[go: up one dir, main page]
Jump to content

Жоҳн Қуинcй Адамс

Edit links
From Vikipediya
Жоҳн Қуинcй Адамс
Таваллуди

1767-йил 11-июл Браинтреэ, Массачусец кўрфази,

Британия Америкаси (ҳозирги Қуинcй)
Вафоти

1848-йил 23-феврал (80 ёшда)

Вашингтон, Д.C., АҚСҲ
Фуқаролиги АҚШ ва Британия Америкаси
Отаси Жоҳн Адамс
Онаси Абигаил Адамс

Жоҳн Қуинcй Адамс (1767-йил 11-июл — 1848-йил 23-феврал) америкалик давлат арбоби, дипломат, ҳуқуқшунос ва кундалик ёзувчиси бўлган, 1825-1829-йилларда Қўшма Штатларнинг олтинчи президенти бўлган. У илгари 1817-йилдан 1825 -йилгача Қўшма Штатларнинг саккизинчи Давлат котиби бўлиб ишлаган. Ўзининг узоқ дипломатик ва сиёсий фаолияти давомида Адамс, шунингдек, элчи, АҚШ Сенати ва Массачусец штати вакили бўлган.Вакиллар палатаси аъзоси сифатида ҳам ишлаган. У 1797-йилдан 1801-йилгача Қўшма Штатларнинг иккинчи президенти бўлиб ишлаган.Жоҳн Адамс Абигайл Адамс нинг тўнғич ўғли бўлган.Демократик-Республика партияси аъзоси сифатида президентликка сайланишда ғалаба қозонади ва 1830-йилларнинг ўрталарида Wҳиг партиясига қўшилди.

Карера

[edit | edit source]

Массачусец штатининг Брейнтри шаҳрида туғилган[1]. Адамс ёшлигининг кўп қисмини Эвропада ўтказган, у ерда отаси дипломат бўлиб хизмат қилган. Америка Қўшма Штатларига қайтгач, Адамс Бостонда муваффақиятли юридик амалиётни йўлга қўяди. 1794-йилда Президент Жорж Вашингтон Адамсни АҚШнинг Нидерландиядаги элчиси этиб тайинлади ва Адамс 1801-йилгача, Томас Жефферсон президент лавозимини эгаллагунга қадар юқори мартабали дипломатик лавозимларда хизмат қилди. Массачусец штатидаги федералист лидерлар 1802 -йилда Адамснинг Қўшма Штатлар Сенатига сайланишини ташкиллаштиришди, аммо Адамс Федералистлар партияси билан ташқи сиёсат бўйича узилди ва қайта сайланиш рад этилади. 1809-йилда Демократик-Республика партияси аъзоси бўлган президент Жеймс Медисон Адамсни АҚШнинг Россиядаги элчиси этиб тайинлади. Адамс Медисон президентлиги даврида дипломатик лавозимларда ишлаган ва у 1812-йилги урушни тугатиш бўйича музокаралар олиб борган Америка делегацияси таркибида хизмат қилди. 1817-йилда Президент Жеймс Монро Адамсни Давлат котиби этиб сайлади. Бу рўлда Адамс Американинг Флоридани сотиб олишини назарда тутган Адамс-Онис шартномасини муҳокама қилади. Шунингдек, у АҚШ ташқи сиёсатининг асосий тамойилига айланган Монро доктринасининг шаклланишига ёрдам беради. 1818-йилда Адамс Филаделфиядаги Америка фалсафий жамиятининг аъзоси этиб сайланди[2].

Адамс, Эндрю Жексон, Уилям Х. Кроуфорд ва Генри Клей — Демократик-Республика партиясининг барча аъзолари — 1824-йилги президентлик сайловларида иштирок этишади. Ҳеч бир номзод сайловчиларнинг кўп овозини қўлга кирита олмаганлиги сабабли, Вакиллар палатаси шартли сайловлар ўтказди, бунда Адамс Палата спикери Клейнинг қўллаб-қувватлаши билан ғалаба қозонади, Адамс мунозарали равишда ўзининг Давлат котиби этиб тайинлаш учун кетди. Президент сифатида Адамс федерал молиялаштириладиган инфратузилма лойиҳаларини, миллий университетни ташкил этишни ва Лотин Америкаси мамлакатлари билан ҳамкорликни ўз ичига олган амбицияли кун тартибига чақирди, аммо Конгресс унинг кўплаб ташаббусларини қабул қилишдан бош тортади. Адамс президентлиги даврида Демократик-Республикачилар партияси иккита йирик лагерга бўлинди: Президент Адамсни қўллаб-қувватлаган Миллий Республикачилар партияси ва Эндрю Жексоннинг Демократик партияси. Демократлар Адамс ва унинг миллий республикачи тарафдорларига қараганда самаралироқ сиёсий ташкилотчилар эканлигини исботладилар ва Жексон 1828-йилги президентлик сайловларида Адамсни ишончли тарзда мағлуб этиб, Адамсни қайта сайланишда ғалаба қозона олмаган иккинчи президентга айлантирди.

