Noordelik West-Vlams

Noordelik West-Vlams is de toale die geklapt wordt in de streke van De Polders en 't Houtland ten oostn van den Yzer.

't Noordelik West-Vlams tegoare mè 't Westelik West-Vlams van de Westhoek wordt ook Kustwestvlams genoemd, omda vele van de toalkenmerkn bewoard zyn uut ’t dialect van de Saksn, de Kustwestgermoansche voksstamme die binst de Germoansche volksverhuuziengn in de vierde en vuufde eeuwe Vloandern koloniseerde.

De lange AN-oo bestoat in 't West-Vlams uut twè verschillige klankn: de lange éénklank (monoftong), ook zochtlange oo genoemd (lik in boog, boom), en e tweeklank, ook scherplange oo genoemd (lik in grooët, booëne). In 't Noordn en 't Westn hangt de keuze tusschn éénklank en tweeklank of van de medeklienker die der ip volgt. Vó t/d/s/z/n wordt de oo scherplank (tweeklank), in al d'andere gevalln zochtlank (éénklank). Vandoar de teegnstellienge tusschn 't Noordelik en Westelik West-Vlams oge, boom, loopn en 't Continentoal West-Vlams ooëge (oeëge), booëm (boeëm), looëpn (loeëpn).

In 't Kustwestvlams (Noordelik en Westelik West-Vlams) is d'oorsproenkelike lange aa dikwils bewoard gebleevn vó bepoalde medeklienkers: p/b/f/v/k/g/m, bvb. gaapn, kave, maakn, draagn, kraam. In 't Continentoal West-Vlams is dat assan verdoenkerd noa goapn, koave, moakn, droagn, kroam. Vó d'andere medeklienkers is de aa in heel West-Vloandern verdoenkerd noar oa, moar ook hier is ter e verschil tusschn 't Kustwestvlams: woater, kwoad, koas, stoan en de tweeklank in 't continentoal West-Vlams: woaëter, kwoaëd, koaës, stoaën.

D'oorsproenkelik korte e vó r + t/d/s/ is in 't Kustwestvlams soms a gewordn (gas, vas). In 't zuudoostn is de e bewoard gebleevn (ges, ves). In al die woordn valt de r vó de s weg in heel West-Vloandern.

De woordn moe en roe kommn van 't Middelnederlands moede en roede. Deur 't wegvalln van de d kwoamn der in 't West-Vlams twè uutsproakvariantn. 't Kustwestvlams hield de doffe e die met de oe versmoltn is toet e tweeklank: moeë, roeë. In 't zuudoostn is de e ook weggevalln en zeggn ze moe en roe lik in 't AN. Andere woordn, woa dat er gèn combinoasje d + doffe e kwam achter de oe, zyn gevolgd. Azo klappn Kustwestvloamiengn van e koeë en e schoeë en de continentoaln van koe en schoe.

't Middelnederlands verkleenachtervoegsel -kyn, da loater evolueerde noa -ke, is alleene in 't continentoal West-Vlams bewoard gebleevn: toafelke, apke, boomke. In 't Kustwestvlams is d'oude k-klank nie bewoard. Doar is 't toafeltje, aptje, boomtje.

In 't Kustwestvlams wordt in d'eeste persoon enkelvoud de zelfste vorm gebruukt lik in d'eeste persoon meervoud: ik zyn, mynder zyn en ook ik doen, ik werkn, ik sloapn, ik weetn, ik goan. Dat is e loatmiddeleeuwsche vernieuwienge, die verzekers vanuut 't Brugs over heel 't West-Vlamsche noordn verspreid is en ook over meer westelik geleegn steedn lik Nieuwpoort, Veurne, Yper en Poperienge en vandoar ook noa de meer landelik geleegn plekkn. De zuudoostelike dialectn houdn, juste lik 't Oost-Vlams, d'oorsproenkelike teegnstellienge enkelvoud-meervoud in ere. Doa zeggn ze ik ben(ne), ik doe, ik werke, ik sloape, ik weete, ik goa.

• De Vos, M. Taal in stad en land - West-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90-209-6051-2