Antalya

Şähär

Antalya
törekçä Antalya

İl	TörkiäTörkiä
Töbäk (il)	AntalyaAntalya
Koordinatalar	36°54′ т. к. 30°41′ кч. о.^HGЯO
Elekkege isemnär	Attaliä, Adaliä
Mäydan	1417 km²
Räsmi tel	törekçä
Xalıq sanı	1 203 994 keşe (2014)
UTC	UTC+3
Telefon kodı	+90 242
Poçta indeksı	07x xx
Räsmi säxifä	sıltama

[[Файл:|300px|Antalya (Җир)]]

Antalya, Antaliä (törekçä Antalya) - Urta diñgez yarında urnaşqan Törkiäneñ kurort häm port şähäre, Antalya wilayäteneñ märkäze.

Xalıq sanı 1 million artıq keşe, cäyge waqıtta turistlar kilüenä kürä 2 millionğa citä.

Antalya şartlı räweştä iske häm yaña şähärgä bülenä. Räsmi administrativ büleneşe - 5 rayon: Aksu, Döşemeatlı, Kepez, Konyaaltı, Muratpaşa.

Tarix

Borınğı zamannarda töbäktä Xett patşalağı bulğan. Ellinistik çorda töbäk Likiä häm Pamfiliädä kerä.

BEQ 159 yılda Pergam patşası Attal II şähärgä nigez sala, şunnan Attaliä şähärneñ ataması kilep çığa. Läkin 2008 yılda uzğan qazu eşlärendä BEQ 3 ğasırdağı qaldıqlar da tabılğan.

Başta şähär patşa Attal xärbi-diñgez bazası bula.

BEQ 133 yılda Attal III ülgännän soñ şähär Rim Respublikasında kerä. Soñraq Rim imperatorı Adrian qışqı yortında äwerelä. Näq bu waqıtta Adrian qapqası tözelgän.

Attaliä Rim imperiäsendä, soñraq Vizantiädä kerä, I-II ğasırda biredä xristianlıq tarala.

VIII köçle cir teträwdän häm diñgez piratları höcümnärennän soñ töbäk tübän töşä.

XI ğasırda sälcüklär yawları belän töbäktä İslam taratıla başlıy.

1118 yılda Vizantiä imperatorı İoann II Komnin çorında şähär Vizantiä anklavı bula, böten yaqtan törek cirläre belän çolğıp alınğan. 1119 yılda İoan II töreklärgä qarşı şuğışıp, Attaliägä qorı cir buylap qala Vizantiädän yulnı ütäli tişä.

1207 yılda sälcüklär böten töbäkne yawlap ala häm yunan ataması Attaliä Adaliägä küçerelä. İke yıldan soñ xristiannar fetnä kütärälär, läkin 1216 yılda töreklär şähärne ikençe tapqır yawlap ala.

1321-1423 yıllarda Adaliä - Teke digän bäysez bäylekneñ märkäze bula.

1423 yılda ğosmanlı töreklär Teke bäylegen yawlap alalar häm şähärgä Antaliä isemen birälär.

Ğosmanlı imperiäsendä Antalya - möhim diñgez säwdä portı.

1919-1921 yıllarda Berençe dönya suğışınnan soñ italiannar şähärne basıp ala. Antalya - Mostafa Kemal Atatörek citäklägän milli-azat itü xäräkäteneñ üzäge bula. Azat itü suğışı näticäsendä Antalya Törkiä Cömhüriätendä kerä.

XX ğasırda şähär tiz üsterelä häm kiñäyä. XX ğasır azağında Antalyada turizm tarmağı tiz üsä, Törkiäneñ möhim turistik üzägenä äylänä.

D400 yulı bütän kurort töbäkläre belän totaştıra, 1998 yılda yañartılğan Antalya hawa alanı yulçılar sanı buyınça Törkiädä öçençe urında tora.

Şähär klimatı

Antalya klimatı
Kürsätkeç	Ği	Fev	Mar	Apr	May	İün	İül	Avg	Sen	Okt	Noya	Dek	Yıl
Absolüt maksimum, °C	23,9	23,4	28,8	33,2	37,6	43,5	45,2	43,3	41,2	37,7	33	25,4	45,2
Urtaça maksimum, °C	15	15,4	18,1	21,5	26,1	31,4	34,6	34,4	31,4	26,9	21	16,4	24,35
Urtaça temperatura, °C	9,6	9,9	12,2	15,8	20,3	25,3	28,3	27,8	24,3	19,5	14,2	10,8	16,98
Urtaça minimum, °C	5,5	5,8	7,5	10,7	14,6	19,1	22,3	22,1	18,7	14,7	9,9	6,9	13,15
Absolüt minimum, °C	−2	−4,4	−1,6	1,4	6,7	11,1	14,8	15,3	10,6	4,9	0,8	−1,6	−4,4
Yawım-töşem norması, mm	226,9	138,6	99,7	61,2	32	9,1	5,6	5,1	15,6	85,5	171,5	269	1119,8