[go: up one dir, main page]
Kontent qismiga oʻtish

Miloš Zeman

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Milosh Zeman
Chexiya Prezidenti
Mansab davri
2013-yil 8-martdan – 2023-yil 8-martgacha
Hukumat boshligʻi Petr Nechas
Irji Rusnok
Boguslav Sobotka
Andrey Babish
Oʻtmishdoshi Vatslav Klaus
Vorisi Petr Pavel
Chexiya Bosh vaziri
Mansab davri
1998-yil 22-iyuldan – 2002-yil 15-iyulgacha
Prezident Vatslav Gavel
Oʻtmishdoshi Yozef Toshovskiy
Vorisi Vladimir Shpidla
Chexiya Parlamenti spikeri
Mansab davri
1996-yil 27-iyundan – 1998-yil 17-iyulgacha
Prezident Vatslav Gavel
Oʻtmishdoshi Milan Uhde
Vorisi Vatslav Klaus
Chexiya sotsial-demokratlar partiyasi raisi
Mansab davri
1993-yil 28-fevraldan – 2001-yil 7-aprelgacha
Oʻtmishdoshi Jiří Horák
Vorisi Vladimir Shpidla
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 28-sentyabr 1944-yil (1944-09-28) (80 yosh)
Kolín, Bogemiya

Milosh Zeman (chexcha: Miloš Zeman; 1944-yil 28-sentyabr) – 2013-yil 8-martdan 2023-yil 8-martgacha Chexiya Respublikasi Prezidenti[1].

U umumiy saylovlar orqali saylangan Chexiya Respublikasining birinchi prezidenti edi[2]. 1993-yildan 2001-yilgacha Chexiya sotsial-demokratik partiyasini boshqargan[3]. Uning rahbarligida kuchsiz va tartibsiz partiya mamlakatdagi eng nufuzli siyosiy kuchlardan biriga aylandi[4].

2003-yilgi prezidentlik saylovlarida muvaffaqiyatsiz ishtirok etib, 7 yil davomida mamlakat siyosiy hayotidagi ishtirokini toʻxtatdi. 2010-yil mart oyida partiyaning raisi boʻldi[5]. 2010-yilgi parlament saylovlaridan soʻng, partiyasi parlamentga kirish uchun 5 foizlik toʻsiqdan oʻta olmaganidan keyin isteʼfoga chiqdi. 2013-yil yanvar oyida u prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozondi. Besh yil oʻtgach, u ikkinchi muddatga qayta saylandi[6].

1944-yil 28-sentyabrda pochta xodimi va oʻqituvchi oilasida tugʻilgan. Ota-onalar oʻgʻli tugʻilgandan koʻp oʻtmay ajrashishdi. Milos faqat onasi bilan katta boʻlgan[7].

U Kolin shahrida oʻqigan: dastlabki 9 yil boshlangʻich sinfda va 1959-yildan 1963-yilgacha oʻrta iqtisodiy maktablarda. Masaryk haqidagi insho tufayli Zemanga universitetda oʻqishni davom ettirish taqiqlangan. 1963-yildan 1967-yilgacha qurilishda ishlagan. 1965-yildan boshlab universitetda oʻqishga ruxsat oldi va Praga Oliy Iqtisodiyot maktabida iqtisodiy rejalashtirishni oʻrganishni boshladi. 1967 yildan kunduzgi taʼlimga oʻtdi. 1969-yilda „Futurologiya va kelajak“ nomli ishi bilan diplom himoya qildi. 1969-1970-yillarda Oliy Iqtisodiyot maktabida oʻqituvchi boʻlgan.

1968 yilda Chexoslovakiya Kommunistik partiyasiga qoʻshildi. 1970-yilda Varshava Shartnomasi qoʻshinlarining kiritilishi va „normallashtirish“ siyosatiga rozi boʻlmagani uchun undan chiqarib yuborildi.

