Parada del Pride

La parada del Pride (letaralmente parada de l'orgojo), prima conosesta cofà Gay Pride o màrcia de l'orgojo omosesuałe e inte el dì de oncó ciamada preferibilmente solché Pride^[1], ła ze na manifestasion pùblega verzesta a tuti (indipendentemente da l'orientamento sesuałe e da l’identità de zènare) par sełebrare l'acetasion sociałe e l'auto-acetasion de łe persone lèsbeghe, gay, bisesuałi, transgender, no-binàrie e queer, dei rełativi deriti siviłi e legałi e pì in zenerałe l'orgojo gay. La manifestasion de frecuente ła serve anca par revendegare deriti localmente gnoncora reconosesti cofà el maridauro intrà persone de l'isteso seso o lejislasion manco descriminatòrie, pì incluzive o tutełative de łe persone LGBTQ+. Sta sorte de avegnimento ła vien organizada inte un mùcio de nasion del mondo, inte ła major parte co cadensa anuałe e inte el perìodo del meze de zugno par comemorar i moti de Stonewall avegnesti a New York, momento de volta epocałe par cheło che intaresa ła movimento LGBTQ+ moderno^[2].

Inte el 2019, ła parada de New York che ła sełebrava ła 50º aniversàrio dei moti de Stonewall ła ze rezultada èsar el pride pì numarozo de senpre, co sìncue milioni de partesipanti solché a Manhattan^[3].

Par savèrghene de pì, vardarse anca ła voze Moti de Stonewall.

Inte el 1965, inte i primi tenpi dei movimenti par i deriti de łe persone omosesuałi, ła notìsia che drento Cuba i vegneva inbastii canpi de lavoro forsà destinai a omosesuałi ła ga ispirà l'organizasion de proteste davanti ła sede de łe Nasion Unie e ła Caza Bianca^[4].

Inte łe prime ore de ła matina del 28 de zugno del 1969, a New York, inte el Greenwich Village de Lower Manhatann, i zera s-ciopai dei dezórdeni viołenti de sevente de l'enèzemo ràid de ła polìsia inte un bar frecuentà da omosesuałi e transgender, el Stonewall Inn de Christopher Street. El cazin fazesto da ła revolta ła ghea dazesto al movimento LGBT mejo vizibiłità e pezo pułìtego-sociałe, co un pì grando poder de revendegasion e de frecuente ciapàndose pì grandi deriti e grando respeto^[5].

A Chicago inte el 27 de zugno del 1970, l'ùltemo sabo del meze, l'asociasion Chicago Gay Libaration ła ghea organizà na màrcia che da Washington Square Park ("Bughouse Square") ła gaveva da rivare finmente a ła Water Tower. La data ła zera sta decidesta sia parché i moti de Stonewall de l'ano prima i zera avegnesti l'ùltemo Sabo del meze e par cuestion de vizibiłità. Anca łe parae fate dopo łe zera stae organizae l'ùltemo Sabo de zugno.

Inte el 28 de zugno del 1970 in California łe se ghea portà vanti du manifestasion in forma de màrcia, una a Los Angeles e chel'altra a San Francisco^[9]. Inte el timor de no otegnere i permesi, i organizadori de ła màrcia de Los Angeles i ghea opsionà par un nome anbìguo, "Christopher Street West" e el cao de ła polìsia de Los Angeles de l'època, el ghea inte el prinsìpio declarà "par cheło che me revarda, darghe el permeso de màrcia a un grupo de omosesuałi, saria cofà dàrgheło a un grupo de ladroni o furtivi"^[10]. La comision de polìsia ła ghea concedesto el permeso malvołentiera dimandando anca un pagamento de pì de 1 500 000 dòłari. Dopo che l'American Civil Liberties Union el ghea ufisalmente protestà, ła polìsia ła ghea retirà tute łe condision dimandando solché na contribusion de 1 500 dòłari par el servìsio de seguresa, dimanda retirada dopo che ła Corte suprema dei Stati Unii de l'Amèrica ła ghea ordenà de dar parmeso sensa condision.

