Shamollarda qolgan hislarim

Шамолларда қолган ҳисларим

Шамолларда қолган ҳисларим
Асл номи	Гоне wитҳ тҳе wинд
Муаллиф(лар)	Маргарет Митчелл
Тил	инглизча
Жанр(лар)и	Роман
Нашр этилган санаси	1936

Шамолларда қолган ҳисларим (инглизча: Гоне wитҳ тҳе Wинд) — Америкалик ёзувчи Маргарет Митчелл томонидан ёзилган асар. Роман 1860-йил, АҚШ фуқаролар уруши даврида содир бўлган воқеаларини ўзида акс этган^[1]. Асар 1936-йил 10-июнда чоп этилган бўлиб, Америка адабиётининг энг машҳур ва „бест-селлер“ китобларидан бири ҳисобланади. 1936-йилнинг охирига келиб, бир миллиондан ортиқроқ миқдорда сотилди. Шу йилнинг ўзидаёқ, Девид Селзник исмли продюсер 50 000 доллар эвазига Митчеллдан китоб асосида филм суратга олиш ҳуқуқини сотиб олган. Мазкур филмни суратга олиш ишлари 1939-йилда амалга оширилган. 1937-йилда Митчелл романи учун „Пулицер“мукофотига сазовор бўган^[2].

Роман 1861-йилдан 1873-йил орасида содир бўлган воқеаларни ўзида қамраб олган. Асарда Американинг шимолидаги саноатлашган ва жанубидаги ер эгалигига асосланган штатлари ўртасида фуқаролар уруши воқеалари ёритилган. У даврларда мамлакатда сиёсий ва иқтисодий аҳвол шундай эдики, шимолликлар учун қулдорликдан ҳеч қандай фойда бўлмаган. Шунинг учун улар қулликни бекор қилишга аҳд қилганлар. Лекин жанубликлар бундай қарорга норозилик билдириб, мустақил давлат бўлиб ажралиб чиқишга ҳаракат қиладилар. Шу сабабда ҳам икки ўртада уруш бошланади^[3].

Бош қаҳрамон Скарлетт ЎҲара учратган барча эркакларни ўзига мафтун қила олади. Скарлеттнинг фикри бўйича, Джонсборо шаҳрида яшовчи ҳар бир йигит уни севади. Шубҳасиз, улар қаторига Эшли Уилкс ҳам киради. Лекин кутилмаганда Эшли амакисининг қизи Мелани билан унаштирилади.

Скарлетт, Эшли билан очиқ гаплашиб олишга қарор қилади. У ҳамма нарса ўз жойига тушишига ишонади ва Эшлига эрга тегишни умид қилади. Аммо Эшли, ўз ваъдасининг устидан чиқиши кераклигини ва нима бўлган тақдирда ҳам Меланига уйланишини айтади. Тасодифан бу суҳбатни Ретт Батлер эшитиб қолади. Бирдан саросимага тушган Скарлетт хонадан югуриб чиқиб кетади.

Кўп ўтмай, Меланининг акаси Чарлз Гамилтон, Скарлеттнинг қўлини сўрайди. Скарлетт Эшлидан қасос олиш мақсадида, ўз розилигини билдиради. Улар Эшли Уилкс ва Мелани Гамилтонларнинг тўйлигидан бир кун олдин никоҳ қурадилар. Уруш бошланади. Чарлз қуролли кучлар мажмуасига хизматга кетади. Лекин жангда иштирок этишга улгурмай, жанубий лагерларнинг бирида қизамиқ орттириб ҳалок бўлади. Скарлеттда эса, ундан мерос эвазига ўғли Уэйд қолади. Скарлетт 17 ёшида бевага айланади. Энди у умрининг охиригача мотам кийиб юришига тўғри келади. Скарлетт учун ҳаёти гўё тугагандек эди. Олдинги ўйин-кулгулар, рақслар ва беғамлик энди ортда қолди. Ҳаётининг бундай тез ўзгариб кетишидан руҳий таъсирланиб, Скарлетт Атлантага йўл олади. У ерда Чарлининг холаси Питти ва Мелани яшайдилар. Уларнинг уйлигида туриб Скарлетт Эшлига яқинроқ бўлишни умид қилади^[4]. Атлантада Скарлетт яна бир бор Батлерни учратади. Ретт, Скарлетт учун ҳали ҳеч нарса тугамаганини ва ҳаёти ҳали олдинда эканлигини айтади. Жамиятда қабул қилинган қоидаларга қарши чиқиб, Скарлетт мотамни ечиб ташлайди.

