Boğazlar Savaşı

 

1261'den itibaren Nymphaeum Antlaşması'nın imzalanmasıyla birlikte Ceneviz Cumhuriyeti, Karadeniz'de ticari üstünlük sağlamıştır. Bu aynı zamanda yerini Pontus ticaretine bırakan ve 1291 civarında İran'ın kuzeyinde Karadeniz ile Hazar Denizi arasında yer alan ve o zamanlar İlhanlılar'ın başkenti olan Tebriz'de kendi kolonisini kuran Venedik Cumhuriyeti için sindirilemez bir durumdu.^[3]

Yakındaki Ceneviz mahallesi ile çatışmalar ve Trabzon İmparatorluğu'nda gelişen iç savaşın başlangıcı, Venedik Senatosunu 1346'da ticari gemilerin sevkiyatını askıya almaya zorladı. Trabzon yerleşiminin düşmesine paralel olarak, Venedikliler de 1338'de, güçlü Ceneviz varlığının ve Ebû Said Bahadır'ın ölümünden sonra bölgenin istikrarsızlığının Venedikli tüccarların güvenliğini riske attığı Tebriz'den ayrılmak zorunda kaldılar.

Venedikliler, Sudak kentinde Kırım'da güçlü bir ticari varlığa o ana kadar güveniyorlardı, ancak 14. yüzyılın ilk yarısında Ceneviz Kefe'nin acımasız rekabeti ve Tatarlar ile Özbek Han'ın sürekli saldırıları nedeniyle hayatta kalma mücadelesi veriyordu; Sudak daha sonra uluslararası ticaretteki tüm rolünü Kefe'nin lehine kaybetti. Venedikliler, 1343'te Cenevizlilerle sürekli çatışmalar nedeniyle, Venedik'in Orta Asya pazarlarına ulaşmasına izin veren Don Nehri'nin ağzında bulunan bir şehir olan Tanais karakolunu da kaybetti. Ancak 1344'te Canibeg, tahkimatı sayesinde Tatarların kuşatmasına direnen Ceneviz şehri Kefe'yi kuşattı. Venedikliler bu fırsatı değerlendirdiler ve Temmuz 1345'te Ceneviz kuvvetlerine katılarak her türlü vergiden muaf Kefe'ye erişim sağladılar. Ertesi yıl Kefe yine Han'ın ordusu tarafından saldırıya uğradı, ancak Venedik, Cenevizlileri savunmak için müdahale etmedi, tam tersine Han ile ayrı görüşerek Tanais'e tekrar erişim sağladılar ve be Cenevizlilerin öfkesine neden oldu.^[3]

 

Tatarların yenilgisinin ardından Cenevizliler, Karadeniz suları ve boğazları üzerinde hegemonya elde ettiler, böylece sırasıyla İstanbul Boğazı ve Kerç Boğazı'nda deniz ablukaları uygulayarak Karadeniz ve Azak Denizi'ne erişimi düzenlemeye karar verdiler. Karadeniz'in kontrolünü ele geçiren Cenevizliler, İtalyan tüccarların Tanais kentinde ve Maeotis Bataklığı'nın Don ağzındaki limanlarında ticaret yapmasını yasakladılar, bunun yerine Kerç Boğaz'ın girişinde bulunan eski bir Ceneviz kalesi olan Kefe'de durup işlerini yürütmelerini istediler. Ancak bu yeni durum, daha az rekabet sayesinde daha yüksek kar elde etmenin mümkün olduğu Meotide limanlarında ticaret yapmayı Kefe'den daha ucuz bulan Venedikli tüccarları dezavantajlı hale getirdi. Kısa bir süre sonra Venedik gemileri Azak Denizi'ne geri döndüler ve Kerç Boğazı girişindeki Kefe yakınlarına vardıklarında ele geçirildiler.^[4] Durum Venedik Cumhuriyeti için sürdürülemez hale geldi, bu nedenle 6 Ağustos 1350'de Doçe Andrea Dandolo'nun onayıyla Ceneviz Cumhuriyeti'ne savaş ilan etti. Savaş ilanıyla birlikte Venedik hükûmeti, fonları işletmeyi finanse etmek için tahsis etti, özellikle altı bilge adamdan oluşan bir komisyon atadı ve Marco Ruzzini komutasında otuz beş (bunlardan altı tanesi asilzade Marco Morosini'ye ait) kadırga filosu kurdu.^[5]

