yor-moq

YOR- 'kesib, chopib boʻlaklarga ajrat-’, ’boʻl-’. Kimdir hars-hars oʻtin yo r a d i (Sayid Ahmad). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli ya:r- tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, IV, 135), keyinroq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (ПДП, 385; Devon, III, 65; DS, 239); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ya:r- > yar- > yâr-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

1 Chopib, kesib, boʻlaklarga ajratmoq, boʻlmoq. ◆ Toʻnka yormoq. yaya Kimdir qars-qars oʻtin yoradi. S. Ahmad, „Hukm“ . ◆ Azon-da otni minib, toqqa joʻnadim. Togʻamni oʻtin yorayotgan yerida topdim. Sh. Xolmirza-yev, „Yoʻllar, yoʻldoshlar“ .

2 Kesmoq, tilmoq. ◆ Oyi, nima qilay, soʻzimga ishonmasangiz, pichoq bilan koʻksim-ni yoribkoʻrsataymi? Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ U qoʻlini boʻshatgan choqdayoq Otabek.. Homidning qornini shir ettirib yorib yubor-gan edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

3 Chaqa qilmoq; darz ketkizmoq. ◆ Tuxumni yormoq. Kichkina tosh bosh yorar. Maqol . n ◆ Otam, oʻyin qizigʻida yutqazishga yutqazib qoʻyib, keyin oʻzini urdi, peshonasini yordi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

4 -ib qoʻshimchali ravishdosh shaklida "oʻtmoq", "kirmoq", "chiqmoq" feʼllari bilan kelib, qarshilik, toʻsiq, gʻov va shu kabilarni yengish maʼnosini ifodalaydi. ◆ Toʻda-ni yorib kirmoq. Qurshovni yorib chiqmoq. yaya Mirshablar orasidan uchta yosh bola yorib oʻtib, mingboshining kimxob toʻniga, oyogʻiga osildi. M. Ismoliy, „Fargʻona t“ . o. ◆ Norjon bilan Elmurod u yoqdan-bu yoqqa tipirchilab, oldinga yoriboʻtmoqchi boʻlishdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

Dardini (yoki koʻnglini) yormoq Sirini aytmoq; maqsadi, niyatini bayon qilmoq. ◆ Dardliman, dardimni kimga yoraman? Ayri-liq oʻtida bagʻri poraman. "Alpomish" . ◆ Avaz ancha oʻtirib, koʻnglini yordi: -Ogʻa, oʻn kuncha boʻldi, qoʻlimga qalam olmadim. S. Siyoyev, „Avaz“ . Dimogʻini yormoq Badboʻy hiddan koʻngli be-huzur boʻlmoq. ◆ Murdalar yotmaydi muzli koʻllarda, Dimogʻni yormagay badboʻy qon isi. Mirtemir . ◆ Dimogʻlarni yoradi murdalar isi. Gʻayratiy . Pix(ini) yorgan q. pix 1. Tilni yoradi Taʼmi nihoyatda shirin. ◆ Kuz. Bogʻlar tillarang. Uzumlar tilni yoradi. Yo. Shuku-rov, „Uch savol“ . ◆ Olinglar, biram shirin chiq-diki jonivor, tilni yoradi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . Tish yormoq 1) tish(i) chiqmoq; 2) aytib qoʻymoq; sirni ochmoq. ◆ -Xoʻp, mayli, aytsam aytay, ammo hech kimga tish yor-maslik sharti bilan, — dedim men nihoyat rozi boʻlib. F. Nasriddinov, „Tundagi voqea“ . ◆ Bu toʻgʻrida qoʻshnimizga tish yorgan edim, u: -Bitta, yarimtasini yogʻlamapsiz-da, — dedi.

"Mushtum". Yurakni yormoq Qattiq qoʻrqit-moq, choʻchitmoq. Qilni qirq(qa) yoradi q. qil. Qornini yorsang, alif chiqmaydi q. alif.

ЁРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.