Жанубликларнинг турли хил шартлиликларга бўлган қатъий талабчанлиги аста-секин сўниб боради. Чунки урушнинг ўз қонунлари мавжуд. Аввалги одатий ҳаёт бутунлай ўзгариб кетган. Илгари қўни-қўшнилар бир-бирларини болалигидан таниган бўлса, энди ҳамма йигитлар бегона юртларга урушга кетишган. Атланта эса янги чеҳралар билан тўлган.

Исо пайғамбарнинг таваллуди байрамида, Эшли таътилга уйга қайтиб келади. Кўп вақт ўтмай, Мелани ҳомиладор эканлигини эълон қилади. Ҳомиладорлик жуда оғир кечади. Эшли яна урушга кетиб, бедарак йўқолиб қолади. Скарлетт Эшлини шимолликлар асирга олишганлигини тушунади.

Янкилар Атлантага яқинлашадилар. Атланта аҳолиси шаҳарни тарк этади. Лекин Мелани оғир аҳволда бўлиб, уйда қолишга мажбур бўлади. Скарлетт эса Эшлига берган ваъдаси билан боғланган бўлиб, Мелани билан бирга қолади. Атланта халок бўлган кун Меланининг фарзанди дунёга келади. Энди Эшлининг ўғли бор — Бў Уилкс.

Ретт, Мелани туғганини эшитиб от-арава топиб келади. Улар қамал қилинган Атлантани тарк этадилар. Лекин ярим йўлда, Ретт аёлларни ёлғиз қолдиришга мажбур эканини айтади. Чунки унинг фикри бўйича Конфедератлар қаторига ёзилиш унинг бурчи. Скарлетт бундай гапларни эшитиб ваҳимага тушади. У нафрат билан Реттнинг бу қилмишини ҳеч қачон эсдан чиқармаслигини айтади. Бундан сўнг уйгача бўлган узоқ йўл бошланади.

Скарлетт, Мелани, уларнинг ўғиллари: Бў ва Уэйд ҳамда хизматкор қиз Присси Тарага қайтиб келадилар. У ерда, сершовқин дунёдан олисда, жимжитлик бўлиши керак. Тара бутун. Аммо у ҳовиллаб қолган. Уй янкиларнинг штабига айланган. Қуллар қочиб кетишган. Лекин энг содиқ хизматкорлар қолган: ЎҲара оиласининг энагаси-Мамушка, Джералднинг хизматкори-Пўрк ва унинг рафиқаси Дилси.

Скарлеттга, унинг келишидан бироз аввал онаси оламдан ўтгани ҳақида хабар беришади. Сингиллари эса, терлама касаллигига дуч келишган. Отаси Джералд рафиқасидан маҳрум бўлганига бас келолмай, онгини йўқотиб қўйган.

Скарлеттнинг эса қайғуришга вақти йўқ. У яқинларининг муаммоларини ечишга ва турли хил қарорларни қабул қилишга қодир бўлган ягона инсонга айланади. Экин майдонига тегишли ташвишларни ҳам ўз бўйнига олади. Кўп ўтмай Тарани бошқариш бутунлай унинг қўлида қолади. Скарлетт ўз ғурурига парво қилмай, хизматкорларнинг худбинлигига ва сингилларининг инжиқликларига бардош беришга ҳаракат қилади. Скарлеттнинг иродаси туфайли улар ҳаттоки оз миқдорда бўлса ҳам, ҳосил еғишга улгурадилар. Китобнинг биринчи жилди Эшлининг Тарага қайтиб келиши билан тугайди.

