cha-yon

CHAYON ' oʻrgimchaksimonlar sinfiga mansub, ta — nasi boʻgʻin boʻgʻin umurtqasiz zaharli jonivor'. Ilon-ning bolasi - ilon, chayonning bolasi - chayon (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni

tl^LD^TG^s^bU °^{T aSLI CHZAaN tarzida} talaffuz qilingan (NDP, 375; DS, 135), keyinchalik chazan (Devon, I, 388'DS, 136), chayan (ДС, 136), chïyan (DS.148) shshylari

yuzaga kelgan. Oʻzbek tilida bu soʻz asosan chäyân tarzida

(UTIL , II, 349), qisman chiyân tarzida (OʻTIL , II, 366)

talaffuz qilinadi. Bu turkiy soʻzda oʻzbek tili nuqtayi

nazaridan voqe boʻlgan tovush oʻzgarishlarini quyidagicha

koʻrsatish mumkin: chadan || chażan > chayan > chäyân.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

1 zool. Oʻrgimchaksimonlar sinfiga mansub boʻlgan boʻgʻimoyokdilar turkumiga kiruvchi zaharli hasharot. ◆ Rivoyatlarga Karaganda, chayon oʻzining vijir-vijir bolala-rini oʻz yelkasida olib yurarmish. A. Muxtor, „Davr mening taqdirimda“ .

2 koʻchma Tili achchiq, bamisoli chayondek chaquvchi, gazanda (odam haqida). ◆ [Sultonali:] Bu kaltakesak yutgan chayonning yuragida siz-ga qarshi katta adovat bor. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

Chayon chaqib olganday yoki chayon chaqqan odamday Birdaniga tezlik bilan; kuchli darajada. ◆ Umar akam bu gapni shu qadar ishonch bilan aytdiki, chayon chaqqan odamday sapchib turib, bora solib, yoqasiga yopishgim keldi. Oʻ. Hoshimov, „Ikki eshik orasi“ .

ЧАЁН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.