Hanze

De Hanze was e koopmansgilde, e groeperienge van commercantn en steedn van Nôord-Europa round de Nôordzêe en de Ôostzêe, binst de middelêeuwn.

Tegoare werkn bevorderde en beschermde de commerce en doadeure wierd er mêer profyt uut g’hoald. Ols verbound kostn z’ook an interessante privileges geroakn. De Hanzesteedn han under eign wettn.

Van 1159 tout 1299 was ‘t e Hanze van commercantn, Gotlandvoarders genoemd, en ze wierdn gesteund deur de stad van woaruut dan ze commerce dêen. In 1299 gerakte ’t verbound heur legaliteit kwyt en blêevn ze vôort doen zounder wettelikke organisoatië, tout dat er e nieuw verbound ipgericht wierd.

Van d’êeste olgemêne vergoarienge in Lübeck in 1356 wast er sproake van e Steednhanze in de plekke van ounofhankelikke commercantn. Z’hieldn Hanzedoagn woarip dat er vergoard wierd.

Wa da begost was met ênigte Nôordduutsche commercantn groeide in de 14ste êeuwe uut tout e machtig economisch verbound van steedn.

De latste Hanzedag in 1669 wordt anzien ols ’t ende van de Hanze.

In Vloandern en Ingeland wierdn de Hanzecommercantn êest Oosterliengn genoemd en in ’t middn van de 13ste êeuwe ook ’n ende mercatores Romani imperii (koopliedn van ’t Rôoms keizerryk). ’t Is mo van ’t middn van de 14ste êeuwe dan ze Teutoonsche Hanze (Dudesche Hanse) begostn te gebruukn. Hanze wilde ‘groep’ zeggn in ’t oud-hoogduuts.

In d'11ste êeuwe wierd de marchandise in 't Baltisch gebied an de Ôostzêe surtout vervoerd deur de Gotlandvoarders, Gootn die ofkomstig woarn van 't eiland Gotland. Nôordduutsche commercantn, die zelve under marchandise wildn vervoern, begostn t’ounderhandeln me de Gootn en ze krêegn steun van de machtige Duutschn oadel.

‘t Begun van de Duutsche Hanze viel tegoare me de herinrichtienge van de stad Lübeck in 1159, deur hertog Hendrik (de Lêeuw) van Saksn, achter dat ‘n ’t gebied van groaf Adolf II van Holstein veroverd had.

Commercantn uut hêel Duutsland en surtout van Westfoaln en ’t Reynland kwoamn no Lübeck omdan ze doar interessante privileges krêegn. ’t Verbound me de Gotlandvoarders wierd uutgebreid en ook de commercantn van nieuwe steedn slootn under an.

Olgauwe wierd er commerce gedoan met ol de landn round de Oôstzêe en nie vele later ook round de Nôordzêe. Doa was de commerce in de 11e êeuwe surtout in handn van de Vloamiengn, de Scandinoavn en de Friezn. De commerce doa was begost ounder de Karoliengers.

D’r hen round de 200 steedn meegedoan, woavan 70 hoofdsteedn. Neffest Lübeck woarn Dortmund, Soest, Münster, Keuln, Breemn en Hamburg belangryke Duutsche Hanzesteedn. Andere Hanzesteedn woarn de Ysselsteedn Kampn, Zutphen, Zwolle en Deventer, de Woalsche stad Dinant, en ook Torùn, Elbing, Gdansk, Kalingrad, Riga, Tallinn, Tartù en de Zweedsche steedn Visby en Stockholm.

In de 13ste êeuwe stichtte de Hanze vier belangryke commercepostn, die kontors genoemd wierdn (van ’t Frans comptoir).

De kontors:

• Brugge, loater verplatst noar Antwerpn deur de verzandienge van ‘t Zwin.
• Londn (Stalhof)
• Bergn (Bryggen) in Nôorweegn
• Novgorod (Peterhof) in Rusland

Brugge was ‘t economisch belangrykste van de viere. De Hanze zelve ha gin zegel, mo de vier steedn Brugge, Londn, Bergn en Novgorod wel. De zegel van Brugge, me den oarend me twi koppn (lik in ’t woapn van ‘t Hillig Rôoms Ryk), wierd erkend in 1487.

De stad groeide uut tout de belangrykste markt van ’t Westn en telde 45.000 inweuners. Menschn van verschillige vrimde nationaliteitn (noaties) leefdn en werktn d’r tegoare. De Duutschers woarn d’êeste vrimde commercantn en ze wierdn Oosterliengn genoemd. Under kerke was ’t Karmelietnklôoster an de Langereie en ze vergoardn doar ook. Ze zoun zelfs betrokkn gewist zyn by de stichtienge (1263-1265).

In 1442 bouwdn z’under Domus Osterlingorum an d’Oosterlingenplatse. ’t Gebouw wierd loater vervangn deur e nieuwbouw. ’t Oosterliengnhuus is één van De zeven wonderen van Brugge (ca.1560) deur Pieter Claeissens den Oudern, te zien in ‘t Begynhof.

De Hanze is styf belangryk gewist vo de geschiedenisse van Brugge. Vo de nôordelikke weireld van de Hanze was Brugge de uutvalsboasis no ’t zuudn, vo de mediterroane weireld de pôorte no de landn van de Nôordzêe.

De stad was ’t kruuspunt woa dan de twi weireldn tegoare kwoamn en e grôotn invloed ip makoar han, ook ip artistiek gebied. De vrimde commercantn platstn bestelliengn by de bekende Brugsche kunstenoars lik Jan van Eyck en Hans Memling en neffest de Vlamsche loakns woarn schilderyen en andere kunstvormn belangryke exportproductn.

De mêeste productn wierdn per schip over zêe vervoerd, mor ook langst de riviern en over land. ’t Type schip da gebruukt wierd was de kogge.

Van de kontorgebouwn is da van Bergn in Noorweegn, gekend ols Bryggen, ’t ênigste da nog bestoat en ’t stoat ip de lyste van ’t weirelderfgoed van den UNESCO.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Hanze van Wikimedia Commons.