1971-yildan 1984-yilgacha Noctua, Technosport va Sportpropag kompaniyalarida xodim boʻlgan. 1985-1989-yillarda ilmiy-tadqiqot ishlari bilan shugʻullangan. 1990-1992-yillarda – Chexoslovakiya Fanlar akademiyasining Prognozlashtirish instituti xodimi. 1990-1992-yillarda – parlament deputati.

1993-yil 28-fevraldan 2001-yil 7-aprelgacha – Chexiya sotsial-demokratik partiyasi raisi. 1996-1998-yillarda – Chexiya parlamenti Deputatlar palatasi raisi. 1998-yil 17-iyuldan 2002-yil 15-iyulgacha – Chexiya hukumati raisi.

Senat va mintaqaviy saylovlar muvaffaqiyatsiz yakunlanganidan soʻng oʻz xohishi bilan barcha rahbarlik lavozimlarini tark etdi. 2003-yilda Chexiya Respublikasi prezidentligiga nomzodini qoʻydi, ammo oʻz partiyasidagi kelishmovchiliklar tufayli Vatslav Klausga saylovda yutqazdi. Keyinchalik, 2007-yilda partiyaning yangi rahbariyati bilan ziddiyat tufayli sotsial-demokratik partiya safini tark etdi.

Ikki marta uylandi. Ikkinchi xotinidan Katerzina ismli qizi va birinchi xotinidan David ismli oʻgʻli bor. Zeman ateist[8]. Rus va ingliz tillarini yaxshi biladi[9].

2013-yil yanvar oyida boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovlarida, Chexiya Respublikasi tarixidagi birinchi toʻgʻridan-toʻgʻri prezidentlik saylovlarining birinchi turda 24,21 foiz ovoz olib, birinchi oʻrinni egalladi. U Karel Shvarsenberg bilan birga ikkinchi bosqichga chiqdi va 54,8% ovoz bilan gʻalaba qozondi[10].

2013-yil 8-martda Pragada Chexiya Prezidenti lavozimini egalladi.

2018-yilda boʻlib oʻtadigan Chexiya prezidentligiga nomzod qilib koʻrsatdi. Birinchi turda 38,56 foiz ovoz toʻplab, birinchi oʻrinni egalladi. 2018-yil 26-27-yanvar kunlari boʻlib oʻtgan ikkinchi turda Milosh Zeman Chexiya Respublikasi Prezidenti etib qayta saylandi. Saylovchilarning 51,36% ovozini oldi. 2018-yilning 8-martida prezident lavozimiga kirishgan.

Zeman Rossiya fuqarolari uchun kirish vizalarini bekor qilish tarafdori, shuningdek, Ukrainaning NATOga kirishiga qarshi[11].

Kuzatuvchilar, shuningdek, Zeman 2015-yilda Moskvada boʻlib oʻtadigan Gʻalaba paradiga taklifni qabul qilgan kam sonli Yevropa yetakchilaridan biri boʻlgan[12]. Zemanning aniqlik kiritishicha, „tashrifidan maqsad millionlab halok boʻlgan sovet xalqining xotirasiga hurmat bajo keltiriishdir“[13].

U Rossiya Federatsiyasining Yevropa Ittifoqiga qoʻshilishi tarafdori edi[14].

2022-yil 24-fevralda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi fonida Zeman „Ukrainani, uning rahbariyatini va xalqini toʻliq qoʻllab-quvvatlashini“ bildirdi[15][16]. Keyinchalik Ukraina hududlarining anneksiya qilinishini oʻgʻirlik deb qoraladi va Putin bilan doʻstlikni siyosiy faoliyatidagi asosiy xato deb atadi[17][18].

Zeman alkogol va tamaki mahsulotlariga qaramligi bilan mashhur boʻlib, bu uning sogʻligʻida juda jiddiy muammolarni, xususan, yurish qiyinligini keltirib chiqardi[19]. 2015-yilda unga qandli diabet tashxisi qoʻyilganidan soʻng, prezident oʻz odatlariga kichik oʻzgarishlar kiritishga rozi boʻldi[20]. Prezident Zemanning omma oldida mast holda koʻrinish bergan holatlar bor[21]. Uning saylovoldi kampaniyasi „Becherovka“ (mashhur chex spirtli ichimlik) savdo belgisi ekanligini hazil tariqasida qabul qilishadi[22].