Inte el 2 de novenbre del 1969, co na resołusion inte el ndar del reunion de ła Eastern Regional Conference of Homophile Organizations (ERCHO) a Philadelphia, i ativisti Craig Rodwell, Fred Sargeant, Ellen Broidy e Linda Rhodes i ghea proponesto l'idea de ła prima parada gay a New York: col voto favorévołe de tuti i partecipanti a parte del voto de astension de ła Mattachine Society de New York^[11].

L'organizasion de ła màrcia de New York ła zera tacada inte el zenaro del 1970 co fadiga parché racuante de łe asociasion gay sitadine pì inportanti, cofà ła Gay Activists Alliance (GAA), no łe vołea mandar i so raprezentanti e ła Mattachine Society ła continuava ver na pozision scètega. El zera sta fondà un comità organizatore, guidà da Raig Rodwell, Fred Sargeant, Ellen Broidy, el britànego Michael Brown (e sevente devegnesto deputà conservatore al parlamento del Regno Unio), Marty Nixon e Foster Gunnison, che el se ga ocupà de catar fora i finansiamenti nesesari. Inte ła convinsion che un dì festivo el garia traesto pì partesipanti, el comità el ghea fisà ła data par ła parada al 28 de zugno del 1970, de Doménega^[12].

Le prime marce łe zera de aparensa sèria ma anca festoza, ispiradive e congregadive, tanto da vegner dopo replegae co senpre pì frecuensa e partesipasion. A Atlanta e New York łe marce łe zera ciamae "Marce de libarasion gay" (Gay Liberation Marches) e el dì sełebradivo ła zera ła "Dì de lìbarasion gay" (Gay Libaration Day); a Los Angeles e San Francisco "Marce de ła libartà gay" (Gay Freedom Marches) e el dì sełebradivo "dì de ła libartà gay (Gay Freedom Day).

Inte i ani otanta ghe ze sta un canbiamento culturałe inte el movimento gay: i comitai organizatori i vegnea dirizesti da ativisti manco radegałi che i ghea descansełà dal nome tèrmani cofà "lìbarasion gay" e "libartà gay" canbiàndołi co "Gay Pride", "Orgojo gay"^[13] etc.

Tanti pride i mantegne oncora uncó el so caràtare orìzenàrio de manifestasion pułìtega e de ativismo, soratuto inte łe nasion manco verzeste inte i confronti de l'omosesuałità. Inte łe sità pì verzeste a l'acetasion, el corteo el sorbise un caràtare festivo e cołorà. I cortei pì grandi i vede ezibision de cari, bałerini, drag queen e mùzeghe in alto vołume; tutavia anca sti cortei normalmente i include ełementi pułìteghi e educativi, cofà par ezénpio ła partesipasion de pułìteghi locałi e de asociasion pro-deriti LGBTQ+ de vàrio tipo; in racuante realtà łe partèsipa anca raprezentanti de confesion rełijoze gay friendly

Siben ai moti de Stonewall e ai avenimenti drioman i ghea partesipà co tìtuło pien łe done lèsbeghe e persone transgender e bisesuałi, oltre che omosesuałi mas-ci de ogni cołore e proveniensa sociałe, storegamente sti avegnimenti i vegnea ciamai gay, tèrmano che inte l'època el figurava in senso zenerałe tuto l'intiero spetro che el costituise ła comunità LGBTQ+.^[14][15].

A cavało intrà i ani setanta e i ani otanta, col canbio zenerasionałe e ła progresiva sparision o dezinpegno dei partesipanti direti ai moti de Stonewall e dei organizatori dei primi avegnimenti, el se ghea vesto anca un cànbio inte el łenguajo, co l'introdusion de termenołozie pì precizae e incluzive, che talvolta łe ghea provocà rezistensa soratuto intrà łe comunità manco informae sui avegnimenti istòreghi^[16], e canbiamenti inte el nome de łe manifestasion, denomenae prima cofà "gay e lèsbega" fin rivar dopo a LGBTQ+ o senplegamente "Pride".

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Parada del Pride
• Scholia el detien schemi gràfeghi so Parada del Pride

• (EN) Gay PrideEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.