Tsushima Muharebesi

Tsuşima Muharebesi
Rus-Japon Savaşı
Tarih 27-28 Mayıs 1905 Bölge Tsuşima Boğazı Sonuç Kesin Japon zaferi
Taraflar
Japon İmparatorluğu	Rus İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Togo Heihaçiro Kamimura Hikonojō Kataoka Şiçiro	Zinovi Rojestvenski Dmitri von Fölkersam[dn 1] Nikolay Nebogatov
Güçler
4 zırhlı 8 zırhlı kruvazör 15 kruvazör 21 muhrip 37 torpido botu Refakat gemileri	8 zırhlı 3 sahil savunma zırhlısı 3 zırhlı kruvazör 6 kruvazör 9 muhrip Refakat gemileri
Kayıplar
117 ölü 583 yaralı 3 torpido botu batırıldı (450 ton kayıp)	4.380 ölü 5.917 esir 21 gemi batırıldı (7 zırhlı) 7 gemi ele geçirilir 6 gemi silahsızlandırıldı (126,792 ton kayıp)

Tsuşima Muharebesi (Japonca: 対馬海戦, Tsuşima Kaysen, Rusçası: Цусимское сражение, Tsusimskoye srajeniye), Japonya'da Japon Denizi Muharebesi (Japonca: 日本海海戦, Nihonkay Kaysen) olarak da bilinir, modern çelik gövdeli savaş gemilerine sahip donanmalar arasında gerçekleşen ve kazanan tarafın kesin olarak belli olduğu tek deniz muharebesidir. Muharebe 27-28 Mayıs 1905 (Çarlık Rusyasında o dönemde kullanılan Jülyen takvimine göre 14-15 Mayıs) tarihlerinde Tsuşima Boğazında gerçekleşmiştir. Muharebede Amiral Togo Heihaçiro komutasındaki Japon İmparatorluk Deniz Kuvvetleri Birleşik Filosu, Amiral Zinovi Rojestvenski komutasındaki Rusya İmparatorluk Deniz Kuvvetleri Pasifik Filolarının üçte ikisini imha etmiştir. Rus donanması bölgeye intikal edebilmek için Baltık Denizindeki üslerden yola çıkarak 18 bin deniz mili (33 bin km) katederek bölgeye gelmiştir.

Rus-Japon Savaşından önce savaş gemilerinde hem yakın mesafede hem de uzak mesafede savaşabilmek için genellikle 152mm, 203mm ve 305mm toplar tercih edilirken bu muharebede sadece uzun menzilli toplara sahip gemilerin daha avantajlı olduğu görülmüştür.

8 Şubat 1904 günü Japon İmparatorluk Deniz Kuvvetlerine bağlı muhripler Port Artur’da demirli Rusya İmparatorluk Uzak Doğu Filosu'na savaş ilan etmeksizin saldırdı. Saldırıda iki savaş gemisi ve bir refakat gemisi ağır hasar gördü. Bu şekilde Rus–Japon Savaşı başlamış oldu. Japonya’nın ilk amacı deniz yollarının güvenliğini sağlayarak Mançurya’da başlatılması öngörülen kara savaşının ikmal yollarını güvence altına almaktı. Bunu gerçekleştirmek için Rus Donanmasının Uzak Doğu'daki varlığının etkisiz hale getirilmesi gerekiyordu. Japonya’nın anakaraya askerî çıkartmasına ilk başta ses çıkartmayan Rus yönetimi, Kore’ye Japonların askerî çıkartmasından sonra Amiral Stepan Makarov ile birlikte Japon Ordusu'nun ilerlemesini engellenebilmiştir. Ancak Amiral Makarov bayrak gemisi Petropavlovsk’un bir mayına çarpması sonucu hayatını kaybetti ve Japon Donanmasının ilerlemesi engellenemeyedi. Sonuç olarak Rus Donanması Port Artur’da sıkıştırıldı ve açık denize çıkamaz konumda kalacaktır. Mayıs 1904'te Japon askerleri Liaodong Yarımadasına çıkartıma gerçekleştirdi ve deniz üssü kuşattı. Ağustos ayında Rus askerî yönetimi Birinci Pasifik Filosunu Vladivostok Filosuyla birleştirmek üzere yola çıkartmaya karar verdi. Ancak bu filolar 10 - 14 Ağustos 1904 tarihlerinde meydana gelen Sarı Deniz ve Ulsan deniz muharebelerinde safdışı bırakıldı. Rus Donanmasından geriye kalan gemiler ise Port Artur Muharebesi'nde batırıldılar.

