Denver

Denver

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad
Eläjiden lugu (2020)	715,522 ristitud
Pind	400,74 km²
Pämez'	Maik Džonston (heinku 2023—, Mike Johnston)
Telefonkod	+1−303, +1−720
Aigvö	tal'vel UTC−7, kezal UTC−6

Denver (mugažo anglijan kelel, virktas [ˈdɛnvər], arpaho: Niinéniiniicíihéhe' ) om AÜV:oiden lidn da lidnümbrik federacijan keskuzpalan päivlaskmas. Se om Kolorado-štatan pälidn da kaikiš suremb lidn eläjiden lugun mödhe.

Eländpunktan aluz om pandud vn 1858 17. päiväl kül'mkud Kanzas-territorijha lidnan statusanke, kuldan löudmižsijad tegihe alusenpanendan süks. Nimitihe Kanzasan Džeims Denver-gubernatoran kanzannimen mödhe. Vl 1867 Denver oli jo Kolorado-territorijan pälidnaks, vn 1876 elokus kändihe uden Kolorado-štatan (nomer 38) keskuseks. Vspäi 1902 lidn om lidnümbrikon üks'jäine eländpunkt. Edel Surt sodad Denver šingotihe kabjživatfermoil, om järedan maižanduzrajonan keskuseks tähäsai.

Vll 1953−1989 plutonijan küllästamižfabrik sijazihe 25 kilometras lidnaspäi, mi kucui Denveran erasiden rajoniden radioaktivišt redustust.

Denver šingotase kaičendministrusen i aerokosmižen tegimišton edheotandoil, toižel mašinansauvomižel (instrumentad, avtovöd), sömtegimištol (kiruhsömän restoranoiden verkoiden fabrikad), torguindal. Valdkundan logistikan znamasine keskuz (telekommunikacijad, aviatond) ičeze ližakahan sijadusen tagut. Kaivuztegimišton kompanijoiden (kuldan samine) i AÜV:oiden kondominiumoiden Aimco-kompanijan päfaterad sijadasoiš lidnas vai läz sidä. AÜV:oiden üks' kahtes rahuztanhaspäi radab täs.

Lidn sijadase stepin zonas, Saut-Platt-jogen alangištos (angl.: South Platte River, Missurin oigedpol'ne bassein), Kall'oikahiden mägiden päivnouzmaižidenno pautkidenno, 1560..1730 m korktusil, 1610 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Denveran keskuz seižub jogen oiktal randal. Lidnan ühthine pind om 400,74 km², sidä kesken kuivma 396,46 km², vezi otab 4,28 km².

Klimat om kontinentaline pol'kuiv päivoikaz. Tulleipörtked oma harvad. Voden keskmäine lämuz om +10,6 C°, kezakun-elokun +20,6..+23,9 C°, tal'vkun-uhokun −0,4..+0,4 C°. Ekstremumad oma −34 C° (viluku) i +41 C° (kezaku-eloku). Kezaaigan minimum om −1 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +27 C° (uhoku). Paneb sadegid 368 mm vodes, enamba sulakus-elokus (40..55 mm kus), vähemba tal'vkus-uhokus (9..10 mm kus). Paneb lunt 124 sm tal'ves. Keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 48..57 % röunoiš voden aigan.

Denver-lidn jagase 78 susedkundaks (angl.: neighborhood).

Edeline lidnan pämez' (mer) om Maikl Henkok (heinku 2011 — heinku 2023, Michael Hancock).

Vl 2010 lidnan eläjiden lugu oli 600 158 ristitud, heišpäi kodikeleks: anglijan kel' — 72,28 %, ispanijan kel' — 21,42 %. Kaik 704 621 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'. Vl 2020 läz koumed millionad ristituid elihe kaikes lidnaglomeracijas 21763 km² pindal (19. sija AÜV:oiš).

Znamasižed üläopendusen aluzkundad oma Koloradon universitet Denveras^[1] (alusenpanend 1912, 18,1 tuh. üläopenikoid vl 2024) i Metropolitenine Denveran valdkundaline universitet^[2] (alusenpanend 1965, 17,5 tuh. üläopenikoid vl 2023).

Avtobusad da kiruhtramvaid oma kundaližeks transportaks lidnas. Se om raudtesol'meks.

Rahvahidenkeskeine civiline Denver-lendimport^[3] (DEN / KDEN, 69,2 mln passažiroid vl 2022) sijadase 40 km pohjoižpäivnouzmha azjaližes keskusespäi, AÜV:oiden kaikiš suremb pindan mödhe (137,4 km²) i nellänz' passažiroiden lugun mödhe (vl 2011). Tehtas reisid AÜV:oiden äjihe lidnoihe, mugažo Kanadha i Evropan erasihe maihe, om čarterreisid Latinižen Amerikan maihe.

1. ↑ Koloradon universitetan Denveras sait (ucdenver.edu). (angl.)
2. ↑ Metropolitenižen Denveran valdkundaližen universitetan sait (msudenver.edu). (angl.)
3. ↑ Rahvahidenkeskeižen Denver-lendimportan sait (denverairport.net). (angl.)

• Lidnan tobmuden oficialine sait (denvergov.org). (angl.)
• Lidnan informacine turizman sait (denver.org). (angl.)

Denver Vikiaitas