Amun

Amun
Vua của các vị thần
Amun trong hình hài một người đàn ông, đội vương miện có chóp lông, tay cầm ankh và was
Thờ phụng chủ yếu	Thebes, Ai Cập
Biểu tượng	Cừu đực
Phối ngẫu	Wosret Amunet Mut
Hậu duệ	Khonsu

Một phần của loạt bài
Tôn giáo Ai Cập cổ đại
Đức tin Duat Aaru Kiếp sau Linh hồn Thần thoại Thế giới bên kia
Tập quán Bình canopic Chôn cất Cúng tế Đền thờ Kim tự tháp Nghi lễ mở miệng Ướp xác
Thần thánh
Biểu tượng Ankh Atef Atet Bút tháp Cartouche Deshret Djed Đôi cánh mặt trời Động vật Set Hedjet Hemhem Hieracosphinx Imiut Khepresh Mắt của Horus Mắt của Ra Menat Móc và néo Nebu Neme Nhân sư Ouroboros Pschent Sách của Thoth Scarab Serekh Serpopard Thuyền Matet Thuyền Seqtet Tyet Uraeus Ushabti Vòng shen Vương trượng was
Văn tự Amduat Sách về Cái chết Sách về Cánh cổng Sách về Hang động Sách về Hơi thở Sách về Trái Đất
Cổng thông tin Ai Cập cổ đại
x t s

Amun (tên khác Amon (/ɑːmən/), Amen; tiếng Hy Lạp cổ đại: μμων Ammon, μμων Hammon), vợ là nữ thần Amunet, là 2 trong 8 vị thần sơ khai đầu tiên trong tôn giáo Ai Cập cổ đại (Ogdoad).

Người vợ đầu tiên của Amun là nữ thần chiến tranh Wosret.

Vào vương triều thứ 11, Amun trở thành vị thần bảo hộ của thành phố cổ đại Thebes, thay thế thần chiến tranh Montu^[1][2]. Trong triều đại thứ 12, Amun được coi là Vua của các vị thần, vợ ông là nữ thần Mut thay cho Amunet. Amun và Mut có một người con, là thần Mặt trăng Khonsu, tạo nên "Bộ ba Theban"^[2].

Cái tên của ông mang ý nghĩa là "tàng hình" hay "người ẩn thân". Người ta cho rằng ông tự tạo ra chính mình (như Ptah) trước khi tạo ra thế giới. Khi sáp nhập với Ra, ông trở thành một vị thần vừa vô hình vừa hữu hình^[2].

Amun xuất hiện dưới nhiều hình hài khác nhau như ếch, rắn hổ mang, cá sấu hay khỉ. Ông có thể tự tái sinh mình bằng cách biến thành rắn và lột da. Nhưng phổ biến nhất là hình dáng một người đàn ông với cái đầu cừu hoặc một con cừu. Cuối cùng thì ông xuất hiện với hình ảnh một vị vua ngồi trên ngai vàng, đội vương miện với 2 chóp lông (tương tự Min).

Sau cuộc nổi loạn của Thebes chống lại Hyksos và với sự cai trị của Ahmose I, thần Amun nâng tầm quan trọng lên quy mô quốc gia, thể hiện việc kết hợp với thần Mặt trời Ra, trở thành thần Amun-Ra.

Vào thời kỳ Tân vương quốc, Amun được nâng lên hàng đấng sáng tạo vũ trụ, Ai Cập lúc này theo thuyết độc thần. Ông được coi là cha và người bảo vệ cho các pharaoh. Ahmose-Nefertari, người chị/em gái, đồng thời là vợ của Ahmose I, được phong tặng danh hiệu "Vợ của Amun". Danh hiệu này được dùng để gọi các bà chính cung của các pharaoh. Nữ hoàng Hatshepsut cho rằng, mẹ của bà đã thụ thai với Amun (dưới hình hài của Thutmose I)^[2].

