D-kvark

d-kvark
Neytronnıñ kvarktan tözeleşe
Bilge	d
Massa	4.79 MeV/c2
Tärkip	fundamental'
Ğailä häm törkem	kvark, fermion
Kvant sannarı
Elektr qorğısı	-1/3 e
Spin	1/2
Tösle qorğı	r, g, b
Spin xalätläre sanı	2
Tä'sir iteşülärdä qatnaşa	elektromagnit tä'sir iteşüe, gravitatsion tä'sir iteşü, köçle tä'sir iteşü, zäğif tä'sir iteşü, Higgs tä'sir iteşüe
Үрнәк: Карау • Бәхәс • Үзгәртү

d-kvark yäki asqı kvark (inglizçä down) -(1/3)e elektr qorğısı iä bulğan, berençe buınğa qarağan fundamental' fermion.

Bötenese kvarklar kebek d-kvark barlıq 4 fundamental' tä'sir iteşüdä qatnaşa: elektromagnit, gravitatsion, köçle häm zäğif tä'sir iteşüdä, şulay uq küptän tügel açılğan 5-nçe fundamental' - Higgs tä'sir iteşüendä qatnaşa. Teoriä buyınça näq Higgs qırı belän tä'sir iteşügä kürä d-kvarknıñ massası xasil bula.

d-kvarklar u-kvarklar belän bergä nuklonnar - protonnar häm neytronnar tözilär, yäğni atom-töşlär buldıralar.

Atom-töşlär massaların kübesençä (90% artıq) Higgs tä'sir iteşüe tügel, ä u- häm d- kvarklar arasındağı köçle tä'sir iteşü energiäse buldıra: m=E/(c²).

d-kvarklardan torğan bütän adronnar da bar.

d-kvarknıñ antikisäkçege d-antikvark bula, alarnıñ tä'sir iteşülär qayber sıyfatlamalarınıñ tamğaları ayırılıp tora.

Zamança fizika qaraşı buyınça d-kvark strukturasız fundamental' kisäkçek bulıp tora (bütän kvarklar häm leptonnar kebek).

1964 yılda Gel-Mann häm Tsweig d-kvark buluın postulat itä, ä 1968 yılda Slac-täcribäxanäsendä açılğan.

• Spin 1/2
• izospin proeksiäse -1/2
• barion sanı +1/3
• cöplelek + (uñay)
• lepton sanı, soqlandıru, maturlıq, säyerlek sannarı 0

• M. Gell-Mann. The Eightfold Way: A theory of strong interaction symmetry // The Eightfold Way. — Westview Press, 2000. — С. 11. — ISBN 0-7382-0299-1.

Оригинал: M. Gell-Mann. The Eightfold Way: A theory of strong interaction symmetry. — California Institute of Technology, 1961.

• Y. Ne'emann. Derivation of strong interactions from gauge invariance // The Eightfold Way. — Westview Press, 2000. — ISBN 0-7382-0299-1.

Оригинал Y. Ne'emann Derivation of strong interactions from gauge invariance // Nuclear Physics. — 1961. — Т. 26. — С. 222. — DOI:10.1016/0029-5582(61)90134-1

• R.C. Olby, G.N. Cantor. Companion to the History of Modern Science. — Taylor & Francis, 1996. — С. 673. — ISBN 0415145783.
• M. Gell-Mann A Schematic Model of Baryons and Mesons // Physics Letters. — 1964. — Т. 8, № 3. — С. 214–215. — DOI:10.1016/S0031-91
• B. Carithers, P. Grannis Discovery of the Top Quark // Beam Line. — SLAC, 1995. — Т. 25, № 3. —

Физикада кисәкчекләр
Фундаменталь кисәкчекләр	Фермионнар Кварклар u • d • s • c • b • t Лептоннар e− • e+ • μ− • μ+ • τ− • τ+ • Нейтрино (νe • νe • νμ • νμ • ντ • ντ) Бозоннар Калибрлау бозоннары (γ • g • W± • Z0) • Һиггс бозоннары (H0) Һипотетик Суперпартнёрлар Гейҗино Глюино • Вино • Бино • Зино • Фотино • Гравитино Сфермионлар Скварклар • Слептоннар Башкалар Һиггсино • Нейтралино • Чарҗино • Аксино • Саксион • LSP • NLSP Башкалар G • A0 • Дилатон • J • X • Y • W’ • Z’ • Стериль нейтрино • Өрекләр • Соран • Лептокварк • Преон • Техникварклар • Партон • Геон (Кугельблиц) • Магнит монополь • Планк кисәкчәсе • Максимон (планкеон) • Минимон • Фридмон
Җыелма кисәкчәләр	Һадроннар Барионнар (Һиперонлар) / Пентакварклар Нуклоннар (p • p • n • n) • Δ • Λ • Σ • Ξ • Ω Мезоннар (Кварконийлар) / Тетракварклар π • η • η′ • ρ • ω • φ • J/ψ • ϒ • θ • K • B • D • T Фундаменталь я/якисә җыелма кисәкчәләрнең кушылмалары Гади Атом төшләре (Дейтрон • Тритон • Һелион • α) • Атомнар • Ионнар (Катионнар • Анионнар) • Молекулалар Гади булмаган Һипертөшләр физикасында: Λ‑һипертөшләр (Һиперводород • Һипертритон) • Σ‑һипертөшләр  • Экзотик атомнар: Мезоатомнар • Мюон (Мюон водород) • Һадрон • Пион • Каон • Антипротон • Σ-һиперон  • Лептон атомнар (Позитроний • Мюоний) • Протоний • Пионий • Мезомолекула • Дипозитроний Һипотетик Экзотик һадроннар Экзотик барионнар (Дибарион)  • Экзотик мезоннар (Глюоний • X(4140) • Zc(3900)) Башкалар Мезон молекула • Реҗеон (Померон • Оддерон)
Башка классификацияләр	Яктылык тизлеге белән чагыштырганда тизлегенә карап Тардионнар (брадионнар) • Люксоннар • Һипотетик: Тахионнар • Үтә тиз брадионнар Антикисәкчәләр булуына карап Дирак фермионнары • Майорана фермионннары радиоактив таркалыштан соң барлыкка килүче α • β • γ • δ • ε
Квазикисәкчәләр	Элементар Магнон • Фонон • Ротон • Плазмон • Примесон • Электрон • Тишек • Орбитон • Флуктуон (Фазон) • Холон һәм спинон • Квазимонополь Тәркиби Дроплетон • Трион • Поляритон • Полярон • Биротон • Купер пары • Экситон (Ванье — Мотта экситоны (Френкель экситоны)) • Биэкситон • Солитон (ФК-солитон • Плазмадагы солитоннар (Ион-тавыш • Магнит-тавыш • Ленгмюр) • Давыдов солитоны) Классификацияләр Фермионнар • Бозоннар • Энионнар • Һипотетик: Плектоннар