Käht

Käht
Кяхта (ven.)
Хяагта хото (bur.)
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2023)	18,007 ristitud
Pind	28 km²
Pämez'	Aleksandra Protasova; (reduku 2023—)
Telefonkod	+7−30 142-xx-xxx
Avtokod	03
Aigvö	UTC+8 (MSK+5)

Käht (ven.: Кя́хта, burät.: Хяагта хото) om Venäman lidn da lidnankund Burätijan Tazovaldkundan suves. Se om Kähtan rajonan administrativine keskuz, mülüb rajonha.

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud Käht-jogen randal vl 1727 Venäman Savva Raguzinskii-Vladislavič-diplomatan pätandan mödhe Buran kožundaktan allekirjutesen jäl'ghe kuti Troickosavskan lidnuz Barsukovan tal'vdundsijas, nimitihe jumalanpertin mödhe lidnusen südäimes. Vl 1792 sirtihe muitad tänna Irkutskaspäi. Vl 1805 žilo sai lidnan statusad, i vhesai 1934 nimitihe Troickosavsk:aks. Oli čaitorgovanoiden lidnaks, torguihe Kitainke i todihe Päivlaskmaižhe Evropha.

Käht šingotase rahvahidenkeskeižel torguindal tähäsai i sömtegimišton edheotandoil. «Käht — Altanbulag»-röunpäličmänendtaho radab, Altanbulag om Mongolijan joudai ekonomine zon. Ende rajonan tegimištoline kombinat radoi, vl 1940 seičeme cehad oli siš, pästtihe meblid, bobaižid, bučuid, sapkoid. Nevondkundaližen aigan vspäi 1951 kamvolvatkenkombinat radoi mugažo, toihe puvillad Uzbekistanaspäi.

Geografijan andmused

Lidn sijadase penen Kähtink-jogen oiktal randal (ven.: Кяхтинка, Selengan oiged ližajogi), 760 m ü.m.t. keskmäižel korktusel, jogi om lidnan suviröunaks da valdkundröunaks Mongolijanke. Matkad Ulan Udehesai om 225 km pohjoižhe avtotedme. Lähembaine lidn om Suhebatar (Mongolii) 27 km suvipäivlaskmha.

Klimat om terav kontinentaline mussonan valatoitusenke. Voden keskmäine lämuz om +1,1 C°, kezakun-elokun +17,1..+19,9 C°, tal'vkun-uhokun −15,1..−20,1 C°. Ekstremumad oma −55,2 C° (viluku) i +40,6 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −4,5 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +8,6 C° (uhoku). Ei olele haloid heinkus vaiše, ei voi olda sulasäd vilukus. Paneb sadegid 351 mm vodes, enamba kezakus-elokus (59..79 mm kus), vähemba kül'mkus-keväz'kus (26 mm pordos).

Tobmuz

Sudž-žilo (burät.: Һyжаа, 43 rist. vl 2017) mülüb lidnankundha Kähtan ližaks. Lidnankundan pind — 374,38 km².

Lidnankundan pämez' om sen Administracijan pämez'. Edeline lidnan pämez' om Jevgenii Stepanov (reduku 2008 — reduku 2023). Lidnan Deputatoiden nevondkundan ezimez' om Ajuša Badmaev vn 2023 redukuspäi. Edeline nevondkundan ezimez' om Andrei Dautov (uhoku 2019 — reduku 2023).

Eläjad

Vn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 20 024 ristitud, lidnankundan — 20 040 ristitud, rajonan pol', vn 2021 — 17 877 ristitud (lidn). Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 19..20 tuhad eläjid vll 2008−2020 (20 297 eläjad vl 2020).

Rahvahad (ozutadud rahvahudenke vl 2010): venälaižed — 70,9 %, burätalaižed — 21,1 %, totarlaižed — 1,5 %, toižed rahvahad — 6,5 %.

Ortodoksižen hristanuskondan viž pühäpertid oma kaičenus i saudud lidnas: Hristan Eläbzdusen päjumalanpert'^[1] (letihe vll 1830−1838), Jumalanmaman Emäganpäivän jumalanpert' (1884−1888) i vn 2020 Mikulai-čudonsädajan časoun' oma avaitud, toižed kaks' pühäpertid oma kaičenus paloin.

Burätijan tazovaldkundaline sauvond- i tegimištoližtehnologijoiden tehnikum^[2] i Baikalan medicinižen kolledžan (Selenginsk-žilo) filial oma lidnan professionaližen opendusen aluzkundoikš.