Uzakdoğu filosunun etkisizliği ve Makarov’un ölümü üzerine Port Artur üzerindeki Japon baskısını kırmak amacıyla Rus komuta heyeti Baltık Filosunun bir kısmını Uzak Doğuya göndermeye karar verdi. Rus planlarına göre Port Artur etrafında açık denizde kurulan abluka kaldırılacak, Japon Donanması denizde yenilecek ve Japon kara ordusunun Mançurya’daki ilerlemesi durudurulacak, Trans Sibirya Demiryolu hattıyla destek askerler gelinceye kadar Japon ilerleyişi engellenmiş olacaktı. Uzak Doğuda kötüye giden duruma müdahale etmek isteyen ve kuzeni Alman İmparatoru Kayzer II. Wilhelm tarafından yüreklendirilen Çar II. Nikolay Baltık Filosunun 13 savaş gemisinden 11 savaşa gemisi çekilerek kurulan İkinci Pasifik Filosunu 15 Ekim 1904 günü Amiral Zinovi Rojestvenski komutasında yola çıkarttı. Filo Kuzey Denizine çıktığında bölgede Japon torpido botlarının bulunduğu haberinin alınması üzerine güvenlik tedbirleri artırılacak ve bu sırada Dogger Bank açıklarında İngiliz balıkçı gemilerine ateş açıldı. İngiliz Kraliyet Donanması bunun üzerine diplomatik bir uzlaşma oluşuncaya dek Rus Donanmasını takip etti. İngiltere hükûmeti tarafından Süveyş Kanalının kullanılmasının yasaklanması üzerine Rus donanması Afrika kıtasının etrafını dolaşmak zorunda kaldı. Uzun ve zorlu yolculuk sırasında sayısız sorun yaşanacak ve mürettebatın morali kötüye gitti. Filo Port Artur limanı etrafındaki ablukayı kırmaya gitmiş olsa da oraya vardıklarında kent çoktan Japonların eline geçmiştir.^[1] Filonun hedefi Vladivostok’a ulaşmaktı.

Rus Amirali Rojestvenski Vladivostok’a ulaşabilmek için seçebileceği güzergâhlardan en kısa olanı seçer ve Tsuşima Boğazına doğru ilerledi. Kore, Pusan’da bulunan Japon Amirali Tōgō da bu güzergâhın seçileceğini öngörmüştür. Japon donanması ve Baltık Denizinden gelen Rus İkinci ve Üçüncü Pasifik Filoları Japonya ile Kore arasındaki bu boğazda savaşacaktır.

Japon donanması Rus – Japon Savaşı’nın başlangıcından itibaren topçuluk alanında kendisini geliştirmiştir. Japon donanması Rus donanmasına kıyasla daha üstün toplara sahipti ve top mermilerinde tahrip gücü yüksek patlayıcılar kullanarak gemilerin üst güverte kısımlarının hasar görmesini hedefliyordu. Buna karşılık Rus donanması daha çok zırh delici top mermisi kullanıyordu ancak Rus top mermilerinde sık yaşanan tapa sorunları mermilerin bazen patlamamasına yol açıyordu. Ayrıca kömürle çalışan Rus gemileri uzun güzergâhları boyunca yakıt alabilecekleri dost limanlar olmadığı için tüm kömür ihtiyaçlarını yola çıkarken almak durumunda olduğundan üst güvertede çok miktarda kömür yığılı olduğundan buraya alınacak bir saldırı yıkıcı etkiye neden olmaktaydı. Ayrıca Japon saldırıları teknolojik olarak yapılan yenilikler sayesinde daha etkili olmaktaydı.

Rus donanması 18 bin deniz mili süren yolculuktan dolayı yıpranmış durumdaydı ve savaş için hiç uygun bir durumda değildi. Dört Borodino sınıfı savaş gemisi dışında diğer gemiler eski ve sorunlu gemilerdi. Bakımsız bir şekilde yapılan uzun yolculuktan sonra gemilerin karinası sorunluydu ve gemilerin hızını düşürmekteydi. Japon gemilerinin hızları 16 knot (30 km/saat) seviyelerine çıkarken Rus gemileri ancak 9 knot (17 km/saat) hızlara çıkabilmekteydi. Tōgō gemilerinin üstün hız ve manevra kabiliyeti sayesinde düşmana karşı T manevrası^[2] yapabilmiştir. Ayrıca Rus donanmasının yaptığı tatbikatlarda deniz kuvvetlerinin teknolojik ve eğitim eksiklikleri bulunduğu görülmüştür.^[3]

