İsmail Cem

1959 yılında Robert Lisesinden, 1962 yılında Lozan Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Ertesi yıl Milliyet'te gazeteciliğe başladı. 1964'ten 1969'a değin Cumhuriyet gazetesinde çeşitli konularda incelemeleri yayımlandı, 1964-66 yılları arasında bu gazetenin yazı işleri müdürlüğünü yaptı. 1971-1974 arasında Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) İstanbul Şubesi Başkanlığını yürüttü.

CHP-MSP koalisyon hükûmeti döneminde TRT Genel Müdürlüğü görevinde bulundu (1974-1975). Bu görevde TRT toplumsal, siyasi, kültürel ve eğitimsel yayınlara ağırlık verdi, klasik edebiyat eserlerinin dizi uyarlamalarını yayınlamaya başladı ve ilk canlı mevlit yayınını gerçekleştirdi.^[7] I. Milliyetçi Cephe hükûmetince genel müdürlükten alınması ve Danıştay'ın yürütmeyi durdurma kararına karşın görevine iade edilmemesi iktidarla muhalefet arasında uzun süren tartışmalara yol açtı. 1975'te Ercan Arıklı ve Kadri Kayabal ile birlikte Politika gazetesini kurdu ve bu gazetenin hem başyazarlığını hem yayın yönetmenliğini yaptı. 1991'de Paris Siyasal Bilgiler Enstitüsünde siyaset sosyolojisi dalında yüksek lisans yaptı.

1985'te Halkçı Parti (HP) ile Sosyal Demokrasi Partisi'nin (SODEP) birleşmesiyle kurulan Sosyaldemokrat Halkçı Parti'nin (SHP) Merkez Karar ve Yönetim Kurulunda görev aldı. Partinin Haziran 1987'de yapılan 3. Olağanüstü Kongresi'nde de Parti Meclisine ve Merkez Yürütme Kurulu üyeliğine seçildi. 1987 genel seçimlerinde SHP listesinden İstanbul milletvekili seçildi. Parti içinde Deniz Baykal'la birlikte "Yeni Sol" denen grupta yer aldı, bu dönemde yazdıklarıyla Anadolu Solu'nun teorisyeni olarak öne çıkarıldı.^[8] 25-26 Haziran 1988'de yapılan SHP II. Kurultayı'nda genel başkanlık yarışına girdiği Erdal İnönü'ye yenildi. 1991 genel seçimlerinde yine SHP listesinden İstanbul milletvekili seçildi.

1992’de Deniz Baykal ile birlikte SHP'den ayrılarak Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) yeniden oluşumunda önemli rol oynayan Cem, 1993 cumhurbaşkanlığı seçimine CHP adayı olarak katıldı. 7 Temmuz 1995’te 50. Hükûmet'te Ercan Karakaş’tan boşalan Kültür Bakanlığı görevini üstlendi (24 Haziran 1995-5 Ekim 1995).

Zamanla Deniz Baykal'ın çekirdek kadrosundan uzaklaşan Cem, yine de beklenmedik bir kararla 1995 genel seçimleri öncesinde CHP'den istifa ederek Demokratik Sol Parti'ye (DSP) geçti; bu partiden Kayseri milletvekili seçildi. DSP TBMM Grup Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi (1996). 30 Haziran 1997 tarihinde kurulan 55. Hükûmette Dışişleri Bakanlığı görevine atandı, bakanlık görevini 56. ve 57. hükûmetlerde de sürdürdü. Bakanlığı döneminde özellikle Avrupa Birliği (AB)-Türkiye ilişkilerine yoğunlaşan Cem, Türkiye'nin Aralık 1999'da AB adayı olmasında ve Yunanistan ile ilişkilerin düzeltilmesinde etkili rol oynadı. Türkiye'nin AB üyelik süreciyle ilgili politikaları genel olarak başarılı kabul edildi ve birçok kişinin dikkatini çekti.^[9] Rahşan Affı'na destek verdi, 21 Aralık 2000'de yapılan oylamada kabul oyu verdi.^[10]

11 Temmuz 2002'de, Başbakan ve DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit'in bozulan sağlığı ve buna bağlı olarak hem hükûmetin hem de hükûmetin en büyük ortağı olan DSP'nin kan kaybettiğini düşünerek hükûmet ve Demokratik Sol Parti'nin artık işlevini yitirdiği gerekçesiyle dışişleri bakanlığı görevinden ve DSP'den istifa etti.^[11] Kısa süre sonra Zeki Eker, Hüsamettin Özkan ve Kemal Derviş ile birlikte Yeni Türkiye Partisi'nin (YTP) kuruluşuna katıldı ve bu partinin genel başkanlığına getirildi (22 Temmuz 2002).^[12] YTP'nin beklenen ilgiyi görememesi üzerine, Deniz Baykal'ın çağrısıyla 2004 yılının Ekim ayında YTP'nin Cumhuriyet Halk Partisi'ne katılma kararı alındı. Bu karar üzerine genel başkanlık görevi de sona eren Cem, CHP’nin 29-30 Ocak 2005 tarihlerinde yapılan 13. Olağanüstü Kurultayı'nda Parti Meclisi üyeliğine seçildi. Bu görevi dışında Bilim ve Kültür Platformu Başkanı ve genel başkan başdanışmanı olarak görev yaptı.^[13]

İsmail Cem, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en uzun süre görev yapan (1997-2002) dördüncü dışişleri bakanıdır. 18 ve 19. dönem İstanbul, 20 ve 21. dönem Kayseri milletvekilliği yaptı. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) ve Batı Avrupa Birliği (BAB) Asamblesi üyeliklerine seçildi (1987-1996). AKPM Sosyalist Grubu Başkanvekilliğine seçildi (1989-91), (1993-95). AKPM ve BAB Asamblesi Türk Parlamenter Grubu Başkanlığına seçildi (1996). Avrupa Medya Enstitüsü Danışma Kurulu üyeliği yaptı.

