-z atourner les djins a atchter çou k' i vind.
  9. tchanter a gueuye disployeye : tchanter foirt.
  10. i fåreut ene sifwaite tcherêye di four po stoper l' gueuye des djins : les djins kidjåzront tofer les pareys a zels.
  11. Il a trop di gueuye u : Il a l' gueuye divant les dints u : il a fwait ndaler s' gueuye u: il a fwait peter s' gueuye : il a dit des cayets k' i n' åreut nén dvou.
    F.
  12. C' est on trop-di-gueuye u: c' est ene grande gueuye : i djåze bråmint.
  13. C' est ene måle gueuye u: ene gueuye di sierpint u: ene laide gueuye u: ene metchante gueuye u: ene efiante gueuye u: ene flairante gueuye u: ene gueuyea blame : ene djin ki dmeprijhe tofer les ôtes.
  14. ene gueuye d' atotes : ene djin ki respond sins s' djinner.
  15. I minte plin s' gueuye u: Il a minti po les trinte-deus dints di s' gueuye :
  16. Po-z ataker ls ôtes, il a todi l' gueuye tindowe : c' est èn acwereu, on cwereu d' margayes.
  17. côp d' gueuye : lawe (metchante parole).
    1. diner des côps d' gueuye : taper des lawes.
    2. On côp d' gueuyeest vite diné : si on n' si mwaistrixh nén, on discåze co bénrade les djins.
    3. Våt mî roter so les steules ki d' atraper des mwais côps d' gueuye u: Våt mî on côp d' trike k' on côp d' gueuye : Ene mwaijhe parole pout esse pus coixhante ki des coixheures fizikes.

(po les djins, sinse di "magnî")

  1. I fwait l' fene gueuye u: Rén n' est trop bon po s' gueuye u: C' est ene friyande gueuye : il inme bé d' bén magnî.
  2. Il a l' gueuye come li cou : il est schårdé (sins dints di dvant).
  3. Il a ene gueuye a pomper l' miere : il a ene tiesse k' on n' freut måy camaeråde avou lu.
  4. Il a l' gueuye pavêye : i magne bolant, et i n' si broûle nén.
    On dit eto : il a on palå d' fier.
  5. Afamêye gueuye ni cwire nén l' såce : cwand on-z a fwin, on magne did tot.
  6. Dimorer a setche gueuye : dimorer la sins k' on vs sieve a boere.
  7. Boere on vere al gueuye nete :
    1. boere sol hapå (raddiminnt).
    2. å djeu d' beyes, wadjî so on côp, et piede si wadjeure, et payî on hena å wangnant.

(po les djins, sinse di "vizaedje")

  1. fé ene gueuye d' etermint
  2. ramasser so s' gueuye : esse batou.
  3.  ! m' viye gueuye ! : plaijhant arinnaedje po on camaeråde. On dit eto : vî strouk, vî scorion.
  4. dji lyi frè peter s' gueuye u: il årè des pougns e s' gueuye u: il årè ene mwin al gueuye u: dji lyi spiyrè s' gueuye : dijhêye po mancî ene sakî.
  5. dji lyi a clôs l' ouxh a s' gueuye : dji n' l' a nén leyî moussî.
  6. fote ès gueuye dins tot : ès meler did tot.
  7. I tchôke todi s' gueuye eyou k' ene troye ni tchôcreut nén s' cou : (foirt måhonteus) i s' mele di çou ki n' lyi rgåre nén. On dit eto : c' est on mele-tot.
  8. gueuye di witchet : figueure d' ene sakî k' a l' air malén come on rnåd et toursiveus.
  9. gueuye di mvé

(trô d' intrêye)

  1. i fåt tchåfer l' for pal gueuye : dijhêye a ene sakî k' a froed, po k' i boeve ene pitite gote po s' reschandi.
  2. gueuye di for : flamiche, dorêye ås poretes.
  3. gueuye di crapåd : (vî mot) (mot d' modleu) sôre di gretoe, come on coyî.

Parintaedje

candjî

(minme sourdant etimolodjike)

Mots d’ aplacaedje

candjî

Sinonimeye

candjî

Ortografeyes

candjî
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

Ratournaedjes

candjî
boke d' ene biesse

Co a rindjî : gueuye di pourcea : (sincieus) prognatisme supérieur; côper a gueuye di rinne : tailler en biseau; I fwait l' efet d' on grin d' avoenne dins l' gueuye d' on bådet : il passe inaperçu; tchanter a gueuye disployeye chanter à gorge déployée; Il a trop di gueuye : il parle à tort et à travers; fé ndaler s' gueuye : hâbler, cancanner, rapporter; måle gueuye : mauvaise langue; i minte plin s' gueuye : il ment comme il respire; diner des côps d' gueuye : déblatérer; friyande gueuye : gourmet; Il a l' gueuye come li cou : il est édenté; Il a ene gueuye a pomper l' miere : il est antipathique à souhait; gueuye di witchet : figure chafouine.

Codjowas

candjî

gueuye

  1. indicatif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « gueuyî ».
  2. suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « gueuyî ».
  3. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « gueuyî ».
    • Dji gueuye bén on ptit côp d' tenawete; c' est pask' i fåt bén.
    • I fåt todi k' i gueuye so les ôtes !
    • Gueuye tant k' ti vous, valet ! dji frè todi çk' i m' plait

Ratournaedjes

candjî
riwaitant ind.pr.

Waitîz eto

candjî

  Lijhoz l’ årtike gueuye so Wikipedia