29 март

 

 

 

 

 

 

•   Мадагаскар — 1947 елгы баш күтәрүе хәтер көне (рус. День памяти героев, малаг. Fahatsiarovana ny martioran'ny tolona tamin'ny 1947).

1947 елгы Мадагаскар баш күтәрүе (фр. Insurrection malgache de 1947) истәлегенә. Бу фетнә   Француз колониаль империясе тарафыннан 1948 елда бастырылган, әмма 1958 елгы бәйсезлеккә юл ачкан иде.

•   Тайвань — Яшьләр көне (кыт. 革命先烈紀念日, ингл. Youth Day).

1911 елгы Сары Чәчәкләр Тавы Инкыйлабын (кыт. 黃花崗起義) искә алу көне, 1954 елдан бирле уздырыла.

•   Үзәк Африка Җөмһүрияте — Президент Боганда вафат булган көне (фр. Décès du Fondateur Barthélémy Boganda).

Илнең бәйсезлегенә нигез салучы, Автономияле җөмһүриятнең беренче Премьер-министры һәм киләчәк сайлауларында президентлыкка намзәт булырга әзерлеген белдергән Бартелеми Боганда (fr), 1959 елның 29 март көнендә илнең башкаласы Банги (en) шәһәренә юлында вафат була (очкыч һавада шартлый). Хәрәбәләр арасында табылган шартлаткыч матдә эзләре, терракт булуын ачыклый.
Җаваплылар арасында   Француз колониаль империясе секрет хезмәтләре (fr) булуы, җинаятькә вафатның хатынының да катнашы бар булуы турында сүзләр йөри, тик мәсәлә ачыкланылмый кала, бер елдан соң исә   Франция илнең тулы бәйсезлеген таный.

• Җир сәгате-2014.
•   АКШ — Вьетнам сугышы ветераннары көне (ингл. Vietnam Veterans Day).^[1]

1954 елгы   Женева килешүләре (en) мәсьәләсенә кире кайту буларак, 1973 ел   Париж килешүләре (en) нигезендә   АКШ хәрби көчләре  /Файл:Coat of Arms of South Vietnam (1963 — 1975).svg Көньяк Вьетнамнан (en) 1973 елның 29 март көне тулысынча чыгарылуына багышлана, 2012 елда   АКШ Президенты Барак Обама тарафыннан игълан ителә.
Сөйләшүләрне алып барган һәм килешүләрне имзалаган Һенри Киссинджер (en) һәм Ле Дук То (en) 1973 елгы Тынычлык өчен Нобель премиясе белән бүләкләнелә. Килешү шартларын бозып, 1975 елда  /  Төньяк Вьетнам (en) хәрби көчләре Көньяк Вьетнам өстеннән контрольне үз кулына алалар, аның Төньяк белән берләшетерелеп,   Вьетнам буларак игълан итәләр.

•   Бразилия:^[2]
  •   Баия штаты —Салвадор шәһәре көне.
  •   Парана штаты —   Куритиба шәһәре көне.
•   Польша — Тимер белән эш итүчеләр көне (пол. Dzień Metalowca).^[3]
•   Португалия — Милли тарихи шәһәр үзәкләре көне (порт. Dia Nacional dos Centros Históricos), 1996 елда   Порту^{[[калыпны мәкаләдән алып куярга]]} шәһәренең тарихи шәһәр үзәген (pt)   Бөтендөнья мәгариф, фән һәм мәдәният оешмасының   Бөтендөнья мәдәни мирас исемлегенә (pt) кертелү көне.^[4][5]
•   Россия Федерациясе — Хәрби көчләренең хокук белгечләре көне (рус. День специалиста юридической службы Вооруженных Сил Российской Федерации).
•   Чили — Яшь көрәшүчеләр көне (исп. Día del joven combatiente).

• 1795 — Людвиг ван Бетховен беренче тапкыр Венада концертын бирә.
• 1848 — Ниагара шарлавыгы 30 сәгатькә Ниагара елгасында барлыкка килгән боз сәбәпле туктады.
• 1867 — Англия Канаданы барлыкка китергән Төньяк-америка актын имзалады.
• 1912 — Антарктидада сәяхәт кылган Роберт Скотт көндәлегендә соңгы язу калдыра.
• 1967 — Беренче француз атом су асты көймәсе суга төшерелә.
• 2004 — Балтыйк буе илләре НАТОга кабул ителә.
• 2010 — Мәскәү метросында террористик акт нәтиҗәсендә 40-лап кеше үлә.