Elçin Cem ile evli olan İsmail Cem, İpek ve Kerim adlarında iki çocuk babasıydı.

 

İsmail Cem, 26 Aralık 2006'da akciğer kanseri tedavisi için yatırıldığı İstanbul Cerrahi Hastanesinde 15 Ocak'tan itibaren enfeksiyon nedeniyle yoğun bakıma alınarak antibiyotik tedavisi görmeye başlamıştı. İsmail Cem, 24 Ocak 2007 saat 09.50'de öldü. Cenazesine aynı dönem çalıştığı meslektaşı Yunanistan eski Dışişleri Bakanı Yorgo Papandreu da katılmış, Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki kabrine çiçek ve toprak atmıştır. Yorgo Papandreu 9 Ekim 2009 tarihli Türkiye ziyareti kapsamında iki ülke (Türkiye-Yunanistan) arasında dostluğu başlattığı için İsmail Cem'in mezarına zeytin dalı getirdi.

2010 yılında Antalya Büyükşehir Belediyesi ve Antalya Kültür Sanat Vakfı (AKSAV) tarafından İsmail Cem Televizyon Ödülleri düzenlenmeye başlandı.

• Türkiye'de Geri Kalmışlığın Tarihi, 512 sayfa, Can Yayınları, ISBN 975-510-791-6; Yeniden baskısı (2008), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, ISBN 978-9944-88-208-8
• Türkiye Üzerine (Araştırmalar) (1970), Cem Yayınevi, Ankara
• 12 Mart (1674-1977, 2 cilt)
• TRT'de 500 Gün (1975)
• Siyaset Yazıları (1980)
• Geçiş Dönemi Türkiye'si 1981-1984 (1984)
• Sosyal Demokrasi ya da Demokratik Sosyalizm Nedir, Ne Değildir ve Uygulanabilirliği (1984), 311 sayfa, Can Yayınları ISBN 975-510-801-7
• Mevsim (1985)
• 21. Yüzyılda Türkiye
• Türkiye'de Sosyal Demokrasi
• Engeller ve Çözümler (1987)
• Yeni Sol, Sol'daki Arayış, 340 sayfa, Can Yayınları, ISBN 975-8440-16-0
• Gelecek İçin Denemeler, 344 sayfa, Can Yayınları, ISBN 975-8440-18-7
• Türkiye, Avrupa, Avrasya I, Strateji-Yunanistan-Kıbrıs (2004), 298 sayfa, İstanbul Bilgi Üniversitesi, ISBN 975-6857-88-9
• Avrupa'nın Birliği ve Türkiye (2005), 364 sayfa, İstanbul Bilgi Üniversitesi, ISBN 975-6176-27-X

• Can Dündar (2010), Ben Böyle Veda Etmeliyim & İsmail Cem Kitabı, 297 sayfa, Türkiye İş Bankası Yayınları, ISBN 994-4882-53-8
• Ozan Örmeci (2011), Bir Türk Sosyal Demokratı: İsmail Cem 17 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 320 sayfa, AKY Yayınları, ISBN 605-6157-04-2
• Ozan Örmeci (2011), Portrait of a Turkish Social Democrat: İsmail Cem 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 356 sayfa, Lambert Academic Publishing, ISBN 384-4328-51-3
• Sibel Sezal (2021), Veda 25 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Söz: İsmail Cem, Müzik: Özkan Samioğlu.

• İsmail Cem, Türk-Yunan dostluğuna yaptığı katkılardan ötürü, Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgo Papandreu ile birlikte 2000 yılında, merkezi New York'ta bulunan Doğu-Batı Enstitüsünce "Yılın Devlet Adamı Ödülü"ne layık görüldü.
• Ekovitrin dergisince verilen 'Yılın Starları' ödülleri kapsamında, 2002 yılında "Yılın Bakanı" seçildi.
• Türkiye'ye yaptığı başarılı hizmetlerden ötürü Türk Kalp Vakfı tarafından "Sakıp Sabancı İyi Kalp Ödülü"ne layık görüldü.
• Merkezi İsviçre'de bulunan Dünya Ekonomi Forumu'nca hazırlanan "Rüya Hükûmeti"nde İsmail Cem de "en başarılı 4 dış politikacıdan biri" sıfatıyla yer aldı.
• Türkiye ve Yunanistan arasındaki barışa katkılarından dolayı İzmir Gazeteciler Cemiyetince 1999 Şehit Gazeteci Hasan Tahsin Gazetecilik Altın Heykel Yarışması, Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı Büyük Jüri Özel Ödülü'ne layık görüldü.

• BBC Türkçe ile 1974'te yapılan röportaj