Seyshell orollari

Seyshel orollari – respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1993-yil 18 iyunda maʼqullangan va unga keyinchalik tuzatishlar kiritilgan. Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibiga kiradi. Davlat boshligʻi – prezident (1977-yildan Frans Alber Rene), u toʻgʻri umumiy saylov yoʻli bilan 5 yil muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Milliy majlis, ijrochi hokimiyatni prezident bilan hukumat amalga oshiradi.

Seyshel orollari materikdan, ayrimlari marjonlardan hosil boʻlgan. Eng bal. joyi 905 m (Mae orolda). Yirik orollari – Mae, Siluet, Praslen, LaDig. Iqlimi subekvatorial, dengiz iqlimi. Oʻrtacha oylik temperatura 26—28°. Yillik yogʻin 4000 mm gacha (asosan, yezda). Marjon orollari tarkibidagi ohaktoshlar namni oʻzida saqlamaydi, shu sababli ularni xoʻjalik jihatidan oʻzlashtirib boʻlmaydi. Yirik orollarning ichki hududlarida doim yashil tropik oʻrmonlar saqlanib qolgan, ularda faqat mahalliy jaydari oʻsimliklar (jumladan, seyshel palmasining qad. turi) oʻsadi. Bahaybat filsimon toshbaqa va qush koʻp. Aldabra, Kuzen va boshqa rezervatlar, SentAnn dengiz milliy bogʻi bor.

Aholisining aksariyati seyshelliklar yoki kreollar (asosan, koʻchib kelgan fransuzlar va afrikalik qullarning avlodlari, umumiy soni 65 ming kishi); hindlar, malagasilar, xitoylar, inglizlar ham yashaydi. Rasmiy tillar – kreol, ingliz va fransuz tillari. Aholining 90% xristiankatolik, qolganlari – musulmon, hindular va konfutsiychilar. Shahar aholisi 55,3%.

Seyshel orollari qad. arab va hind dengiz sayyoxlariga maʼlum boʻlgan. 1609-yil bu orollarga ingliz dengiz sayyohlari kelib tushgan. 18-asr oʻrtalarida fransuzlar bosib olib, Fransiya moliya vaziri Moro de Seshell nomi bilan atashgan. 1794-yil uni inglizlar egallab olgan. 1903-yildan Buyuk Britaniya mustamlakasi. Mahalliy xalq mustamlakachilarga qarshi tinimsiz kurash olib bordi. 20-asr oʻrtalarida siyosiy partiya va kasaba uyushmalari tuzildi, ular xalqning ozodlik yoʻlidagi kurashiga boshchilik qildi. 1970 i. Seyshel orollariga ichki muxtoriyat berilib, Qonun chiqaruvchi assambleya tuzildi, 1976-yil 29 iyunda mustaqillikka erishdi. Seyshel orollari 1976-yildan BMT aʼzosi. Milliy bayrami – 18 iyun – Millat kuni (1993).

Demokratiyu partiya, 1992-yil tuzilgan; Seyshel xalqi taraqqiyot fronti, 1978-yil tashkil etilgan; Seyshel milliy partiyasi, 1993-yil asos solingan. Seyshel ishchilari ittifoqi federatsiyasi kasaba uyushma birlashmasi, 1978-yil tuzilgan.

Seyshel orollari – agrar mamlakat. Baliq ovlash va xorijiy sayyohlik muhim ahamiyatga ega. Yalpi ichki mahsulotda qishloq va oʻrmon xoʻjaligi, baliq ovlash ulushi 4,1%, sayyohlik ulushi 12,3%, sanoat va kurilishning ulushi 20,5%. Qishloq xoʻjaligi mamlakat iqtisodiyotining asosini tashkil etadi. Kokos palmasi, kofe, tamaki, meva, sabzavot, moyli ekinlar, ziravorlar, choy yetishtiriladi. Qoramol, choʻchqa boqiladi. Kopra va vanilni qayta ishlaydigan, efirli moylar, kokos tolasidan turli buyumlar, sovun ishlab chikaradigan va choy qadoqlaydigan kichik korxonalar, yogʻoch tilish zavodi, bir kancha oziqovqat korxonalari bor. Yiliga oʻrtacha 126 mln. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi. Transport yoʻli yoʻq. Avtomobil yoʻllari uzunligi 345 km. Orollar orasida mahalliy kemalar qatnaydi. Mae orolda xalqaro aeroport bor. Seyshel orollari chetga kopra, shuningdek, dolchin yogʻi va dolchin, vanil, muzlatilgan va konservalangan baliq, toshbaqa kosasi, granit chiqaradi, chetdan sanoat mollari, oziq-ovqat oladi. AQSH, Fransiya, Buyuk Britaniya, Xitoy, Janubiy Afrika Respublikasi, Yaponiya, Singapur bilan savdo qiladi. Pul birligi – seyshel rupiyasi.

Xalq taʼlimi tizimi ingliz, qisman fransuz tizimlari taʼsirida shakllangan. 1980-yil 6 yoshdan 15 yoshgacha boʻlgan bolalar uchun majburiy 9 yillik taʼlim joriy etilgan, u 6 yillik boshlangʻich va 3 yillik toʻliqsiz oʻrta maktabni oʻz ichiga oladi. Zamonaviy taʼlim tizimi 6 yillik boshlangʻich, 3 yillik toʻliqsiz oʻrta va 2 yillik toʻliqoʻrta maktabdan iborat. Toʻliqoʻrta maktabda oʻquvchilar ilmiy bilimlarni oʻrganishdan tashqari unumli mehnat bilan ham shugʻullanadi. Toʻliq oʻrta maktab negizida pedagogika kolleji, 9 yillik majburiy maktab negizida hunartexnika bilim yurtlari ishlaydi. Yoshlar oliy taʼlimni chet ellarda oladilar.

Gazeta va jurnallari: „Neyshn“ („Millat“, kreol, fransuz va ingliz tillarida chiqadigan hukumat gazeta), „Ofishl gazett“ („Rasmiy gazeta“, hukumat xabarnomasi), „Pipl“ („Xalq“, kreol, fransuz va ingliz tillarida nashr etiladigan oylik jurnal), „Eko dez il“ („Orollar aks sadosi“, fransuz, kreol va ingliz tillarida chiqadigan diniy jurnal). Seyshel matbuot agentligi, milliy axborot agentligi, 1979-yil tuzilgan. 1941-yildan ingliz, fransuz va kreol tillarida radioeshittirish olib boriladi. Hukumat nazoratidagi Seyshel radio va televideniyesi xizmati 1983-yilda tuzilgan.^[1]