Saʼd ibn Muʼoz
| Saʼd ibn Muʼoz سعد ابن معاذ | |
|---|---|
 Ismining Kalligrafik tasviri | |
| Tavalludi |
tax. 590-yil |
| Vafoti | tax. 627-yil (37 yosh) |
| Fuqaroligi | Madina jamoati |
| Turmush oʻrtogʻi | Hind binti Simak |
| Onasi | Ummu Sa‘d Kabsha bint Rafi al-Ansoriy |
Saʼd ibn Mu’oz (arabcha: سعد ابن معاذ) (tax. 590-627) Madinadagi Avs qabilasining boshligʻi va Islom paygʻambari Muhammad (s.a.v.)ning koʻzga koʻringan sahobalaridan biri. U Xandaq jangidan koʻp oʻtmay vafot etgan.
Oilasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Saʼd 590- yilda Madinada tugʻilgan[1], Avs qabilasidan Abdul-Ashhal urugʻidan Muoz ibn an-Numon va Xazraj qabilasidan yahudiy Banu al-Horis urugʻidan Kabsha binti Rofiyning oʻgʻli[1] . Ukalari Avs, Iyos, Amr, Iqrab va Ummu Hizom edi[2] .
Saʼd akasi Avsning bevasi Hind binti Simakga uylandi[2] . Uning akasi 617-yilda Buas jangida halok boʻlguniga qadar Avs qabilasining boshligʻi edi[1] . Ularning Amr va Abdulloh ismli ikki o‘g‘li bor edi[1] .
Biografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Islomni qabul qilish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Saʼd ansorlar orasida yetakchilardan edi, chunki Muhammad paygʻambar madinalik Avs va Xazraj qavmini Islomni qabul qilganlar deb atagan edi. U Mu’sab ibn Umayr qoʻlida musulmon boʻldi. Uning islomni qabul qilishi Avs qabilasi, Banu Abdul-Ashhalning zudlik bilan dinga qaytishiga olib keldi:
Mus'ab: „Uning qavmi ergashadigan boshliq sizning oldingizga keldi», dedi. Mus'ab Usaydga aytgan so'zini aytdi: Sa'd nayzasini yerga tiqib o'tirdi. Xuddi shu narsa yana sodir bo'ldi va Usayd (ilgari musulmon bo'lgan) hamrohligida qavmi yig'iladigan joyga bordi. Ular uning kelayotganini ko'rib: „Allohga qasamki, Sa'd boshqacha taassurot bilan qaytdi“, dedilar. U ularga yetib borgach, unga nima bo'lganini qayerdan bilishlarini so'radi. Ular: „Sen bizning boshlig‘imizsan, bizning manfaatimiz uchun eng faol, o‘z fikringda eng yaxshisi va rahbarlik qilishda eng omadli odamsan“, deb javob berishdi. Shunda u zot: „Orangizdagi biror erkak va ayol bilan gaplashmayman, to sizlar Allohga va Uning Rasuliga iymon keltirmaguningizcha“, dedilar. Natijada, Banu Abdul-Ashhaldagi har bir erkak va ayol Islomga kirdilar.
Abu Jahl bilan toʻqnashuv va Badr urushlarining boshlanishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Badr jangidan oldin Saʼd bir marta musulmon boʻlmagan doʻsti Umayya ibn Xalaf bilan umra ado etish uchun Makkaga borgan edi, ular Abu Jahlga duch kelishdi. Ular janjallashib qolishdi va ish qiziganidan keyin Saʼd Abu Jahlni Makkada musulmonlarni haj qilishdan toʻxtatib qoʻysa, Madina orqali xavfsiz oʻtishga toʻsqinlik qilish bilan tahdid qildi. Abdulloh ibn Mas’ud (r.a) rivoyat qiladilar:
