Ła Regio X Venetia et Histria ła zera una de łe regiones co łe cuałe Augusto el ga dividesto ła Itàlia sirca inte el 7 d.C. Łe denominasion de łe rejon augustee łe zera solché numarałi, e soło łe fonte acadèmeghe del dì de uncò łe costuma atribuir al nome uficiałe roman on ajetivo che dizegna el teritorio. A ła rejon ghe zé stà zontà l'ajetivo Venetia, par via dei vèneti, ła popołasion che vivea inte ła zona oncora prima dei romani, mentre Histria el ze on nome de chel divien da ła tribù iłìrega dei histri. El teritorio se stendea dal'Ada al Tajamento, oltre che mucia parta del Carso, l'Istria. Ła Venetia ła jera ła parta abità dal pópoło pałeovèneto dal cual ła tołe el nome, on pópoło zà conosesto ai greghi
Ła definision de Repùblega marinara ła se dòpara in rełasion a serte sità costiere (de ła penìzoła italiana ma anca no), che intrà el z e el zII secolo łe ga godesto de on perìodo de prosperità econòmega par via de łe so atività comersałi, inte on cuadro de larga autonomia pułìtega. In zènere, la definision ła se rifarise in partegołar a cuatro sità italiane: Amalfi, zènoa, Piza e Venèsia. Oltre che ste cuatro, che le ze le pi famose, ghe zera anca altre sità che łe godea inte ła istesa manjiera de l'indipendensa (co on goerno autònomo soto forma de repùblegaołigàrchega, un so scheo, un so ezèrsito, etc.), łe gavea partesipà a łe Crozade, łe gavea na flota de navi e la gavea fònteghi (o sia boteghe-magazini andove véndar łe merse) inte i vari porti del Mediteràneo, e par tute ste motivasion łe połe èsar ritegneste anca łore repùbleghe marinare. Intrà ste cuà, ghe ze Gaeta, Ancona, Trani, Raguza e Noli. Par Venèsia la denomenasion de Repùblega Marinara ła ze seguramente scursadiva, ma efetivamente ła ze stà una de ste cuà, siben che anca cavedałe de on inpero.
I scachi i ze un zugo da toła stratèzego par do persone che el se zuga so na scachiera. Cadaun zugador el ga sedaze pedine: uno łe ga bianche (cheło che el move par primo), che l'altro łe ga negre. Par vìnsare on zugador el ga da darghe scaco mato a che l'altro. El tèrmano el divien da ła łéngua ositana e catełanaescac, che el deriva a so olta dal persian شاه, Shah, "re", pasà forsi traerso on indatamento araboeš-šāq, co ła zonta de l'articoło e ła trasformasion de ła fricativa persiana in ocluziva.
Alberto I Canfrancesco de la Scala dito Cangrande I (Verona, 9 de marso1291 – Trevixo, 22 de lujo1329) el xe sta uno dei pì brai Siori de Verona. El se ga metesto in presa a ła testa de l'exèrsito de Verona e el ga concuistà in pochi ani Vicensa, Trevixo, Feltre, Pàdoa, Màntoa e Bresa. A eło ghe se ga da inpropiar on mùcio de monumenti de rara bełesa a Verona. El Poeta Dante Alighieri el xe stà so òspite par tri ani, co el finia de scrìvar ła Divina Comedia.
Ócio!: Premetindo che ła łéngua vèneta no ła ga oncora on stàndar bel-ché definio e che ła ga de consevensa pì de na variante, par capirse tuti mejo e réndar i artìcułi de Wikipèdia na cołesion de conceti ai cuałi tuti i połe farghe ingreso, se ga fato-sù de łe convension de scritura che, tegnendo fede a ła Grafia Vèneta Internasionałe Moderna, łe rende ła ensiclopedia pì omozènea.
Can scotà da l'acua calda ga paura de cueƚa freda. 