Скарлетт, Тара учун солиқ тўлашга пули йўқлиги сабабли, Ретт Батлерга мурожаат қилишга мажбур бўлади. Бироқ Атлантага келиб Ретт қамоқхонада эканлигини аниқлайди. Унинг барча режалари бирдан барбод бўлади. Лекин кутилмаганда, у Френк Кеннедини учратади. Кеннеди Скарлеттнинг синглиси, Сюлининг куёви эди. Аммо Скарлетт бундай вазиятни эътиборсиз қолдириб, Тара учун пул ундириш мақсадида, Френкни ўзига уйлантириб олишга қарор қилади. Кеннедининг рафиқаси сифатида, Скарлетт ўзида тадбиркорликка бўлган қобилиятларни очади. Кўп ўтмай Френкнинг дўконида бошқариш ишларини ўз қўлига олиб, тахта тиладиган завод ҳам сотиб олади. Бундан сўнг камбағаллик, очлик ва Тарани йўқотиб қўйиш хавфи ортда қолади.

Френк ва Скарлетт фарзандли бўладилар. Қизнинг исмини Элла Лорина деб қўйишади. Эшли Шимолда ўзига иш топади, аммо Скарлетт уни йўқотиб қўйишдан қўрқиб, Мелани билан Атлантага кўчиб келишга кўндиради. Скарлетт васийлик қилишда тўхтамайди. Ҳатто ўзининг заводида Эшлига иш ҳам топиб беради. У ҳар доимгидек Эшли билан бирга бўлишни орзу қилади.

Скарлетт тахта тиладиган заводга кетаётганида унга безорилар ҳужум қилишади. Френк бу безорилар эркин негрлар эканини аниқлайди ва ку-клукс-клан томонидан уюштирилган ҳужумда иштирок этади. Бундан сўнг у эркин негрлар лагерида вафот этади. Дафн қилиш маросимидан сўнг, Ретт Батлер Скарлеттнинг қўлини сўрайди. Скарлетт учун энди янги ҳаёт бошланади. У яна бир бор она бўлади. Бўнни Блу Скарлеттнинг энг севимли фарзандига айланади. Ретт ҳам қизи учун ҳамма нарсага тайёр эди. Лекин Бўнни 4 ёшга киришга улгурмай, тўпичоқ оттан еқилиб оламдан кўз юмади. Бу ҳодисадан сўнг Скарлетт ва Ретт тамомила бир-бирларидан узоқлашадилар.

Мелани эса иккинчи маротаба ҳомиладорликни кўтара олмай, вафот этади. Аммо ўлимдан олдин Скарлеттга Ретт уни севишини айтади. Скарлетт эса Эшлини ҳеч қачон яхши кўрмаганини, ҳақиқатда Реттни севишини тушуниб етади. Энди ҳамма нарса бошқача бўлишига ишониб, Реттга ўз туйғуларини иқрор қилади. Аммо Ретт бу гапларни эътиборсиз қолдиради. Унинг Скарлеттга бўлган туйғулари аллақачон сўниб бўлган. Лекин Скарлеттни бундай ҳол қониқтирмайди. У Реттни қайтариш ниятида қолади: Буларнинг барчаси ҳақида эртага, Тарада ўйлайман. У ерда бунинг уддасидан чиқаман. Эртага Реттни қайтариш йўлини топаман. Ахир эртага бошқа кун бўлади.

• Кетти Скарлетт (ЎҲара) Гамилтон Кеннеди Батлер Бош қаҳрамон. Скарлетт танноз қиз, бадавлат уйга меросхўр. Доим ота-онаси ва хизматкорлар қарамоғида. Романнинг охирида (1873-йил) Скарлетт яқинларининг ўлимини, 1861-65 йиллардаги фуқоролар урушини ва Жанубнинг қайта қурилишини бошдан ўтказади. У ота-онасини, фарзандини, севгисини ва дўстларини йўқотган бўлса ҳам таслим бўлмайди. Скарлетт эртага бошқа кун бўлиб, барча хатоларни тузатиш учун янги имконият пайдо бўлишига ишонади.
• Капитан Ретт К. Батлер Жамиятда қабул қилинган барча қоидаларни ҳазар қилувчи, бадавлат инсон. Кўзлаган мақсадларида муваффақиятга эришиш учун ҳамма нарсага тайёр. Атланта ва Джонсборо аҳолиси олдида обрў ва эҳтиромни йўқотган бўлса-да, чиндан жуда ақлли, раҳмдил ва бағрикенг инсон. Одамларда биринчи навбатда ички гўзалликни қадрлайди.
• Майўр Джўрдж Эшли Уилкс Джорджиядаги энг яхши ўқ отувчилар, қартабозлар ва отлиқлар қаторига киришидан қатъий назар, узоқ муддат давомида ўз ички дунёсида яшайди. Уруш пайтида жасур ва ишбилармон зобит сифатида танилади. Урушдан кейин эса Ку-клукс-кланнинг маҳаллий раҳнамоларидан бирига айланади. Аммо уруш Эшлини ҳамма нарсадан маҳрум қилади. Жанубнинг қайта қурилиши даврида, янги дунёга мутлақо мослашмаганлиги сабабли саросимага тушиб қолади.

