Туркиядаги лўлилар
Чингене (туркча: Çингене) ёки турк лўлилари — бу Туркияда яшовчи лўлилар гуруҳларининг умумий номи (Рўмол ва Босч филиалларидан). Улар расман миллий озчилик сифатида тан олинмаган. Динига кўра кўпчилиги сунний мусулмонлардир. Румин тилининг маҳаллий шеваларига юнон ва курд тиллари ҳамда турк тилининг Анадолу лаҳжаси таъсир кўрсатган. Туркиядаги чингенлар сони 500 мингга яқин.
Кўпинча Эрондан келиб чиққан лўлиларга ўхшаш Абдал гуруҳи ҳам чингенларга тегишли.
Қайта жойлаштириш
[edit | edit source]Норасмий маълумотларга кўра Туркияда 500 мингга яқин турк лўлилари яшайди.[1][2] Бошқа маълумотларга кўра уларнинг сони 5.000.000 га етади[3][4], расмий манбаларда эса 35.000 киши, яъни Туркия аҳолисининг 0,05 % ни ташкил қилади.[5]
Кичик Осиёдаги лўлиларнинг биринчи ҳужжатли далиллари ИХ асрга тўғри келади. Улар Византия империясига Форсдан келган. Усмонлилар даврида Романлар империянинг Болқондаги ҳудуди Румелияда ҳам жойлашдилар. Истанбулнинг Фатиҳ туманидаги тарихий Сулукуле турар жойи Европадаги энг қадимги лўлилар маҳалласи эди. Усмонлилар империясида лўлилар исломни қабул қилганлар. Туркийзабон хорахонлар 14—15-асрларда Анадолудан Болқонга етиб келиб, Усмонли қўшинига хизмат қилганлар[1]
Улар замонавий Туркияда этник озчиликнинг ҳуқуқий мақомига эга эмаслар. Лўлиларнинг бу позицияси 1923-йил Лозанна шартномасидан бери ўрнатилган бўлиб, унинг этник озчиликларни ҳимоя қилишга бағишланган ИИИ бобида асосий эътибор мусулмон бўлмаган озчиликларга берилган.[6]
Анъанавий турмуш тарзи ва фаолияти
[edit | edit source]Чингене анъанавий машғулотларига мусиқа, рақс, кўча гул савдоси, темирчилик, сават тўқиш ва тиланчилик киради.
Туркиядаги лўлиларнинг аксарияти ўтроқ турмуш тарзини олиб боради. Асосан Адана, Измир ва Кемер шаҳарларида яшайди[манба керак].[манба керак].
Манбалар
[edit | edit source]- ↑ 1,0 1,1 Элена Марушиакова, Веселин Попов. Гйпсиэс ин тҳе Оттоман Эмпире. Университй оф Ҳертфордшире Пресс. 2001 ИСБН 1902806026
- ↑ Лозанский договор
- ↑ "Тüркиеъдеки Çингене нüфусу там билинмиёр. 2, ҳатта 5 милён гиби ракамлар долаşıёр Çингенелерин арасıнда.": Артиcле фром Ҳüррет (Wайбаcк Мачине сайтида 2009-10-07 санасида архивланган)
- ↑ Рома, аccординг то латест эстиматионс оф соме эхперц, нумбер бетwеэн 4 анд 5 миллион. Эуропеан Рома Информатион Оффиcе
- ↑ "Бу дüзенлемейле ортая çıкан таблода Тüркиеъде етиşкинлерин (18 яş ве üстüндекилерин) этник кимликлерин даğıлıмı … % 0,05 Роман … şэклиндедир.":
- ↑ Лозанский договор
Ҳаволалар
[edit | edit source]- Ана Оприсан томонидан Туркиядаги лўлилар ҳақида умумий шарҳ (Wайбаcк Мачине сайтида 2011-04-11 санасида архивланган) Архивная копия (Инглизча) )