Dưới thời trị vì của Akhenaton, Amun bị thay thế bởi thần mặt trời Aten và cho xây dựng kinh đô mới tại Akhetaten (ngày nay là Amarna). Tuy nhiên, sự thờ cúng thần Aten lại bị dẹp bỏ dưới thời cai trị của pharaoh Tutankhamun, con ông, và thuyết đa thần lại được phục hồi.

Sự thờ phượng Amun thậm chí đã lan sang các nước láng giềng, đặc biệt là Nubia. Vào triều đại thứ 23, Amun-Ra là vị thần sơ khai của Vương quốc Napata (Nubia) và người Hy Lạp coi ông là tương đương với Zeus^[2].

"Lễ hội Opet" kỷ niệm ngày cưới của Amun với nữ thần Mut. Vào ngày đó, bức tượng của thần từ đền thờ Karnak được đưa xuống sông Nile, xuôi dòng về đền Luxor

• Adolf Erman, Handbook of Egyptian Religion (London, 1907)
• David Klotz, Adoration of the Ram: Five Hymns to Amun-Re from Hibis Temple (New Haven, 2006)
• David Warburton, Architecture, Power, and Religion: Hatshepsut, Amun and Karnak in Context, 2012, ISBN 9783643902351.
• E. A. W. Budge, Tutankhamen: Amenism, Atenism, and Egyptian Monotheism (1923).
• Ed. Meyer, article "Ammon" in W. H. Roscher's Lexikon der griechischen und römischen Mythologie
• Pietschmann, articles "Ammon" and "Ammoneion" in Pauly-Wissowa, Realencyclopädie.

• Assmann, Jan (1995). Egyptian Solar Religion in the New Kingdom: Re, Amun and the Crisis of Polytheism. Kegan Paul International. ISBN 978-0710304650.
• Ayad, Mariam F. (2009). God's Wife, God's Servant: The God's Wife of Amun (ca.740–525 BC). Routledge. ISBN 978-0415411707.
• Cruz-Uribe, Eugene (1994). “The Khonsu Cosmogony”. Journal of the American Research Center in Egypt. 31. JSTOR 40000676.
• Guermeur, Ivan (2005). Les cultes d’Amon hors de Thèbes: Recherches de géographie religieuse (bằng tiếng Pháp). Brepols. ISBN 90-71201-10-4.
• Klotz, David (2012). Caesar in the City of Amun: Egyptian Temple Construction and Theology in Roman Thebes. Association Égyptologique Reine Élisabeth. ISBN 978-2-503-54515-8.
• Kuhlmann, Klaus P. (1988). Das Ammoneion. Archäologie, Geschichte und Kultpraxis des Orakels von Siwa (bằng tiếng Đức). Verlag Phillip von Zabern in Wissenschaftliche Buchgesellschaft. ISBN 978-3805308199.
• Otto, Eberhard (1968). Egyptian art and the cults of Osiris and Amon. Thames & Hudson.
• Roucheleau, Caroline Michelle (2008). Amun temples in Nubia: a typological study of New Kingdom, Napatan and Meroitic temples. Archaeopress. ISBN 9781407303376.
• Thiers, Christophe biên tập (2009). Documents de théologies thébaines tardives. Université Paul-Valéry.
• Zandee, Jan (1948). De Hymnen aan Amon van papyrus Leiden I. 350 (bằng tiếng Hà Lan). E.J. Brill.
• Zandee, Jan (1992). Der Amunhymnus des Papyrus Leiden I 344,Verso (bằng tiếng Đức). Rijksmuseum van Oudheden. ISBN 90-71201-10-4.

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Amun.

• Wim van den Dungen, Leiden Hymns to Amun
• (tiếng Tây Ban Nha) Karnak 3D:: Detailed 3D-reconstruction of the Great Temple of Amun at Karnak Lưu trữ 2004-12-05 tại Wayback Machine, Marc Mateos, 2007
• Amun with features of Tutankhamun Lưu trữ 2014-05-10 tại Wayback Machine (statue, k. 1332–1292 BC, Penn Museum)