hoʻ-kiz

HOʻKIZ 'bichilgan erkak qoramol'. ◆ Er-u xotin — qoʻsh hoʻkiz Maqol . Bu ot qadimgi turkiy tilda öküz tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 406; Devon, I, 91; DS, 383), ögoʻz shakli ham mavjud boʻlgan (ДС, 382: ögoʻz I); keyinchalik soʻz boshlanishiga h undoshi qoʻshilgan, ö, ü unlilarining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan, ikkinchi boʻgʻindagi u unlisi i unlisiga almashgan: ökoʻz > höküz > hokuz > hokiz. Bu soʻz asli 'erkak qoramol' maʼnosini anglatgan (ДС, 383), keyinchalik maʼnoda torayish voqe’ boʻlib, faqat 'bichilgan erkak qoramol' maʼnosini anglata boshlagan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

1 Ikki yoshdan oshib, qoʻshga yaraydigan holga kelgan bichilgan erkak qora mol. U yerdan suv chiqadi deb oʻylash — ◆ hoʻkiz sut beradi, deb oʻylashday gap. \. Nazir, „Yonar daryo“ . U ◆ kolxozning qoʻsh hoʻkizi bilan oʻz yerini haydamoqda edi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

2 koʻchma soʻk. Shu molga nisbatli haqo-ratni bildiradi. ◆ -Anavi hoʻkizni qarang-u, manavi parini! — dedi Zavrak ancha narida oʻz chodiri yonida turgan Xudododbekni yana koʻrsatib.. — biyron va shaddod qiz oʻishning qoʻliga tushyapti. Mirmuhsin, Meʼmor.

ҲЎКИЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

hoʻkiz (koʻplik hoʻkizlar)

• Inglizcha: bullock