Ordovic muộn

Bài viết này cần thêm chú thích nguồn gốc để kiểm chứng thông tin. Mời bạn giúp hoàn thiện bài viết này bằng cách bổ sung chú thích tới các nguồn đáng tin cậy. Các nội dung không có nguồn có thể bị nghi ngờ và xóa bỏ.

Ordovic muộn hay Ordovic thượng là thống cuối cùng trong địa thời học của kỷ Ordovic trên Trái Đất. Thống này kéo dài từ khoảng 460,9±1,6 tới 443,7±1,5 triệu năm trước (Ma). Thống hay thế Ordovic muộn nằm ngay trên tầng Darriwil của thống/thế Ordovic giữa cùng kỷ và nằm ngay dưới tầng Rhuddan của thống Llandovery trong kỷ Silur.

Hiện tại, vào năm 2008, thống Ordovic muộn được ICS chia thành 3 tầng từ trẻ nhất tới cổ nhất như sau:

• Thống Ordovic muộn
  • Tầng Hirnant
  • Tầng Katy
  • Tầng Sandby

Các GSSP đã xác định trong thống Ordovic muộn là:

• Tầng Hirnant: 0,39 m phía dưới đáy tầng Quán Âm Kiều (观音桥), phẫu diện Vương Gia Loan Bắc (王家湾北), thôn Vương Gia Loan (王家湾), trấn Phân Hương (分乡), khu Di Lăng (夷陵), 42 km về phía bắc địa cấp thị Nghi Xương, tây tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc. Tọa độ: 30°59′2,68″B 111°25′10,76″Đ / 30,98333°B 111,41667°Đ / 30.98333; 111.41667.
• Tầng Katy: 4 m trên đáy của Bigfort Chert, phẫu diện Black Knob Ridge, 5 km đông bắc thị trấn Atoka (Nam Oklahoma, Hoa Kỳ), gần hồ Katy. Tọa độ: 34°25.829′B 96°4.473′T / 34,430483°B 96,07455°T / 34.430483; -96.074550.
• Tầng Sandby: 4 m dưới phosphorit trong vỉa trồi E14a, Fågelsång, Scane, miền nam Thụy Điển. Tọa độ 55°42′49,3″B 13°19′31,8″Đ / 55,7°B 13,31667°Đ / 55.70000; 13.31667.

Giới hạn dưới của tầng Sandby (cũng là giới hạn dưới của thống) là sự xuất hiện lần đầu tiên của loài bút thạch có danh pháp Nemagraptus gracilis. Giới hạn trên của tầng Hirnant với tầng Rhuddan là trước sự xuất hiện lần đầu tiên của loài bút thạch có danh pháp Akidograptus ascensus.

Vào thời gian này, Tây Âu và Trung Âu cùng Bắc Mỹ va chạm với nhau để tạo ra Laurentia, trong khi các sông băng hình thành tại Gondwana, khi đó đang ở vị trí cận kề Nam cực. Điều này gây ra sự sụt giảm nhiệt độ toàn cầu, tạo ra các điều kiện trong một "nhà băng giá".

Trong phần lớn thời gian của thống này sự sống vẫn tiếp tục thịnh vượng, nhưng vào gần cuối thống này đã xảy ra sự kiện tuyệt chủng hàng loạt có ảnh hưởng nghiêm trọng tới các dạng phù du như động vật răng nón (Conodonta), bút thạch (Graptolithina) và một vài nhóm bọ ba thùy như Agnostida và Pytchopariida, làm chúng bị tuyệt chủng hoàn toàn, và tới Asaphida với sự sụt giảm lớn. Các loài động vật chân mang (Brachiopoda), động vật hình rêu (Bryozoa) và động vật da gai (Echinodermata) cũng chịu ảnh hưởng nặng. Bộ Endocerida trong lớp động vật chân đầu (Cephalopoda) chết gần như toàn bộ, ngoại trừ có lẽ chỉ là các dạng hiếm trong kỷ Silur. Sự kiện tuyệt chủng kỷ Ordovic-kỷ Silur có thể bị gây ra bởi thời kỳ băng hà diễn ra vào cuối kỷ Ordovic do giai đoạn cuối thống Ordovic muộn là một trong thời kỳ lạnh giá nhất trong 600 triệu năm gần đây của lịch sử Trái Đất.

• Felix Gradstein, Jim Ogg và Alan Smith: A Geologic timescale. Nhà in Đại học Cambridge, 2004 ISBN 9780521786737.
• S. M. Bergström, S. C. Finney, Xu Chen, C. Pålsson, Zhi-lao Wang và Y. Grahn: A proposed global boundary stratotype for the base of the Upper Series of the Ordovician System: The Fågelsång section, Scania, southern Sweden. Episodes. 23(3): 102-109, Bắc Kinh, 2000 ISSN 0705-3797.
• Xu Chen, Jiayu Rong, Junxuan Fan, Renbin Zhan, Charles E. Mitchell, David A.T. Harper, Michael J. Melchin, Ping'an Peng, Stan C. Finney và Xiaofeng Wang: The Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) for the base of the Hirnantian Stage (the uppermost of the Ordovician System). Episodes, 29(3): 183-196, Bắc Kinh, 2006 ISSN 0705-3797 PDF Lưu trữ 2009-06-17 tại Wayback Machine.
• Stig M. Bergström, Stanley C. Finney, Chen Xu, Daniel Goldman và Stephen A. Leslie: Three new Ordovician global stage names. Lethaia, 39: 287-288, Oslo, 2006 ISSN 0024-1164.
• John Bevis Beeston Bancroft: Correlation tables of the stages Costonian-Onnian in England and Wales. 4 S., privat publiziert, Blakeney, Gloucestershire 1933.
• J. T. Temple: Upper Ordovician brachiopods from Poland and Britain. Acta Palaeontologica Polonica, 10: 379-450, Warszawa, 1965 ISSN 0567-7920.

• Ủy ban Địa tầng học Đức (chủ biên):Stratigraphische Tabelle von Deutschland 2002 (Bảng địa tầng của Đức năm 2002. Potsdam 2002 ISBN 3-00-010197-7 (pdf, 6,57 MB)^{[liên kết hỏng]}
• Ủy ban Thăm dò Cổ sinh vật và Địa tầng Áo của Viện Hàn lâm Khoa học Áo (chủ biên): Die Stratigraphische Tabelle von Österreich (sedimentäre Schichtfolgen). (Bảng địa tầng của Áo (các lớp trầm tích). Vienna 2004 (pdf, 376 KB) Lưu trữ 2007-09-30 tại Wayback Machine
• GeoWhen Database
• Norges Network of offshore records of geology and stratigraphy Lưu trữ 2006-05-18 tại Wayback Machine
• Global Boundary Stratotype Section and Point of Sandbian
• Global Boundary Stratotype Section and Point of Hirnantian
• Global Boundary Stratotype Sections and Points của Jim Ogg