Otuz beş Venedik kadırgası, Ceneviz deniz ablukasını çözmek amacıyla Ağustos ayında Venedik'ten Tanais'e doğru yola çıktı.^[4] Methone'de mola verdikten ve Eğriboz Adası'nda bir Venedik şehri olan Negroponte'ye ulaştıktan sonra, konvoy Nicolò de Magnerri komutasındaki on dört Ceneviz ticaret gemisinin varlığından haberdar edildi ve Konstantinopolis'in Ceneviz mahallesi Galata'ya yöneldi. Daha sonra Ruzzini, 18-19 Eylül tarihleri arasında Nafplion yakınlarındaki Castro limanında demirli bulunan Ceneviz konvoyunu aramaya karar verdi, burada on dört Ceneviz gemisinden on tanesi, gemileri yağmalamaktan ve esir almaktan endişe duyan dört kaçak gemiyle ilgilenmeyen Venedikliler tarafından ele geçirildi. Dört gün sonra Venedikliler ganimet ve tutuklularla birlikte Negroponte'ye döndüler, Ancak bu arada, dört Ceneviz kadırgası Sakız Adası'na ulaşmış ve adanın belediye başkanı Simone Vignoso tarafından karşılanmış, adada konuşlanmış diğer beş gemi ile beraber Filippo Doria komutasında Negroponte'ye gönderilmişlerdi.^[6] Kasım ayında Negroponte şehrine ulaşan Ceneviz ordusu, tutukluları serbest bırakarak şehri ateşe verdi; Olaydan sonra hem komutan Marco Ruzzini hem de Negroponte Belediye Başkanı Tommaso Viaro mahkemeye gönderildi ve her ikisi de beraat etti, ancak Ruzzini daha sonraki savaşlarda filonun komutasını kaybetti.^[5][7]

Ceneviz Venedik'iyle etkin bir şekilde savaşmak için Aragon'da müttefik aramaya zorlandı. Katalan genişlemesinden Atina ve Negroponte Dükalığı'na doğru onlarca yıl süren gerilimlere rağmen, Venedikliler ve Aragonlular, o zamanlar yalnızca kısmen Katalan kontrolü altında olan Sardinya'nın egemenliği için çalışan Ceneviz'e karşı bir ittifaka girmeyi başardılar. 16 Ocak 1351'de Venedik hükûmeti, Kralın Venedik Cumhuriyeti tarafından üçte ikisi için ödenen on sekiz kadırgayı silahlandırmaya söz verdiği IV. Pedro ile bir anlaşma imzaladı.^[8] Mayıs 1351'de Bizans imparatoru VI. İoannis'de ittifaka katıldı ve bir düzine gemiyi tedarik etmeyi taahhüt etti ve bunların üçte ikisi Venedik tarafından ödendi. On sekiz Aragon ve on iki Bizans gemisi eklenen Venedik filosu, Ceneviz ambarlarını ele geçirmek, Galata ve Sakız Adası'nı Bizanslılara iade etmek ve Ceneviz filolarını yok ederek Ceneviz Cumhuriyeti'ni kesin olarak etkisiz hale getirmek amacındaydı.^[2][9] Eylemi sürdürmek için, Venedik hükûmeti yirmi beş bilge adamdan oluşan bir komisyon atadı ve 28 Kasım 1350'de Niccolò Pisani'ye yirmi iki kadırga filosunun komutasını verdi, Venedik'ten Konstantinopolis'e giden ve Galata'nın Ceneviz bölgesini yok etmeye kararlı olan filo 12 Mart 1351 günü yola çıktı.^[10][11]

 

Katalan, Bizans ve Venedikliler arasında Kasım 1350'de devam eden müzakerelerin öğrenilmesi üzerine doçe Giovanni Da Valente, Venedik'e karşı savaş için 300.000 Ceneviz lirası fon ayırdı, teknik hazırlıkları bir komisyona emanet etti ve yaklaşık on bin denizciyi askere alarak, altmış kadırgayı silahlandırıldı. Filo, Venediklilere ulaşmak ve Katalan konvoyuyla birleşmeden önce onları etkisiz hale getirmek amacıyla Venediklilerden dört ay sonra 13 Temmuz 1351'de, Ceneviz'den ayrılan Pagano Doria'nın komutasına emanet edildi. 24 Temmuz'da Gaeta ve Messina'da durduktan sonra, Venedik filosunu bulamayan Doria, Adriyatik Denizi'ne bir akın yapmaya karar verdi, Avlonya'ya kadar gitti, ancak Korfu yakınlarında yalnızca bir Venedik gemisini ele geçirmeyi başardı.^[12]

