Ginekologik tampon

Tampon — asosan, hayz vaqtida ajralgan qonni soʻrish uchun ayolning vaginasida ishlatiladigan silindrsimon materialdir. Hozirgi kunda tamponlar hayz vaqtida vaginaga oson kiritilishi mumkin boʻlgan shaklga keltirtilgan.

Tampon soʻzi fransuzcha tampion soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, sanchqi degan maʼnoni anglatadi^[1].

Ayollar ming yillar davomida hayz davrida tamponlardan foydalanganlar. Nensi Fridman oʻzining „Who invented tampons?“ (1981) kitobida yozadi: "Tarix davomida tamponlar turli xil madaniyatlarda ishlatilganligi haqida dalillar mavjud. Eng qadimgi bosma tibbiy hujjat, Ebers papirus, yumshoq papirus tamponlarini miloddan avvalgi 15-asrda Misrda ayollar tomonidan qoʻllanganligidan dalolat beradi. Rim ayollari junli tamponlardan foydalanganlar. Qadimgi Yaponiya ayollari esa qogʻoz tamponlardan foydalanishgan, ular bint bilan bog'lab olingan va kuniga 10-12 martalab almashtirilgan.

Tampon tibbiy asbob sifatida XVIII asrdan beri, oʻq jarohatlaridan qon ketishini toʻxtatish uchun salitsilatlar bilan singdirilgan antiseptik paxta tayoqchalari ishlatilgandan beri qoʻllangan.

Doktor Erl Haas va Maykl ikkita aplikator naychali birinchi zamonaviy Tampax^[en] tamponini patentladilar. Gertrud Tendrich Haasdan Tampax savdo belgisiga patent huquqlarini sotib oldi va 1933-yilda sotuvchi va mahsulot vakili boʻldi. Tendrich tamponlar ishlab chiqarish uchun ayollarni yolladi va keyin Kolorado va Vayomingdagi dorixonalarda mahsulotni targʻib qilish uchun ikki sotuvchini yolladi. U mahsulotning afzalliklari haqida maʼruza qilish uchun hamshiralarni ham yolladi. Shuningdek, u gazetalarda ommaviy reklamani joriy etishda muhim rol oʻynadi.

Nemis ginekologi doktor Judit Esser Mittag ayol anatomiyasini oʻrganayotganda turmush oʻrtogʻi Kayl Lucerini bilan birgalikda dunyodagi birinchi barmoq uchi tamponini aplikatorsiz ishlab chiqdi. 1940-yillarning oxirida doktor Karl Xan Xayn Mittag bilan ushbu tamponni ommaviy ishlab chiqarish uchun ishlagan. Doktor Xon oʻz kompaniyasini 1974-yilda Johnson & Johnsonga sotdi^[2]. 2011-yil maʼlumotlariga koʻra, tamponlar oʻz segmentlarida eng koʻp sotiladigan mahsulotlar boʻlib, bozor ulushining 37%, Tampax^[en] — 32%, Kotex^[en]— 27%, Ola — 10% va Libresse^[en] — 9%ni tashkil etadi.

Tamponlarning turli xil shakllari va ranglari mavjud boʻlib, ular qadoqlash darajasi uchun javobgardir. Turli markalarning tamponlarining koʻrinishi bir oz farq qiladi, ammo changni yutish darajasi va mahorat darajasi hammasiniki farq qiladi.

Barcha tamponlar orasidagi asosiy farq vaginaga kiritish usulidir. Shunday qilib, tamponlar aplikator (maxsus naycha orqali kiritiladi) va aplikator boʻlmagan (barmoq bilan kiritiladi). Har xil turdagi tamponlar foydalanish vaqtida turlicha kengayadi. Masalan, Tampax va Natracare kabi aplikatorli tamponlar eksenel ravishda kengayadi (uzunligi oshadi). Aplikatorsiz Natracare va Lil-lets kabi tamponlar radial ravishda kengayadi (diametri oshadi). Aksariyat tamponlarda vaginadan tamponni olib tashlash uchun ip bor, baʼzi tamponlar kiritish va olib tashlashni osonlashtiradigan qoʻshimcha tashqi qobiqga ega.