Sa'd ibn Mu'oz Umayya ibn Xalafning yaqin do'sti edi va Umayya Madinadan qachon o'tsa, Sa'dni ziyorat qilardi va Sa'd Makkaga borsa, u ham Umayyani ziyorat qilib kelardi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Madinaga kelganlarida, Sa'd umra ziyoratiga bordilar va Makkadagi Umayyaning uylarida qoldilar. Umayyaga: «Menga (masjidning) bo‘m-bo‘sh bo‘lgan vaqtni aytib bering, Ka`ba atrofini tavof qilaman», dedilar. Umayya peshin vaqtida u bilan birga bordi. Abu Jahl ularni uchratib: "Ey Abu Safvon! Sizlarga hamrohlik qilayotgan bu odam kim?" U: «Bu Sa'ddir», dedilar. Abu Jahl Sa’dga xitob qilib: “Dinlarini o‘zgartirgan (ya’ni musulmon bo‘lgan) qavmlarga boshpana berib, ularga yordam berish va qo‘llab-quvvatlashingni da’vo qilganingga qaramay, Makkada omon-eson kezayotganingni ko‘ryapman. Allohga qasamki, agar Abu Safvon bilan birga bo‘lmaganingda, oilangni oldiga omon-eson borolmas edingiz». Sa'd ovozini baland ko'tarib: «Allohga qasamki, agar meni bu ishimdan (ya'ni tavof qilishdan) to'xtatsang, men seni o'zing uchun qadrliroq narsadan, ya'ni Madinadan o'tishingdan to'sgan bo'lardim. ." Bu haqda Umayya unga: «Ey Sa'd, vodiy (Makka) ahlining boshlig'i Abu-l-Hakamning oldida ovozingni balandlatma!» dedi. Sa'd: "Ey Umayya, bas! Allohga qasamki, men Rasululloh sallallohu alayhi va sallam seni musulmon o'ldirishini bashorat qilganlarini eshitdim", dedi. Umayya: «Makkadami?» deb so‘radi. Sa'd: «Bilmayman», dedi. Umayya bu xabardan qattiq qo'rqib ketdi.
Umayya oilasi oldiga qaytib kelgach, xotiniga: “Ey Ummu Safvon! Sa’d menga nima deganini bilmaysanmi?” dedi. U: «U senga nima dedi?» dedi. U: «U Muhammad meni o'ldirishlarini (ya'ni sahobalariga) aytibdi. Men undan: «Makkada?» deb so'radim. U: «Bilmayman», deb javob berdi. Keyin Umayya: «Allohga qasamki, men Makkadan hech qachon chiqmayman», deb qo‘shib qo‘ydi. Ammo Badr kuni kelganda, Abu Jahl: “Karvoningizni qo‘riqlang”, deb odamlarni urushga chaqirdi. Lekin Umayya Makkadan chiqishni yoqtirmasdi. Abu Jahl uning oldiga kelib: "Ey Abu Safvon! Agar vodiy ahlining boshlig'i bo'lsang ham, odamlar seni ortda qolayotganingni ko'rsalar, sen bilan birga qoladilar" dedi. Umayya: Mening fikrimni o'zgartirishga majbur qilganingdek, Allohga qasamki, Makkada eng yaxshi tuyani sotib olaman. Shunda Umayya (xotiniga) dedi. "Ey. Ummi Safvon, menga kerak bo'lgan narsani (sayohatga) tayyorla», dedi. U : «Ey Abu Safvon! Yasribiy birodaringiz sizga aytgan gaplarni unutib qo'ydingizmi?» Umayya: «Yo'q, lekin men ular bilan jangga kirmayman, balki qisqa masofaga borib qaytaman», dedi. Shunday qilib, Umayya ham yo'lga chiqqdi. Tuyasini qaerga to'xtashsa, qaytish ilinjida bog‘lab qo`yar edi edi. Alloh taolo uni Badrga borib o'lguncha shunday qildi.
— Sahih ul-Buxoriy, 5:59:286
Uhud jangi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xolid ibn Valid boshchiligidagi Makkaliklar qarshi hujumga oʻtganda Saʼd jang maydonida qolgan kam sonli sahobalardan biri edi va u nihoyat Makkaliklardan chekinishga majbur boʻlgunga qadar jangni davom ettirdi. Keyinchalik u Muhammad bilan uchrashdi va uni himoya qilgan kichik musulmonlar guruhi tarkibiga kirdi.
Saʼdning ukasi Amr va uning oʻgay oʻgʻli (jiyani) al-Horis ibn Avs ham Uhudda oʻldirilganlar orasida edi[1]
Xandaq va Qurayza jangi
[tahrir | manbasini tahrirlash]627-yil (5-hijriy) dagi Xandaq jangidan so‘ng Madina Makka qo‘shini tomonidan muvaffaqiyatsiz qamal qilinganda, Banu Qurayza qavmi dushman bilan xiyonatkorona muomalada bo‘ldi.[3] Keyinroq musulmonlar oʻz qoʻrgʻonini qamal qildilar va Banu Qurayza taslim boʻldi.
