Rosa blanda

Rosa blanda
Ilmiy tasnifi
Olam:	Plantae
Sinf:	Tracheophytes
Sinf q.f.:	Angiosperms
Sinf q.f.:	Eudicots
Sinf q.f.:	Rosids
Kichik sinf:	Rosales
Oila:	Rosaceae
Turkum:	Rosa
tur:	R. blanda
Binomial nomi
Rosa blanda Aiton

Rosa blanda — Rosaceae oilasiga mansub boʻlgan buta boʻlib, koʻp yillik oʻsimlik hisoblanadi. Rosa blanda, odatda silliq atirgul^[1], oʻtloq/yovvoyi atirgul^[2] yoki yaylov atirgul deb nomlanadi, Shimoliy Amerikada tarqalgan atirgul turlaridan biridir . Atirgullar orasida „tikansiz“ atirgulga eng yaqin turi boʻlib, uning tagida bir nechta tikanlari bor. Yaylov atirguli koloniya hosil qiluvchi buta boʻlib, balandligi 1 m (3.3 ft) gacha oʻsadi, tabiiy ravishda yaylovlar va oʻtloqlarda tarqalgan. Atirgul tanasi juda oʻzgaruvchan boʻlib, barg uchlaridagi tikanlar va bez tuklari kabi xususiyatlar har doim ham doimiy boʻlib qolmaydi, shuning uchun uni koʻpincha Rosa Arkansana yoki Rosa Karolina, boshqa ikkita dasht atirgul turlari bilan adashtirib yuborishadi.

Rosa blanda gullari murakkab tuzilgan boʻlib, stamens va karpellarga ega. Ular oq rangdan pushti ranggacha boʻgan turlari farq qilinadi. Turning nomi lotincha blandus soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, gullarning goʻzalligiga ishora qiluvchi „maqbul, erkalash, jozibali, jozibador“ degan maʼnoni anglatadi^[3]. Yozning boshida gullab-yashnagan gullari birma-bir yoki lateral kurtaklaridan korimblar paydo boʻladi . Birinchi bo‘lib markaziy gul ochiladi, uning ichida novdasi yo‘q boʻlib, uzunligi 2-4 sm (0,79-1,57 dyuym) (boshqa dasht atirgullariga qaraganda qisqaroq va qalinroq). Beshta katta gulbarglar qiyshaygan yoki to‘g‘risimon shaklga ega boʻlib, uzunligi 3 cm (1.2 in) va kengligi 2.5 cm (0.98 in) boʻladi. Gulbarglari qizil chiziqlar bilan oqdan pushti ranggacha, anterlar sariq, stigma sariq yoki toʻq sariq, filamentlari oq rangda. Gulbarglari tushganidan keyin stamens va uslub tik holatda boʻladi.

Rosa blanda tabiiy ravishda oʻtloqlarda, keng dalalarda, quruq daralarda, togʻ yonbagʻirlarida, yoʻl chetlarida, devorlar tagida, qumli yoki toshloq tuproqlarda oʻsadi. Tabiiy oʻsish diapazoni Kvebekdan Ontariogacha, janubdan Kanzasgacha va sharqdan Missuri va Ogayogacha hisoblanadi^[4].

Rosa blanda koʻp yillik atirgul boʻlib, u juda mustahkam va quruq, ozuqa moddalari kam boʻlgan yashash joylariga, masalan, yoʻllar va qumli tuproqlarga bardosh bera oladi. Bu tur Kanzas va Shimoliy Dakota mintaqalarining mahalliy guli hisoblanadi; ammo, u Rosa multifloraga juda oʻxshash boʻlishi mumkin. Bu tur Yaponiyada kiritilgan invaziv turlar qatoriga kiradi. Bu ikki tur atrof-muhit va hayvonlar uchun foydalanishni taʼminlaydigan bir-biri bilan simbioz holatda yashay oladigan oʻsimliklar hisoblanadi^[5].

Yapon guli (Rosa rugosa) bilan birga gibridlanishi Shimoliy Amerikaning sharqiy qismida qayd etilgan. Bu invaziv potensial va mahalliy turlarning genetik assimilyatsiyasi bilan kuchli duragaylarning rivojlanish potensialidan kelib chiqib sodir boʻlgan^[6].