Anthropoceen

Den term Anthropoceen wordt gebruukt deur sommige wetenschappers vo de mêest recente geologische periode an te duudn. Der bestoa gin precieze definiesje en de begindatums varieern van 50.000 joar geleen ('t begin van 't massa-uutstervn van de megafauna in Australië) toet an 1784 ('t joar da James Watt de stoommachine uutgevoundn hèt, en da gezien wordt as 't begin van d' industriêle revoluusje). 't Wôord is vo 't êeste gebruukt deur Paul Crutzen (een Hollandschn atmosfeer-scheikundign die in 1995 de Nobelpryze vo scheikunde gewounn'n hèt), woamee dat je probeerdigde an te togn da me nu in een weireld leevn woardat de mens een belangrykn invloed hè up zyn omgevienge.

De strienge definiesje van 't Anthropoceen loat die periode beginn'n mè 't begin van d' industriêle revoluusje, omdat up da moment de bevolkienge deftig begost toe te neemn, en de vervulienge van 't milieu up grôtere schoale begost platse te viendn. Andere wetenschappers zettn 't begin van 't Anthropoceen round 8000 joar geleen, up 't moment dat de mens begost te boern, iet da zyn spôorn hè noageloatn in een anrykienge van methaan en koolstofdioxide in de lucht.

Nog andere wetenschappers zettn 't begin van 't Anthropoceen up 50.000 toet 40.000 joar geleen, up 't moment da 't êeste massa-uutstervn van de megafauna in Australië en Europa begost as een anzet toe loatere massa-uutsterviengn in Amerika, Madagascar en Nieuw-Zêeland.

De redenerienge vo de latste twê definiesjes is dat den invloed van de mens up zyn omgevienge ol begost voelboar te geraakn, iet da met de toenemende bevolkienge en verbeterde technologie olsmoa mêer uutgesprookn wierd.

Ofhankelik van waffer definiesje dat een mens kiest is 't Anthropoceen dus oftewel een dêel van 't Holoceen, een andere name vo 't Holoceen of een periode die toet in 't upperste Pleistoceen (of ystyd) rêekt.

Een dudelik têekn van de menselik activiteitn is de toenoame van d' hoeveelheid CO₂ in d' Eirde zyn atmosfeer, die van 't begin van 't Holoceen van 280 toet 380 ppm hè toegenoomn. Andere vôorbêeldn zyn 't ozongat in de stratosfere deur 't versprêen van CFCs (Chloro-Fluoro-Carbons), radioactieve isotoopn gelik Cesium-137, Jodium-129 en Technetium-99 van atoombommn en nucleaire accidentn en vervulienge mè zwoare metoaln van productn gelik lôodbevattende nafte.

Vôorbêeldn van vroegern invloed zyn mêer controversiêel, moa de vôorstanders zeggn dat d' hoeveelheid CO₂ in de lucht ol hoger was dan normoal, deurdan de vroege landbouwers busschn verbrandn vor under gewassn te plantn, en dat er ook een toename in methaan was deur 't fokkn van vee.

Volgens d' anhangers van de vroege definiesje van 't Anthropoceen is den invloed van de mens ol t' herkenn'n deur 't massa-uutstervn van de megafauna vanof 't moment dat de moderne mens up een bepoalde plekke kwaam weunn. 't Is doavan dat d' uutsterfgebeurtenissn gesprêed liggn up de verschillende landmassa's:

• Australië - begost round 50.000 joar geleen
• Europa - begost round 40.000 joar geleen
• Amerika - vor een grôot dêel tusschn 11.500 en 10.000 joar geleen
• Eilandn in de Middlellandsche Zêe - vanof 9000 joar geleen
• Madagascar - van omtrent 2000 joar geleen
• Nieuw-Zêeland - vôrol tusschn 't joar 1000 en 1500