Bugungi kunda sotiladigan tamponlarning aksariyativiskoza yoki paxtadan tayyorlangan. Organik paxta tamponlari 100% paxtadan tayyorlanadi. Har bir tampon alohida paketga qadoqlangan.

Aplikatorlar plastik yoki kartondan qilingan va dizaynda shpritsga oʻxshaydi. Aplikator ikkita trubadan iborat: tashqi (silindr) va ichki (itaruvchi) element. Tashqi trubka tamponni kiritishni osonlashtiradigan silliq yuzaga ega va baʼzan barglari bilan yumaloq uchi bor.

Tamponlar Amerikaning barcha ishlab chiqaruvchilari uchun standart boʻlgan turli darajadagi changni yutish qobiliyatiga ega:

• Oʻsmirlar: 6 g yoki undan kam
• Oddiy: 6-9 g
• Super: 9-12 g
• Super plus: 12-15 g
• Ultra: 15-18 g

Britaniyada quyidagi assimilyatsiya darajalari qabul qilinadi:

Tamponlardan toʻgʻri foydalanish bilan qizlik pardasiga zarar yetkazish mumkin emas^[3].

Baʼzi ginekologlar oʻsmirlarga hayz koʻrishning ikkinchi kunida, qizlik pardasi kengayishi eng yuqori boʻlganida tamponlardan foydalanishni tavsiya qiladi^[4].

Qizlik pardasi juda zich boʻlsa yoki juda kichik teshikka ega boʻlsa (barmoqni ham kiritish mumkin emas, tampon qoʻyish ogʻriq keltiradi), ginekologga murojaat qilish kerak.

Nyu-York universiteti tibbiyot markazining klinik mikrobiologiya va immunologiya boʻyicha direktori kichik Filipp Tierno 1980-yillarning boshida tamponlar toksik shok sindromi holatlari bilan bogʻliqligini aniqlashga yordam berdi. Tierno toksik shok sindromi holatlarining koʻpayishini 1978-yilda yuqori darajada changni yutish tamponlarning joriy etilishi bilan bogʻlaydi, shuningdek, ishlab chiqaruvchilar tomonidan nisbatan yaqinda chiqarilgan tamponlar bir kechada qin ichida qoldirilishi mumkin^[5]. Zamonaviy tamponlarga ishlab chiqariladigan materiallar yuqori darajada changni yutish xususiyatiga ega, bu vaginal tabiiy moylashning muvozanatini buzish xavfini keltirib chiqaradi, bu esa toksik shok sindromining rivojlanishiga olib keladi.

AQSh oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi tamponlardan foydalanganda toksik shok sindromi rivojlanish xavfini kamaytirish uchun quyidagi koʻrsatmalarga amal qilishni taklif qiladi:

• qadoqdagi koʻrsatmalarga amal qiling;
• minimal talab qilinadigan changni yutish darajasini tanlang;
• viskoza tolasidan tayyorlangan tamponlar oʻrniga paxta yoki toʻqimachilik tamponlariga ustunlik bering;
• tamponlarni kamida 4-6 soatda oʻzgartiring;
• vaqti-vaqti bilan tamponlar va prokladkalardan foydalanishni oʻzgartiring;
• tunda yoki uxlash vaqtida tamponlardan foydalanishdan saqlaning;
• toksik shok sindromi ehtimoli va tamponlardan foydalanish bilan bogʻliq boshqa xavflar haqida ogohlantiruvchi yorliqlarga eʼtibor qarating.

Ushbu koʻrsatmalarga rioya qilish orqali siz oʻzingizni toksik shok sindromining rivojlanishidan himoya qilishingiz mumkin. Biroq, Qoʻshma Shtatlarda tamponlardan foydalanish natijasida kelib chiqadigan sindrom holatlari juda kam uchraydi.

Dengiz shimgichlari endi hayz koʻrish uchun yordam sifatida sotilmasa ham, 1980-yilda Ayova universiteti tomonidan oʻtkazilgan tadqiqot ularning tarkibida qum, qoldiqlar va bakteriyalar borligini aniqladi. Shuning uchun dengiz shimgichlari toksik shok sindromining potentsial sababi boʻlishi mumkin^[6].

Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (Aprel 2024)