Banu Avs qabilasining bir qancha aʼzolari oʻzlarining eski yahudiy ittifoqchilari uchun iltijo qilib, Muhammadning taklifiga rozi boʻldilar. Ularning boshliqlaridan biri bu masalada hukm chiqarishi kerak edi. Bani Qurayzaliklarning oʻzlari Saʼdni tayinladilar va Saʼdning hukmiga rozi boʻlishlarini eʼlon qildilar.[4][5] Madinadagi yahudiy qabilasi Banu Qurayzaga chiqarilgan hukm Eski Ahdga toʻgʻri kelgan va baʼzi olimlar hukm Qonun 20:12-14 ga asoslangan deb daʼvo qilishadi.[6][7]
Ba'zi odamlar (ya'ni, Bani ibn Qurayza yahudiylari) Sa'd ibn Muozning hukmini qabul qilishga rozi bo'lishdi va Payg'ambar alayhissalom uni (ya'ni Sa'd ibn Muozni) chaqirtirdilar. U eshak minib keldi va Masjidga yaqinlashganda, Payg'ambarimiz: «Orangizdagi eng yaxshilaringiz uchun turinglar», dedilar. yoki “Boshligʻingga tur”, dedi. Shunda Payg‘ambarimiz: “Ey Sa’d, bu odamlar hukmingni qabul qilishga rozi bo‘ldilar”, dedilar. Sa'd: «Men ularning jangchilari o'ldirilib, bolalari va ayollari asirga olinsin, deb hukm qilaman», dedi.
— Sahih ul-Buxoriy, 5:58:148
Oʻlim
[tahrir | manbasini tahrirlash]Saʼd Xandaq jangida yaralanib, oʻlim yoqasida keldi. Olgan jarohatlaridan Madinaga qaytgandan keyin vafot etdi.
Merosi
[tahrir | manbasini tahrirlash]U musulmonlar jamoasining harbiy yurishlarni boshqargan. Aytishlaricha, Saad qattiqqoʻl, adolatli va hissiyotli odam boʻlib, oʻzi ishongan narsasi uchun impulsiv ravishda kurashishga tayyor boʻlgan. Islom tarixida u Muhammad bilan yaqin munosabatda boʻlgan olijanob sahoba sifatida eʼtirof etilgan.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning: «Sa’d ibn Muozning o‘limidan Arsh larzaga keldi», deganlarini eshitdim. Jobir roziyallohu anhu boshqa bir guruh roviylar orqali: “Men Payg‘ambar alayhissalomning: “Sa’d ibn Muozning vafoti tufayli Rahmonning arshi larzaga keldi”, deganlarini eshitdim, deb qo‘shib qo‘ydilar.
— Sahih ul-Buxoriy, 5:58:147
Oʻlimidan keyin ham Muhammad uni yaxshi soʻzlar bilan zikr qilgan:
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga ipak sarpo hadya qilindi. U zotning sahobalari uni ushlab ko‘rib, uning yumshoqligidan ajablana boshladilar. Shunda u zot: “Buning yumshoqligidan ajablanyapsizlarmi?! Albatta, Sa’d ibn Mu’ozning jannatdagi dastro‘moli bundan ham yaxshiroq va yumshoqroqdir!
— Sahih ul-Buxoriy, 5:58:146
Bir hadisi sharifga koʻra, Muhammad unga "Siddiq al-Ansor" (ansorlarning haqlisi yoki ansorlarning rostgoʻyi) unvonini bergan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 3. Translated by Bewley, A. (2013). The Companions of Badr. London: Ta-Ha Publishers.
- ↑ 2,0 2,1 Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: Ta-Ha Publishers.
- ↑ "Mubarakpuri, The Sealed Nectar, Chapter Al-Ahzab Invasion
- ↑ Mohammed Abu-Nimer (2000–2001). "A Framework for Nonviolence and Peacebuilding in Islam". Journal of Law and Religion 15 (1–2): 247. doi:10.2307/1051519.
- ↑ Hashmi, Sohail H.. States, Nations, and Borders: The Ethics of Making Boundaries. Cambridge University Press, 2003.
- ↑ Bassam Zawadi, „The Execution of The Jews At Bani Quraydah“, Call To Monotheism, accessed 9 May 2017.
- ↑ Ahmad, Mirza Bashiruddin Mahmud. LIFE OF MUHAMMAD, 1988 — 100–101-bet. ISBN 978-1853720451. Qaraldi: 2015-yil 20-yanvar.