2021-yil yanvar oyi oʻrtalarida tibbiy koʻrikdan oʻtish uchun muntazam kasalxonaga yotqizilgan va COVID-19ga qarshi emlangan[23]. 2021-yil aprel oyida Zeman neyropatiyaning kuchayishi tufayli nogironlar aravachasidan foydalanishini maʼlum qildi[24]. 2021-yil 14-sentabrdan 22-sentabrgacha Markaziy harbiy gospitalga yotqizilgan. Prezident devonining press-reliziga koʻra, u suvsizlangan va toʻyib ovqatlanmagan[25]. 10-oktyabr kuni Zeman Markaziy harbiy gospitalning reanimatsiya boʻlimiga olib ketildi. Uning davolovchi shifokori Miroslav Zavoral tashxisni ommaga oshkor qilmadi[26]. 18-oktyabr kuni kechqurun Chexiya Senati prezident hozirda sogʻligʻi tufayli oʻz vazifalarini bajara olmagani haqidagi fikrini keltirdi[27][28][29]. 25-noyabr kuni tushdan keyin Milosh Zeman Markaziy harbiy gospitaldan chiqarildi, biroq oʻsha kuni kechqurun u COVID-19 testi ijobiy boʻlgani uchun qayta kasalxonaga yotqizildi[30]. 27-noyabr kuni kasalxonadan chiqarildi va oʻz qarorgohiga ikki hafta karantinda boʻldi[31].

Mukofotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Masaryk demokratik harakatining faxriy medali (1997)[32].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Byl mužem revoluce. 20 let poté Zemana nikam nepozvali“ (cs). Aktuálně.cz.
  2. ↑ „Miloš Zeman“ (cs). novinky.cz. 2013-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-yanvar 2013.(Wayback Machine saytida 2013-01-29 sanasida arxivlangan)
  3. ↑ Wirnitzer, Jan „Neuděloval bych ani milosti, ani amnestie, napsal čtenářům Zeman“ (cs). Mladá fronta DNES (3-yanvar 2013). Qaraldi: 27-yanvar 2013.
  4. ↑ „Volby 2018: Miloš Zeman, kandidát na prezidenta - E15.cz“. Zprávy E15.cz. 2018-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 19-dekabr.
  5. ↑ Jurková, Marcela „Profil mladého Zemana: Inteligentní samotář, který se vždy rád poslouchal“ [Profile of the young Zeman: an intelligent loner, who always liked to listen]. Hospodářské noviny (24-yanvar 2013). Qaraldi: 4-may 2017.
  6. ↑ „Na Hrad Zeman přesídlí až po své inaugurací 8. března“. 2013-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 2-fevral.
  7. ↑ Zeman, Miloš „Prognostika a přestavba“. Technický magazín (avgust 1989). 2007-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-may. (Wayback Machine saytida 2007-02-06 sanasida arxivlangan)
  8. ↑ Sean Carney. „Czech President Milos Zeman Casts Himself as Unifier“. Wall Street Journal (blog). 2015-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-avgust. „At the close of the speech, which focused entirely on domestic issues with no reference to the European Union or foreign affairs, the new Czech leader described himself as a tolerant atheist.“.
  9. ↑ „Милош Земан — фото, цитаты, биография“. 2021-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-mart.
  10. ↑ „Результаты выборов“. 2019-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 26-yanvar.
  11. ↑ „Президент Чехии закрыл двери своей резиденции для посла США“. 2015-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 5-aprel.
  12. ↑ „«American forces in Europe. Cavalry ride», The Economist, Apr 1st 2015“. 2015-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-aprel.
  13. ↑ „Президент Чехии Милош Земан мечтает о вступлении России в ЕС“. 2015-yil 25-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 23-aprel.
  14. ↑ „Президент Чехии Милош Земан мечтает о вступлении России в ЕС“. 2015-yil 25-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 23-aprel.
  15. ↑ https://ruski.radio.cz/prezident-chehii-o-deystviyah-rossii-sumasshedshego-neobhodimo-izolirovat-8742979 (Wayback Machine saytida 2024-02-28 sanasida arxivlangan) Prezident Chexii o deystviyax Rossii: „Sumasshedshego neobxodimo izolirovat“
  16. ↑ „Zeman řekl, co by vyřešilo válku v Izraeli. Fialovu vládu má za amatéry | TN.cz“ (cs). tn.nova.cz (2023-yil 5-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 6-noyabr.
  17. ↑ „Земан заявил, что «неправильно понял Путина», о чем теперь сожалеет | World of News“ (ru-RU) (2023-yil 6-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 6-noyabr.
  18. ↑ „Экс-президент Чехии Земан назвал дружбу с Путиным главной ошибкой в своей политической карьере“ (ru). Настоящее Время (2023-yil 6-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 6-noyabr.
  19. ↑ „Czech president makes unlikely recommendation: smoking safe if you start late“. Radio Prague (2015-yil 21-mart). 2018-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-mart.
  20. ↑ „Report: President Zeman's health condition very good – Prague Monitor“. Prague Monitor. 2020-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-mart.
  21. ↑ „Выпуск новостей“. 2022-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-mart.
  22. ↑ „Global News“. 2018-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-mart.
  23. ↑ „Zeman se nechá očkovat za týden, pochválil EU. Občany vyzval, ať ještě vydrží — Aktuálně.cz“. 2021-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-oktyabr.
  24. ↑ „Zeman se zařadil mezi vozíčkáře — Novinky.cz“. 2021-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-oktyabr.
  25. ↑ „Zeman opustil nemocnici. Musel v ní zůstat o den déle — Novinky.cz“. 2021-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-oktyabr.
  26. ↑ „Zemana převezli do nemocnice. Byl v bezvládném stavu“. 2021-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-oktyabr.
  27. ↑ „Prezident není schopen vykonávat funkci, řekli jeho lékaři — Seznam Zprávy“. 2021-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-oktyabr.
  28. ↑ „Милош Земан не в состоянии выполнять функции президента / Политика / Новости / 420on.cz Пражский городской портал“. 2021-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-oktyabr.
  29. ↑ „Консилиум: здоровье президента не позволяет ему полноценно работать / Общество / Новости / 420on.cz Пражский городской портал“. 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 6-noyabr.
  30. ↑ „Президент Чехии М. Земан госпитализирован с положительным тестом на коронавирус | Radio Prague International“. 2021-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-noyabr.
  31. ↑ „Президента Чехии выписали из госпиталя — Общество — ТАСС“. 2021-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-dekabr.
  32. ↑ Beseda s místopředsedou Vratislavem Preclíkem s odvysíláním záběrů z udělování Čestných medailí T. G. Masaryka státním představitelům (k výročí 14. 9. 1937), ČT 2 a ČT 1, 15. 9. 1997
  33. ↑ Česká televize. „V Makedonii dostal Zeman nejvyšší státní vyznamenání, v Arménii sud koňaku“ (cs). ČT24 - Česká televize. 2022-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 15-may.
  34. ↑ „Zeman závidí Slovákům euro, od Gašparoviče dostal vyznamenání — Novinky.cz“. 2021-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-mart.
  35. ↑ „Český a polský prezident si vyměnili nejvyšší státní vyznamenání | Radio Prague International“. 2021-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-mart.
  36. ↑ „Prezident Miloš Zeman obdržel nejvyšší státní vyznamenání Srbska“ (cs). www.mzv.cz. 2022-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 15-may.
  37. ↑ „Prezident Izraele je na návštěvě Prahy. Zeman se mu omluvil za údajně nedostatečnou podporu v OSN“ (cs). iROZHLAS. 2022-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 15-may.
  38. ↑ „Miloš Zeman - oficiální stránky“. 2023-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 2-mart.
  39. ↑ „Novák Katalin: a visegrádi együttműködés a szív és az ész szövetsége | Köztársaság“. 2023-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 3-mart. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Miloš_Zeman&oldid=5295408" dan olindi