• Чарлз Гамилтон Скарлеттнинг биринчи эри. Уруш даврида қизамиқ орттириб ҳалок бўлади

• Мелани Гамилтон Уилкс Чарлининг синглиси. Эшлининг рафиқаси. Меҳрибон, нозик, очиқкўнгил ва содда қиз. Мелани одамларга доимо ишонади.

• Сюллин ва Керрин Скарлеттнинг сингиллари. Керриннинг севгиси урушга кетиб халок бўлади. Бундан сўнг у Чарлстондаги монастирга кетади. Сюлин эса, Конфедерат аскари- Уилл Бентинга эрга тегади. Уилл Тарада қолиб хўжалик ишларини оборади.

• Френк Кеннеди Сюлиннинг куёви. Скарлеттнинг иккинчи эри. Ку-клукс-клан аъзоси. Эркин негрлар лагерида вафот этади.

• Бў(Бўрегар) Уилкс Мелани ва Эшлининг ўғли.

• Уэйд Хемптон Гамилтон Скарлетт ва Чарлзнинг ўғли.

• Элла Лорина Кеннеди Скарлетт ва Френкнинг қизи.

• Бўнни Блу Батлер Скарлетт ва Реттнинг қизи. Аслида унинг исми Юджини Виктория Батлер эди. Лекин Мелани гўдакни биринчи маротаба кўрганда, унинг мовий кўзлари Конфедератлар байроғининг рангига охшар экан дейди. (Бу байроқнинг номи "Боннй Блуэ"). Бунга жавобан Ретт Юджинини қўлига олиб „Бўнни Блу Батлер“ деб кулади. Бундан кейин қизни фақат шу исм билан аташадиган бўладилар. Бўнни 4 ёшга киришга улгурмай, тўпичоқ отдан йиқилиб оламдан кўз юмади.

• "Скарлетт" Александр Рипли: Скарлетт ва Реттнинг ҳаёти ҳақидаги роман.
• "Ретт Батлернинг одамлари" Доналд Маккейг: "Шамолларда қолган ҳисларим" асаридаги ҳодисалар рўй бераётган вақтда, Реттнинг ёндош ҳаёти ҳақидаги ҳикоя.
• Бундан ташқари норасмий нашр этилган китоблар мавжуд. Уларнинг кўпчилиги АҚСҲ ҳудудида ёзилган, масалан: „Тара шамоллари“ Кетрин Пинотти. Айримлари эса МДҲ давлатларида: „Ретт Батлер“, „Скарлеттнинг сўнгги севгиси“- бу китоблар Джулия Хиллпатрик тахаллуси остида ёзилган бўлиб, ғарбда танилмаган.

• 1949-йил, Маргарет Митчеллнинг вафотидан сўнг, унинг жиянлари Джозеф ва Юджин Митчеллар муаллифлик ҳуқуқини тенг миқдорда бўлиб олишган.
• 2012-йил Джозефнинг вафотидан кейин, унинг улуши васиятнома бўйича Атлантанинг католик архиепарҳиясига тегишли бўлди.

• Аввало, муаллиф асарни "Тоте Ёур Ҳеавй Баг" ёки "Томорроw ис Анотҳер Дай" деб атамоқчи бўлган.
• "Гоне wитҳ тҳе Wинд" номи Эрнест Доусон нинг "Нон Сум Қуалис эрам Бонаэ Суб Регно Cйнараэ" шеърининг 3 чи бандига асосланган:

I have forgot much, Cynara! gone, gone with the wind,
Flung roses, roses riotously with the throng,
Dancing, to put thy pale, lost lilies out of mind;
But I was desolate and sick of an old passion,
Yea, all the time, because the dance was long:
I have been faithful to thee, Cynara! in my fashion

• http://www.poezia.ru/article.php?sid=69244 (Wайбаcк Мачине сайтида 2013-01-19 санасида архивланган)