Savaş gemileri, kruvazörler ve diğer gemiler kısımlara ayrılmışlardı. Her kısımın amiral rütbesinde bir sorumlu subayı bulunuyordu. Tsushima Muharebesi sırasında Amiral Tōgō, savaş gemisi Mikasa’da^[4] bulunuyordu. Mikasa’dan sonra savaş gemileri Şikişima, Fuji ve Asahi yer alıyordu. Amiral Tōgō, tüm filoyu iskele yönünde çevirerek önce en güçlü savaş gemilerini ilk hatta sokmak istiyordu ve buna göre gemilerinin sancak gemisini takip ederek sırayla rotalarını çevirmelerini planladı.

Rus donanması Japon donanmasına fark edilmeden Vladivostok’a ulaşmak istiyordu. Bu yüzden Japon karasularına yaklaşırken olağan rotadan uzaklaşarak fark edilmemeyi umdular. 26/27 Mayıs gecesi Rus donanması Tsuşima Boğazına yaklaştı. Geceleyin hava sisliydi ve Rusların lehine bir durum yaratıyordu. Ancak sabaha karşı 02:45'te Japon kruvazörü Şinano Maru, bir gemiye ait olduğunu düşündüğü üç ışık gördü ve durumu araştırmak için yakınlaştı. Bu ışıklar Rus hastane gemisi Oryol’daki işaret ışıklarıydı. Saat 04:30’da Şinano Maru gemiye yaklaştı, gemi silahsızdı ve refakatçi bir gemi izlenimi veriyordu Oryol ise karşısındaki Japon gemisini Rus donanmasının bir parçası zannederek durumdan filo komutanını haberdar etmedi. Japon gemisine verdiği işaretlerle civarda diğer Rus gemilerinin de bulunduğu bilgisini vermiş oldu. Şinano Maru bunun üzerine yaptığı incelemede civarda Rus donanmasından on tane daha geminin bulunduğunu keşfetti. Rus donanması keşfedilmişti ve Japonlara görünmeden Vladivostok’a ulaşma planları suya düşmüştü.

Sabah 04:55'te Şinano Maru’nun kaptanı Narukawa, Masampo savaş gemisindeki Amiral Tōgō’yu telsizle arayarak düşmanın bulunduğu bölgeyle ilgili bilgi verdi. Saat 05 sularında Japonlar, Rusların keşfedildiklerini anladıklarına dair yaptıkları telsiz konuşmalarını yakalarlar. Muharebe başlamak üzeredir.

Sabah 06:34'te Amiral Tōgō Tokyo’daki donanma bakanına aşağıdaki kendinden emin mesajı yayınlar:

“	“Şu anda düşman filosunun görüldüğü haberini aldım. Donanmamız derhal harekete geçerek düşmana saldıracak ve onu yokedecektir.[5]”	„

Japon donanması sancak gemisi Mikasa önderliğinde kırk parçanın üzerinde gemi ile Ruslara karşı ilerler. Japon komuta heyeti ise Rus filosunun hareketlerini bölgedeki casus gemileriyle sürekli olarak takip etmektedir. Hava sislidir ve görüş son derece sınırlıdır. Öğlen saat 13:40'ta iki donanma da birbirini görmüş ve saldırmak için hazırlanmaktadır. Saat 13:50’de Amiral Tōgō Z bayrağını göndere çektirerek tüm askerlerine imparatorluğun geleceğinin bu muharebede belirleneceğini hatırlatarak onlara şevk verir. Saat 14:45'te Tōgō deniz muharebelerinde tercih edilen saldırı pozisyonu olan T manevrasını yaparak en iyi konumu alacak, Rus donanması ise buna karşılık verememiştir.^[6]

Rus gemileri güney - güneybatıdan kuzey - kuzeydoğuya doğru ilerlerken, Japonlar da batıdan kuzeydoğuya doğru ilerlediler. Amiral Tōgō filosunun Ruslarla aynı rotada ilerleyecek şekilde dönmesini emredince savaş başlar. Saat 14:08’de Japon sancak gemisi Mikasa 7 bin metreden vurulur. Japon donanması yüksek ateşgücüyle cevap verir ve Rus gemilerinin çoğu ağır hasar alır.^[7] Uzun menzilden düşmana oldukça ağır hasar verdiren Tōgō muharebeye önde başlar.