Адамс давлат хизматидан кетишнинг ўрнига, Вакиллар палатасига сайловда ғалаба қозонди, у 1831-йилдан 1848-йилда вафотигача хизмат қилади. У палатага сайланган ягона собиқ президент бўлиб қолмоқда. Массачусец губернатори ва Сенатга қайта сайланиш учун ўз таклифларини қисқа муддатда йўқотиб қўйгандан сўнг, Адамс 1830-йилларнинг бошларида Президент Жексонга қарши бўлганларни бирлаштирган Wҳиг партиясига қўшилишдан олдин Антимасоник партияга қўшилади. Конгрессдаги фаолияти давомида Адамс қуллик ва Демократик партияни назорат қилишига ишонган жанубий лидерларни тобора кўпроқ танқид қила бошлади.Техаснинг аннексия қилинишига ва Мексика-Америка урушига қарши эди, бу урушни қуллик ва унинг Конгрессга сиёсий таъсирини кенгайтириш учун уруш деб билади.Шунингдек, Вакиллар палатасида қулликни бекор қилиш тўғрисидаги петицияларни муҳокама қилишига тўсқинлик қилган „гаг қоидаси“ ни бекор қилишга раҳбарлик қилади. Тарихчиларнинг фикрича, Адамс Америка тарихидаги энг буюк дипломат ва давлат котибларидан бири бўлган.Улар одатда уни ўртача президент сифатида баҳолайдилар, чунки унинг амбицияли кун тартиби бор эди.

Шахсий ҳаёти

[edit | edit source]

Жоҳн Қуинcй Адамс 1767-йил 11-июлда Жоҳн ва Абигайл Адамс оиласида Массачусец штатидаги Браинтреэ шаҳрида, яъни ҳозирги Қуинcй шаҳрида туғилган[3]. У онасининг онаси томонидан бобоси полковник Жон Квинсининг шарафига номланган бўлиб, унинг шарафига Массачусец штатидаги Қуинcй номи берилган, у Адамс туғилганидан икки кун ўтиб вафот этган[4]. Ёш Адамс хусусий репетиторлар ва амакиваччаси Жеймс Текстер ва отасининг адвокати Нейтан Райс томонидан таълим олган[5].Жоҳн Адабий маҳоратини намоён этади ва 1779-йилда у ўлимигача давом этган кундаликни бошлади 1848-йил[6].Ўн ёшга қадар Адамс Брейнтридаги оилавий фермада, асосан, онасининг қарамоғида ўсган. Америка инқилобидаги иштироки туфайли тез-тез қатнашмаган бўлса-да, Жон Адамс ўғли билан ёзишмаларни давом эттиради ва уни Фукидид ва Гюго Гротиус каби муаллифларнинг асарларини ўқишга ундади[7].Отасининг далдаси билан Адамс Виржил, Ҳораци, Плутарх ва Аристотел каби классик муаллифларни ҳам таржима қилган[8].

Манбалар

[edit | edit source]
  1. ↑ „Жоҳн Қуинcй Адамс Биртҳплаcе - Адамс Натионал Ҳисториcал Парк (У.С. Натионал Парк Сервиcе“ (инглизча). Қаралди: 24-август 2022-йил.
  2. ↑ „АПС Мембер Ҳисторй“ (инглизча). Қаралди: 24-август 2022-йил.
  3. ↑ „Жоҳн Қуинcй Адамс Биртҳплаcе“ (инглизча). Қаралди: 24-август 2022-йил.
  4. ↑ Тҳе Натионал Портраит Галлерй оф Дистингуишед Америcанс. ИСБН 978-0-405-02500-6. 
  5. ↑ „Ремини, Роберт В. (2002)“ (инглизча). Қаралди: 24-август 2022-йил.
  6. ↑ „Тҳе Диариэс оф Жоҳн Қуинcй Адамс: А Дигитал Cоллеcтион“ (инглизча). 2021-йил 11-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2022-йил 24-август.
  7. ↑ Cоопер, Wиллиам Ж. (2017). Тҳе Лост Фоундинг Фатҳер: Жоҳн Қуинcй Адамс анд тҳе Трансформатион оф Америcан Политиcс. Ливеригҳт Публишинг. ИСБН 978-1-63149-389-8. 
  8. ↑ „Ричард, Cарл (2009). Тҳе Голден Аге оф тҳе Cлассиcс ин Америcа: Греэcе Роме анд тҳе Антебеллум Унитед Статес“ (инглизча). Қаралди: 24-август 2022-йил.

Ҳаволалар

[edit | edit source]
Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Quincy_Adams&oldid=5134312"