Шулай ук карагыз: Төркем:29 март көнне туганнар

• 1735 — Иоганн Музеус, алман язучысы, әдәби тәнкыйтьче.
• 1790 — Җон Тайлер,
• 1803 — Алексей Болотов,
• 1821 — Петр Осокин,
• 1830 — Варсонофий,
• 1865 — Манук Абегян, әрмән әдәбият һәм тел белгече.
• 1873 — Габделлатыйф Байтирәкев,
• 1881 — Һади Килдебәк, журналист, педагог, язучы.
• 1884 — Николай Калитин,
• 1899 — Лаврентий Берия, совет дәүләт эшлеклесе.
• 1906 — Тамара Ханым, биюче, ССРБ халык артисты.
• 1912 — Елизавета Мукасей,
• 1913 — Александр Громов,
• 1914 — Рәмзия Вәлитова, «Әлифба» авторы.
• 1923 — Алексей Яковлев,
• 1924 — Анатолий Бокарев,
• 1927 — Виталий Марков,
• 1928 — Роза Исмәгыйлева,
• 1929 — Леннарт Мери, эстон язучы, тәрҗемәчесе һәм   Эстония дәүләт эшлеклесе.
• 1932 — Мөхәммәт Сабиров, Татарстан Республикасының беренче премьер-министры.
• 1936 — Вера Баева,
• 1936 — Станислав Говорухин, кинорежиссёр, сценарист.
• 1937 — Флүрә Азнабаева,
• 1940 — Геннадий Максимов,
• 1941 — Җозеф Һутон Тейлор,
• 1942 — Илтөзәр Җамалетдинов, психология галиме, профессор.
• 1943 — Джон Мейджор, Бөекбритания сәясәтчесе, премьер-министр.
• 1946 — Роберт Шиллер,
• 1947 — Хәлил Әбүбәкерев,
• 1951 — Ирина Хәкимова, балет биючесе, мөгаллим, Тукай бүләге иясе.
• 1951 — Роҗер Майерсон,
• 1959 — Рөстәм Абязов, музыкант, дирижёр, оркестр җитәкчесе, Тукай бүләге иясе.
• 1961 — Илфат Фәйзрахманов,
• 1975 — Эльза Абдуллина-Хаммадова,
• 1980 — Либор Пивко,
• 1981 — Алексей Васильченко,
• 1982 — Евгений Константинов,
• 1984 — Айгөл Хәйри, татар җырчысы.
• 1985 — Шакур, рәп жанрында җырлар башкаручы татар җырчысы
• 1993 — Диләрә Фазлыева, драма актрисасы, «Тантана» премиясе лауреаты (2017).

Шулай ук карагыз: Төркем:29 март көнне вафатлар

• 1900 — Антон Жбиковский,
• 1909 — Николай Сорокин,
• 1912 — Роберт Скотт (Robert Falcon Scott) (р. 1868), инглиз Антарктида өйрәнүчесе, Көньяк полюсны Руаль Амундсеннан 33 көнгә соңрак ачкан.
• 1914 — Григорий
• 1939 — Сөләйман Сани Ахундов
• 1942 — Имай Насыйри, татар журналисты, язучы.
• 1968 — Фәйзи Биккинин, ТАССРның атказанган артисты.
• 1971 — Насли Хираманек,
• 1972 — Сәгыйть Исәнбаев, татар әдәбият галиме.
• 1977 — Евсигний Пайгусов,
• 1981 — Георгий Забусов, гистология галиме, профессор.
• 1988 — Александр Ратомски,
• 1988 — Әхмәт Закиров,
• 2003 — Анатолий Соболевский,
• 2005 — Евгения Ивченко,
• 2010 — Салават Галин, мәгариф эшлеклесе, башкорт язучысы.
• 2017 — Алексей Абрикосов,
• 2020 — Филип Воррен Әндерсон,