Novokuzneck

Novokuzneck
Новокузнецк

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2024)	531,186 ristitud
Pind	424,27 km²
Pämez'	Sergei Kuznecov (kezaku 2013—)
Telefonkod	+7−3843-xxx-xxx
Avtokod	42, 142
Aigvö	UTC+7 (MSK+4)

Novokuzneck (ven.: Новокузне́цк, sijaline oficialižetoi Kuzn' , ven.: Ку́зня) om Venäman lidn da lidnümbrik Kemerovon agjan suvipalas. Se om agjan ühtenz' lidn pindan mödhe i kahtenz' lidn eläjiden lugun mödhe (Kemerovon jäl'ghe), mugažo om Novokuzneckan rajonan administrativižeks keskuseks.

Eländpunktan aluz om pandud vl 1618 kuti Kuzneckan lidnuz (ven.: Кузнецкий острог), vl 1620 sirtihe lidnust Tom'-jogen oiktaha randha. Se sai lidnan statusad vl 1622, udesnimitihe Kuzneck-Sibirskijaks.

Vspäi 1929 zavottihe sauda metallurgišt tegint i panihe Sad-lidn-žilod senno. Vn 1931 kombinat radaškanzi sijaližel torhudel (raudkivend Taštagolaspäi 160 km suvhe, pästab rel'soid), i 3. päiväl heinkud kätihe žilod Novokuzneck-lidnaks. Vn 1932 joksten ühtištadihe lidnoid, vhesai 1962 nimitihe Stalinsk:aks, sid' nügüdläižikš. Vspäi 1964 toine metallurgine Päivlaskmaižen Sibirin kombinat om saudud (koks, vanund), vspäi 2011 vanh kombinat mülüb sihe.

Novokuzneck šingotase kivihilen samižel (kaivuded i kar'jerad, seičeme kompanijad) i energijan tehmižel, raudan, sen ühthesuladusiden i alüminijan metallurgijal, mašiništonsauvomižel i sömtegimištol, mugažo cementtegim i londuseližen gazan nozoltusen tegim ratas.

Lidn sijadase Kondom-jogen (ven.: Ко́ндома) lanktendan Tomihe randoil (Obin oigedpol'ne bassein), 192..445 m ü.m.t. korktusil. Voib olda manrehkaidusid kudhe ballhasai.

Matkad Kemerovohosai om 188 km lodeheze-pohjoižhe orhal, 218 km avtol vai raudtedme. Lähembaižed lidnad oma Osinniki seičemes kilometras suvhe i Prokopjevsk kümnes kilometras lodeheze orhal sen röunhasai.

Klimat om ven kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +2,1 C°, kezakun-elokun +16,4..+18,8 C°, tal'vkun-uhokun −13,0..−15,2 C°. Ekstremumad oma −47,7 C° (viluku) i +36,0 C° (heinku, eloku). Kezaaigan minimum om −1,4 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +7,9 C° (uhoku). Ei voi panda halad heinkus-elokus (elokun minimum om +0,2 C°). Paneb sadegid 447 mm vodes, enamba kezakus-elokus (54..69 mm kus), vähemba uhokus-keväz'kus (16..18 mm kus). Mahusen kül'mdandan keskmäine süvüz om 190 santimetrad.

Novokuzneck om lidnümbrikon üks'jäižeks eländpunktaks. Lidn jagase kudeks administrativiž-territorialižeks rajonaks, ned ei olgoi municipaližikš ühtnikoikš: Tegimiden, Kuzneckan, Kuibiševan, Novoil'jinskii (vspäi 1998), Ordžonikidzen i Keskuzrajon.

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 547 904 ristitud, vn 2021 — 537 480 ristitud. Kaik 552 445 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 602 tuh. eläjid vl 1991. Enamba mi 1,16 mln ristituid elädas kaikes lidnaglomeracijas (2021).

Rahvahad (enamba 0,3 % vl 2010): venälaižed — 92,4 %, totarlaižed — 0,9 %, ukrainalaižed — 0,9 %, saksalaižed — 0,6 %, tadžikalaižed — 0,5 %, azerbaidžanlaižed — 0,4 %, armenijalaižed — 0,3 %, šorijalaižed — 0,3 %, toižed rahvahad — 1,6 %, rahvahuden ozutandata — 2,1 %.

Avtobusad (42 maršrutad), trolleibusad (seičeme jonod), tramvaid (vspäi 1933, om saudud kuz' maršrutad) i taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Elektrojonused ühtenzoittas ezilidnoidenke i Novosibirskanke, lidnelektrojonusen maršrut radab vagzalan i Novokuzneck-Pohjoine-raudtestancijan keskes. Avtobusoiden 47 maršrutad lähttas ezilidnoihe. Kaik nell' avtotesildad (oma saudud vll 1953−1972) i üks' raudtesild (1940-nziš vozišpäi) ühtenzoittas Tomin randoid lidnan südäimes, mugažo sildoiden rivi om Tomin huras Ab-ližajoges päliči (ven.: Аба́ 71 km pitte). Rengazavtote 50 km pitte om saudud 1980-nziden lopus i 1990-nziden voziden augotišes, se ei ole täudeks renghaks. Jogitransport radoi vhesai 2014.

Rahvahidenkeskeine soda- da civiline Novokuzneck-Spičenkovo-lendimport B.V. Volinovan nimed^[1] (NOZ / НВК / UNWW, 534 tuh. passažiroid vl 2023) sijadase 24 km lodeheze lidnan keskuzpalaspäi, sen territorii mülüb lidnha vspäi 2022. Tehtas reisid Venäman järedoihe lidnoihe i verhiden maiden lebutahoiže (Hurgad, Antal'j, Phuket, Pattai).

• 
  Lidnan tobmuden aluzkundoiden sauvuz (2009)
• 
  Spasan Toižetamižen päjumalanpert' (ortodoksine hristanuskond), vn 2014 nägu
• 
  Ph. Ioann Kuldansun pühäpert' (katoline jumalankodikund), vn 2010 nägu
• 
  Päivlaskmaižsibirin metallurgine kombinat vl 2011
• 
  Kuzneckan metallurgižen tegimen kontor vl 2005
• 
  Novokuzneckan GTEK (elektrostancii) vl 2014
• 
  Južkuzbassugol'-kompanijan kontor vl 2007
• 
  Metallurgiden kul'turkeskuz (2017)
• 
  Kuzneckan metallurgiden sportpert'kulu (2009)
• 
  Siti Moll (2014)
• 
  Novokuzneck-Spičenkovo-lendimportan aerovagzal vl 2013
• 
  Novokuzneck-päraudtestancijan sauvuz vl 2013
• 
  Kuzneckan lidnuz (2013)

1. ↑ Rahvahidenkeskeižen Novokuzneck-Spičenkovo-lendimportan sait (aerokuz.ru). (ven.)

• Lidnan Rahvahan Ezitajiden Nevondkundan oficialine sait (gorsovetnkz.ru). (ven.)
• Lidnümbrikon Administracijan oficialine sait (admnkz.info). (ven.)

Novokuzneck Vikiaitas