Tiberio

Disendènte de ła gens Claudia, a ła nasìta gavevà el nòme de Tiberio Claudio Nerone (Tibèrio Claudìo Neròn). Xe sta adòtà da Augusto in te' 4, e el so nòme mutò in Tiberio Giulio Cesare (Tibèrio Julio Xesar); a ła morte del pare adòtivo, el 19 agosto 14, otène el nòme de Tiberio Giulio Cesare Augusto (Tibèrio Julio Xesar Aùgustò) e podé suçederji ufiçiàlmènte in te' ruoło de princeps, sebène xà dal'ano 12 fùse stà asocià in te' govèrno del'inpèro roman.

En xòvèntù Tiberio se distìnse par el so tałènto miłitar conduçèndo briłàntemènte nomeròse canpàgne longo i confìni setentrìonałi del'Inpèro e in Ilirìco. Dopo on perìodo de vołòntarìo bando sol'isoła de Rodi, rìentrò a Roma in te' 4 e condùse altre spedixioni in Ilirìco e in Xermania, indòve poxe rimèdio a łe conseguènxe de ła batàłia de ła forèsta de Teutoburgo. Asèso al tròno, operò alcone inportànti rifòrme in anbìdo ecònomego e połitigo, e poxe fin a ła połitega de espansion miłitar, limìtandoxe a mantener sigurì i confìni grasie anca al'opèra del nivòde Gaio Julio Xesar Claudìan Xermànego. Dopo ła mòrte de st'ultemo, Tibèrio favorì sènpre pì l'asesa del prefèto del predòrio Lucio Elio Seiano (Luso Elìo Seian), ałontanàndoxe da Roma par ritiràrse in tel'isoła de Capri. Co el prefèto mostrò de vołèrse inpadrònir del podère asołuto, Tibèrio ło fexe destituir e uçiderè, ma evitò ugualmènte de rientrar inte capìtałe.

Tibèrio xe sta duramènte criticà dai storiçi antìghi, cuałi Publio Cornelio Tacito e Gaio Svetonio Tranquillo, ma ła so figùra xe stà rivałudadà da ła storìogràfia modèrna cofà queła de on połitègo àbiłe e atènto.

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Tiberio
• Scholia el detien schemi gràfeghi so Tiberio

• Tibèrio Claudio NeroneTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
• Arnaldo Momigliano, TIBERIO, Claudio Nerone, in Ençiclopedia Italiana, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 1937.
• Tiberio Claudio Nerone, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
• Tibèrio, Clàudio Nerónesapere.it, De Agostini.
• (IT, DE, FR) Tiberiohls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
• (EN) Frederik Pohl, TiberiusEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
• (EN) TiberioFind a Grave.
• (EN) Opere di TiberioOpen Library, Internet Archive.
• (EN) Tiberio, in Catholic Encyclopedia, Robert Appleton Company.