“	Gemiyi vuran mermileri sayamaz hale gelmiştik. Top mermileri birbiri ardına aman vermeden başımızdan aşağıya yağıyordu. Geminin çelik zırhlı gövdesi ve köprü kısmı paramparça oldu, çok sayıda yaralı var. Demir merdivenler düğümlendi, toplar yerlerinden koptu. Bunun yanı sıra patlamalar nedeniyle oluşan yüksek sıcaklık ve alevler bütün gemiyi sarmıştı. Çeliğin yanmasını seyrediyordum.	„
—Sancak gemisi Suvorov’daki subaylardan Vladimir Semenoff[8]

Japon savaş gemisi Fuji’den atılan ve Borodino’nun cephaneliğini doğrudan vuran bir mermi geminin anından infilak edip batmasına neden olur. Muharebelerde Japon kayıpları azımsanacak düzeydedir. Rus tarafında ise Amiral Rojestvenski başına isabet eden bir şarapnel parçası nedeniyle ağır yaralanır. Rus donanmasında komutayı Amiral Nebogatov devralır. Ruslar ilk gün Knyaz Suvorov, Oslyabya, İmparator III. Aleksandr ve Borodino savaş gemilerini kaybederler.

Geceleyin yaklaşık 20:00 sularında Japon torpido botları ve 21 muhrip Ruslara saldırır. Muhripler cepheden Rus donanmasına saldırırken torpido botları filonun doğu ve güneyinden saldırır. Japonlar ısrarlı saldırılarını üç saat boyunca ara vermeden sürdürecek ve büyük zarar verdireceklerdir. Rus savaş gemileriyle daha küçük Japon gemileri arasında çarpışmalar yaşanan muharebede Rus filosu küçük gruplara ayrılarak kuzey yönüne kaçmaya çalışır. Saat 23:00’e geldiğinde Rus filosu ortadan kaybolmuştur. Eski savaş gemilerinden Navarin bir mayına çarparak durmak zorunda kalır ve Japon saldırılarının hedefi olur. Dört torpido mermisi tarafından batırılan geminin 622 mürettebatından sadece üç kişi hayatta kalır.

Sisoy Veliki savaş gemisi ise aldığı büyük hasar sonucunda ertesi gün batırılmak zorunda kalınır. İki eski zırhlı kruvazör Amiral Nakhimov ve Vladimir Monomakh ağır hasar alır. Bu zırhlılar da ertesi gün mürettebat tarafından batırılır. Gece saldırısı Rus donanmasını çok yıpratmıştır. Saldırıda Japonlar sadece üç torpido bot kaybederken Ruslar iki savaş gemisi ve iki zırhlı kruvazör kaybetmiştir.

Gece saldırısı sırasında Amiral Tōgō donanmasının önemli gemilerini dinlendirebilmiştir. Ertesi sabah 09:30’da Rus donanmasından geriye kalan gemiler kuzey istikametinde ilerlerken görülür. Tōgō’nun savaş gemileri Nebogatov’un elinde kalan gemileri Takeshima Adası'nın güneyinde kıstırmak için ilerler. 10:34'te durumun umutsuz olduğunu gören Amiral Nebogatov emrinde kalan altı gemiye teslim olmaları talimatını verir. Gemilerin gönderlerine uluslararası denizcilikte teslim olmayı temsil eden XGE işareti çekilir. Durumunun umutsuz olduğunun farkına varan Amiral, kendi onurunu kurtarmak için genç askerlerinin hayatlarını feda etmek istemez. Ülkesine döndüğünde bir hain yerine konarak kurşuna dizilebileceğinin farkındadır:

“	Siz daha çok gençsiniz, ileride bir gün Rus Deniz Kuvvetlerinin onurunu kurtaracak olan sizlersiniz. Gemilerimdeki iki bin dört yüz kişinin hayatı benim hayatımdan daha değerlidir.	„

Ağır yaralı durumda olan Rojestvenski ise teslimden sonra Japon askerî hastanesinde muzaffer Amiral Tōgō tarafından ziyaret edilir:

“	Yenilgi bir askerin alın yazısıdır. Bunda utanılacak bir şey yok. Önemli olan görevinizi yerine getirip getirmemiş olmanızdır.[9]	„

Rus donanma komutanlarından ne Nebogatov ne de Rojestvenski Rusya’ya döndüklerinde kurşuna dizilmeyeceklerdir. Ancak her iki amiral de divanı harp mahkemelerinde yargılanacak ve Çar tarafından affedilene dek birkaç yıl mahkûm olacaklardır. Amiraller orduya dönemeyecek ve gözden düşeceklerdir.