Bizans ile birlikte Niccolò Pisani komutasındaki Venedik filosu, Tanais'den gelen bazı Ceneviz gemilerini ele geçirmeyi başardığı Galata'ya saldırı başlattı. Pagano Doria komutasındaki Ceneviz ordusunun Negroponte'ye hızla yaklaşması nedeniyle Venedikli komutan Niccolò Pisani, Negroponte'yi savunmak için 4 Ağustos 1351'de geldiği Galata kuşatmasından çekilmeyi tercih etti.^[11] Ağustos ayının sonlarında Doria da Negroponte'ye ulaştı ve burada onun komutası altında Ceneviz ordusunun kenti kuşatması başladı. Venedik hükûmeti, Eylül 1351'de durumu öğrenen Pancrazio Giustinian'a, Aragon müttefiklerinin yirmi iki gemisine katılmaları için Sicilya'ya gönderilen otuz kadırganın.^[13] komutasını verdi. Venedik takviye kuvvetlerinin gelişinin haberi Doria'yı, kuşatmadan çekilip Sakız Adası'na giderek orada askerlerini dinlendirmeye zorladı. Sakız Adası'ndan yelken açan Doria, Bozcaada, Midilli ve Heraclea'ya baskın düzenledi, ancak burada Bizans direnişiyle karşılaştı, birkaç denizcisini kaybetti, ancak adayı yağmalamayı başardı. Bu arada Osmanlı padişahı I. Orhan ve Aydınoğulları Beyi Mehmedoğlu Hızır Bey, Bizans İmparatorluğu ile olan çatışmaları nedeniyle Ceneviz filosuna lojistik destek sunarak, onlara yiyecek ve Venedik birliklerinin konumu hakkında bilgi verdiler.^[2] Ege Denizi'ndeki akınlardan sonra, Pagano Doria Kasım 1351'de Konstantinopolis'ten ayrılıp Galata'nın Ceneviz mahallesine ulaştı.^[10][12]

 

Bu arada Pancrazio Giustinian'ın komutasındaki filo, Poncio de Santapau komutasında Aragonlulara tekrar katılmış ve buradan Niccolò Pisani'nin beklediği Negroponte'ye doğru yola çıkmış, tüm filo yelken açmış ve düşmanı yok etmek için Galata'ya yönelmiştir.^[13] Doria, Sozopoli'yi görevden aldıktan sonra, Galata'dan yola çıkan Bizans konvoylarının yeniden birleşmesini engelleyerek Venediklilerin hareketlerini önceden tahmin etmeye karar verdi ve Venediklileri aramak için 13 Şubat 1352'de, İstanbul Boğazı Muharebesi'ni başlatan Adalar'da onlarla karşılaştı. Venediklilerin lehine olan kuvvetli rüzgar, Doria'yı İstanbul Boğazı'na doğru çekilmeye itti, Galata'yı geçerek bugünkü Beşiktaş yakınlarındaki Diplokonion kasabasına ulaştı. Fırtına Ceneviz veya Venedik filolarının kendilerini doğru konumlandırmalarına izin vermedi ve bu belirsiz durumda Venedik ve Aragon gemileri Cenevizlileri geride bıraktı, Aragonlu komutan Santapau daha sonra Cenevizlilerle buluşmaya ve elverişsiz koşullar göz önüne alındığında iyileşmeyi beklemeyi tercih eden Pisani'nin izni olmadan savaşa başlamaya karar verdi. Gemiler, fırtınanın devam etmesine rağmen gece boyunca çok sayıda birbirinden ayrı karşılıklı düello ile birbirlerine saldıran birkaç gruba ayrıldığından, durum muharebeyi son derece belirsiz hale getirdi.^[12]

Savaşta her iki taraf da ağır kayıplar verdi ancak en ciddi kaybı Venedik ile birlikte şafak vakti geri çekilen Aragonlular verdi; Savaş sırasında Aragonlu komutan Poncio de Santapau ve Venedikli komutan Pancrazio Giustinian hayatını kaybetti. Büyük kayıplara rağmen Cenevizliler Bizanslılarla mücadeleye devam etmişler ve Osmanlıların yardımıyla imparator VI. İoannis'i teslim olmaya zorlamak için Konstantinopolis'i ablukaya alarak; Venedikliler ve Katalanlar ile ittifakı sona erdiren Cenevizliler ile 6 Mayıs 1352'de barış antlaşması imzalamaya zorlamışlardır. Antlaşmada imparator Galata'nın tam mülkiyetini Cenevizliler'e vermiş ve Nymphaeum Antlaşması'nı yenilemiş, Tanais'e yönelik tüm Bizans ticaretine Cenevizliler tarafından izin verildiği kaydedilmiştir. Antlaşma imzalandıktan sonra, Doria filosunun kalıntılarını bir araya getirdi ve 11 Ağustos 1352'de Ceneviz'e ulaştı.^[2][12] İmparator, Cenevizlilere ek olarak, savaştan önce Bizanslılara yapılan 20.000 düka kredisini talep eden Venediklileri de tatmin etmek zorunda kaldı, Venedik misillemesinden kaçınmak için IV. İoannis, onlara Bozcaada'yı rehin olarak vermeye karar verdi.^[14]

