Roek
| Roek | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 E roek in 't ges | |||||||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Sorte | |||||||||||||
| Corvus frugilegus |
Roekn (Corvus frugilegus) zyn grôte zangveugels uut de familie van de kroaiachtigen. Juuste lik de mêeste sôortn kroain, zyn ze indeliks verstandig en kunn ze zest probleemn uplossn (ol doen ze dat surtout in e kôoie, woa dan menschn probleemn stelln dan ze in de nateur nie zoudn teegnkommn). Van slimmigheid zyn ze à peu près eevn rap of mensoapn, deur experiments is dudelik ekommn dan ze vele rapper zyn of hoons en kattn.
Uutzicht
[bewerkn | brontekst bewerken]Roekn trekkn styf up kroain, zowel van grotte of van kleur, ol zyn ze e bitje miender zwort, zeker in 't lucht hen ze e blauwn of purpern schynk. Ze zyn e cantimeiter of 45 lank. De dudelikste verschilln met kroain zyn te zien an nundern bek ('n achterkant is lichte van kleur omdan de veugels achter en ende de pluumn van doa verliezn) en an nunder pôotn (woa dan der olboovn pluumn hangn en woadeure da 't juuste lik is dan ze e broeksje an hen, etwot die byn kroain nie ezo is).
Verspreidienge en leefgebied
[bewerkn | brontekst bewerken]
't Zyn veugels daj verre in hêel Europa kut viendn, ollêne in 't nôordn nie en oek nie up Ysland. Ezo lopt 't verspreidiengsgebied deure nor Centroal-Azië, de Kaukasus, Klêen-Azië, Iran, India en ezo were noboovn no China, Mongolië en Ôost-Rusland. De verspreidienge lopt toune oek were vodder no 't ôostn en 't zuudn (Korea, Japan, China en e stiksje in Zuud-Ôost-Azië). D'ôostelikke veugels zyn e bitje klinder en hen e bitje mêer pluumn an de boasis van nundern bek. Roekn zittn surtout up plekkn die deur menschn ecultiveerd zyn, lik wêen en stikkn. Oek in steejn zyn ze mêer en mêer te viendn, surtout in de wienter (bevôorbeeld in Weenn zittn der in de wienter 250 000). In Europa zoudn der 10 meljoen koppels zittn, ol goat 't nie overol eevn goed met de populoasjes, 't zyn nog ossan e masse menschn die ze 't liefst weg hen en ze vergeevn.
Leevnswyze
[bewerkn | brontekst bewerken]
Juuste lik verre olle aar kroain, zyn roekn plangtrekkers, surtout a 't over teetn goat. Z'eetn fernient en wormes (dan ze bevôorbeeld up stikkn en wêen zoekn), klêne bêestn lik muuzn, mor oek nootn en oltemets beiers.
In de wienter kruupn ze mêestol thope in grôte kolonies, oltemets thope met kroain en kauwtjes. Sommigte roekn bluuvn in de wienter woa dan ze zittn, sommigte populoasjes trekkn no 't zuudn.
Roekn zyn achter twêe joar geslachtsrype, mo de mêeste veugels kommn nie zo oud. In Iengeland is er wel e veugel die juuste gin 23 joar ekommn is. Ze droagn nest in hoge loofboomn, mêestol an boann en dreevn. De nestn liggn mêestolnie te verre van makoar, mo verre nôois up miender of êen meiter van makoar. 't Is emakt uut fyne taksjes met toune nog zochte stoeffoasje derup, lik mos, pluumn en wulle. Van moarte vors legt het wuvetje toet neegn eiers woa da ze 16 toet 19 doagn up broedt, oundertusschn krygt ze teetn van 't vintje (koppels bluuvn nermoal gezien hêel nunder leevn thope). De joungn bluuvn e moand in 't nest, in d'êeste weke krygn ze ollêne teetn van 't vintje, de reste van 'ndienn moand oek van 't wuvetje. D'ouders zorn achter e moand nog e bitje voun de joungn, achter en endetje verhuuzn dedie toune nor e jeugdgroep, woa dan ze achter twi joar oek koppeln. Mêestol broedn ze mor êne kêe, uutzounderlik e twidde of zest e derde kêe.
Varia
[bewerkn | brontekst bewerken]Deroeck (in verschillige schryfwyzn) is e noame dan nog wel menschn hen, surtout in Ôost-Vloandern, Henegouwn en Antwerpn.