Người Hồ

Người Hồ (胡人, Hồ nhân) theo nghĩa hẹp dùng để chỉ các sắc dân ngoại lai tại Trung Á và Tây Á, được sử dụng phổ biến trong các sử tịch và văn hiến vào thời nhà Đường. Tại Đột Quyết truyện trong Cựu Đường thư, ví như Hiệt Lợi Khả Hãn tại nội chính phương diện, rất tùy tiện nên được gọi là Hồ nhân. Theo nghĩa rộng vào thời cổ đại Trung Quốc, các dị tộc ở phương bắc và các dân tộc Tây Vực được gọi là Hồ Nhi (胡兒).^[1]."Hồ" là từ tiếng Hán chỉ các dân tộc khác với hàm ý khinh miệt, hoàng đế Thạch Lặc từng hạ lệnh cấm chỉ sử dụng chữ "Hồ" (胡), coi đây tội nghiêm trọng nhất trong hệ thống pháp luật Hậu Triệu^[2]

Quan hệ giữa người Hán và các dân tộc Hồ phía bắc trong suốt lịch sử là phức tạp, có cả hợp tác lẫn chiến tranh (thường xuyên có xung đột quân sự từ thời Ngũ Hồ loạn Hoa cho tới tận thời Minh-Thanh). Tuy nhiên các dân tộc thiểu số trong quá trình hòa huyết với Hán tộc (Hán hóa) đã góp phần to lớn trong công cuộc mở rộng lãnh thổ Trung Quốc như ngày nay. Cần nhớ rằng do khu vực cư trú xen kẽ với Hán tộc từ thời thượng cổ cho đến tận ngày nay nên các dân tộc gốc du mục phương Bắc có sự tiếp thu rất sớm về nhiều mặt đối với văn hóa Hoa Hạ. Vì thế, việc coi các dân tộc du mục phương Bắc (đặc biệt là sau thời Tây Tấn) thiếu văn minh là cái nhìn phần nhiều mang tính phiến diện do ảnh hưởng bởi tư tưởng bá quyền của các triều đại gốc Hoa Hạ.

Người Hồ-Hán là những người sinh ra trong quá trình cộng cư và hỗn huyết giữa người Hán và người Hồ. Đây là một quá trình quan trọng trải dài trong lịch sử Trung Quốc từ thời thượng cổ (giai đoạn lập quốc sơ khai tại Trung Nguyên - Hoa Hạ) cho đến thời nhà Thanh. Dưới đây là danh sách một số người Hồ-Hán nổi tiếng trong lịch sử:

• Tùy Dạng Đế (Dương Quảng), hoàng đế thứ hai của nhà Tùy. Tùy Dạng Đế có thân mẫu (Văn Hiến hoàng hậu) là người dân tộc Tiên Ti, con gái của Độc Cô Tín.
• Tất cả các hoàng đế nhà Đường (618–907) từ Đường Cao Tổ Lý Uyên trở đi đều là người Hồ-Hán (Lý Uyên có 1/4 huyết thống người Hồ từ mẹ). Lý Uyên có mẫu thân Nguyên Trinh Hoàng hậu là người dân tộc Tiên Ti, con gái của Độc Cô Tín.
• Lý Bạch, nhà thơ nổi tiếng sống thời Đường. Lý Bạch có thân mẫu là người Tây Vực (tuy nhiên điều này không hoàn toàn chắc chắn).

• Nhiều quốc gia trong thời kỳ Thập lục quốc
• Bắc Ngụy
• Hậu Đường
• Hậu Tấn
• Hậu Hán
• Liêu
• Tây Hạ
• Kim
• Nguyên
• Thanh

• Ngũ Hồ thập lục quốc

• 《Dị văn hóa đích sử-Ngoại lai từ》, Sử Hữu Vi, Nhà xuất bản Giáo dục Cát Lâm, 1991。