Venedik ile Aragon arasında 16 Ocak 1351'de imzalanan ittifakın ana hedefi, Ceneviz Cumhuriyeti'ni Karadeniz'deki kolonilerini ve Sardunya topraklarını fethederek etkisiz hale getirilmesiydi. Ancak o ana kadar savaş, yalnızca Aragon yardımıyla Galata'nın Ceneviz kolonisini fethetmeye çalışan Venedik çıkarlarına ancak, ancak sonuç başarılı olamadı. Ancak 1353'ün başlarında Aragon, Sardunya'da gerçekleştirdiği askeri operasyonları yürütmek için Venedik'ten destek istemeye başladı. O zamanlar Sardunya, adanın çoğunu Mariano IV d'Arborea önderliğinde Giudicato di Arborea merkezli Sardunya Krallığı aracılığıyla yöneten Aragon Tacı ile Castelsardo ve Alghero şehirlerini yöneten Aragonluların düşmanı kadim Ceneviz ailesi Doria arasında bölünmüştü. 1347'den itibaren, Aidu de Turdu Muharebesi'nde Aragon ordularının yenilgisiyle, Doria ailesi ile Aragon arasındaki gerilim giderek arttı, ayrıca Yargıç IV. Mariano'nun Aragon egemenliğine yönelik hoşgörüsüzlüğü adanın Aragon hakimiyetini daha fazla tehlikeye atıyordu.^[15] 15 Şubat 1353'te Doria ailesi, Alghero'daki mülklerini Ceneviz Cumhuriyeti'ne devretmeyi kabul ettiler, bu yeni durum, 13 Mart 1353'te Ceneviz Cumhuriyeti'ne savaş ilan eden IV. Pedro'nun derhal tepkisine neden oldu ve Bernardo de Cabrera'yı Alghero şehrini fethetmesi için seferin başına getirdi. Valensiya'yı 18 Temmuz 1353'te terk etti ve kısa süre sonra Minorka adasında Maó'a ulaştı ve burada Niccolò Pisani tarafından komuta edilen yirmi kadırgadan oluşan bir Venedik filosunun Cagliari'de beklediği ve Sardunya Krallığı valisi Rambaldo de Corber'in Cenevizliler'in Castelsardo topraklarını fethettiği konusunda bilgilendirildi. 18 Ağustos 1353'te Cabrera, uzun bir kuşatma başlatmak için hazırlanan kırk altı kadırga ve beş cog tipi gemiden oluşan bir filonun komutanı olarak Alghero'ya doğru yola çıktı.^[8]

 

25 Ağustos 1353'te Pisani komutasındaki Venedik-Aragon filosu, Lojera savaşında Alghero kıyısındaki Porto Conte'de Antonio Grimaldi komutasında Ceneviz'e karşı ezici bir zafer elde ederek Sardunya-Katalan savaşını başlattı.^[8][16] Yenilgi sonucu Ceneviz Cumhuriyeti, mali destek sağlamak için Milano lordu Giovanni Visconti'ye teslim oldu.

 

1354 yılında Paganino Doria, Pisani'yi Mora Yarımadası'deki Pilos'da (Sapienza) demir atarken hazırlıksız yakaladı ve tüm Venedik filosunu ele geçirdi. Bu yenilgi, doçe Marino Faliero'nun indirilmesine katkıda bulundu ve Venedik, 1 Haziran 1355'te Ceneviz ile barıştı.

Bu savaş da bir çıkmazla sonuçlansa da, Venedik, zayıflık anından yararlanarak Dalmaçya'yı ele geçiren Macaristan Kralı I. Lajos tarafından saldırıya uğradı. Artık Milano'nun desteğine ihtiyaç duymayan Ceneviz, 1356'da bu egemenliğe son verdi.

Özel

Genel

• Francesco Cesare Casùla (2012) [1990]. Logus mondi interattivi (Ed.). Il Regno di Sardegna. 1 (2 bas.). Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
• La lotta contro Genova maddesi (İtalyanca) Enciclopedia italiana
• Mario Brunetti (1910). Officina poligrafica italiana (Ed.). "La battaglia di Castro (1350)". Rivista Marittima. Roma. 43. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
• Samuele Romanin (1855). Pietro Naratovich tipografo editore (Ed.). Storia documentata di Venezia. 3. Venedik. 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
• Simondo Sismondi (1838). Storm e Armiens (Ed.). Storia delle repubbliche italiane de' secoli di mezzo. 1. Lugano. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020.