Удазын

Удазын (электриктиг удазын) — электри токтуң дөзү биле электриктиг схеманың кезектериниң база электри энергияның хереглекчизиниң аразынга коштунуушкун тургузарынга ажыглаар электротехниктиг херексел.

Кабельден ангыда удазынны чер азы суг адаанга салып тургуспас^[1].

Удазын дараазында кезектерден тургустунган:

• ток чорудар хыл;
• изоляция.

Ток чорудар хылдар колдуунда чес болгаш алюминий хылдар болур. Удазынның хылы чоон болгаш чангыс азы чинге болгаш хөй санныг тудуштур ораап каан хылдар болур. Ток чорудар хылдарның кандыг хевирин ажыглаары техниктиг негелделер болгаш сорулгалар азы ажыглалдың байдалдарындан хамааржыр. Хөй хылдыг удазын чымчак, ээлгир болгаш, хүн бүрү ажыглалда делгеренгей. Хөй хылдыг удазынны аай-дедир көжүрерге эптиг. Чангыс хылдыг удазын кадыг болгаш ээлбес. Ындыг удазыннарны кижи холу четпес азы чангыс каттап салып калган соонда дегбес (чижээ, хана иштинге) черлерге салырда ажыглаар.

Хылдарының санындан хамаарыштыр удазыннар дараазында хевирлерге адырланып турар:

• чангыс хылдыг;
• ийи хылдыг;
• үш хылдыг;
• хөй хылдыг.

Изоляция кылдыр лак шывыг, полимерлер, саазын, удазынныг материалдар (хөвең, пөс) азы оларның каттыжыышкынын ажыглаар. Изоляция чок чанагаш удазыннар база турар.

Удазыннар материалга, диаметирге, доора кескен шөлге, изоляциязының хевиринге, чорудуушкунга болгаш оон-даа өске шынарга ангыланып турар.

Удазынның электриктиг удурланыышкынын адаанда формула-биле үндүр санаар:

${\displaystyle R={\frac {\rho \cdot L}{S}},}$

мында:

• R – электриктиг удурланыышкын, Ом;

• ρ – материалдың уделдиг удурланыышкыны (доора кескен шөлү 1 мм² болгаш узуну 1 м удазынның удурланыышкыны), (Ом·мм²)/м;
• L – удазынның узуну, м;
• S – доора кескен шөлү, мм².

1. ↑ Шарле Д.Л. По всему земному шару: Прошлое, настоящее и будущее кабелей связи —М.: Радио и связь, 1985