28 Mayıs akşamına kadar tekil Rus gemileri Japonlar tarafından takip edilerek batırılır. Üç Rus gemisi Vladivostok’a ulaşmayı başarır. Japonlardan kaçan kruvazör Izumrud, Sibirya açıklarında karaya oturduktan sonra kendi mürettebatı tarafından batırılır.

Muharebe Rus İmparatorluğu için ölümcül bir kayıp olmuştur. Tüm savaş gemileri kaybedilmiş, kruvazörlerin ve muhriplerin çoğu batmış ve savaş Japonya’nın lehine sona ermiştir. Rus İmparatorluğu 4,380 askerini kaybetmiş ve aralarında iki amiral olmak üzere 5,917 asker esir düşmüştür.

Ruslar 8 savaş gemisini hepsini kaybetmiştir, gemilerin çoğu ya Japonlar tarafından ele geçirilmiş ya da ele geçmesini önlemek amacıyla kendi mürettebatı tarafından batırılmıştır. 27 Mayıs günü dört gemi gündüz muharebelerinde düşman tarafından batırılacaktır; Knyaz Suvorov, İmparator III. Aleksandr, Borodino ve Oslyabya. Gece muharebelerinde Navarin batırılacak, ertesi gün ise Sissoi Veliky, Amiral Nakhimov ve Amiral Ushakov ya düşman tarafından ya da kendi mürettebatı tarafından batırılacaktır. Amiral Nebogatov komutasındaki dört savaş gemisi ise teslim olacaktır; Oryol, İmparator I. Nikolay, Amiral Graf Apraxin ve Amiral Seyavin. Amiral Ushakov gemisinin mürettebatı teslim emrine uymayarak gemilerini batıracaklardır.

Rus donanması 8 kruvazöründen 4 tanesini kaybedecek,^[10] kaçmaya çalışan 3 tanesi de^[11] ABD Deniz kuvvetleri tarafından silahsızlandırılacak, 1 tanesi de^[12] Vladivostok’a kaçmayı başaracaktır.

9 Rus muhribinden 6 tanesi^[13] savaşta kaybedilecek, 1 tanesi^[14] Çinliler tarafından silahsızlandırılacak, 2 tanesi^[15] de Vladivostok’a kaçacaktır.

Refakatçi gemilerden Kamchatka, Ural ve Rus 27 Mayıs günü batırılırken, Irtuish 28 Mayıs günü karaya oturdu. Koreya ve Svir Şanghay’a sığınırken Anadry Madagaskar’a kaçmayı başardı. Oryol ve Kostroma hastane gemileri Japonlar tarafından ele geçirilirdikten sonra Kostroma serbest bırakılacaktır.

Japonlar sadece üç torpido bot^[16] kaybedecektir. Muharebede 117 Japon askeri hayatını kaybedecektir.

Savaşta ezici bir yenilgi alan Rus İmparatorluğu uluslararası kamuoyunun gözünde önemli bir prestij kaybına uğrar. İktidardaki Romanov hanedanı da yenilgiyle sarsılacaktır. Tsushima Muharebesinde neredeyse tüm Rus donanması kaybedilmiştir. Vladivostok’a sadece Almaz, Grozny ve Bravy varabilmiştir. Yenilgiden sonra özellikle çok kötü koşullarda hayatta kalmaya çalışan bahriyeliler arasında isyanlar yaşanacak ve Rusya’da 1905 yılında yaşanacak olan devrim tetiklenecektir.^[17] Ayrıca Rusya’nın güçsüzlüğünün gözler önüne serilmesiyle zaten bir silahlanma yarışı içinde olan Avrupa’daki İttifak Devletleri durumdan cesaret alarak I. Dünya Savaşına koşar adım gittikleri de iddia edilir.^[18]

Muharebenin ve dolayısıyla savaşın Japon kültüründe ve siyasi hayatında çok ciddi etkileri olur. Kazanılan zafer Asya’dan bir ülkenin Batı Avrupalı bir ülkeye karşı savaş alanında kazandığı ilk zafer olarak öne çıkar. Modern teknolojinin kullanılmasının gerekliliğinin anlaşılması ve önceden efsaneleşmiş bulunan beyaz ırkın üstünlüğü fikrinin yıkılması önemli sonuçlardır. Savaştan sonra Japon donanması dünyanın sayılı donanmaları arasında yerini alırken Rus donanması eski gücünden çok uzaktadır.

Zafer Japonların saldırgan siyasi ve askeri açılımlarını da etkileyecek ancak Japonların kendilerine aşırı güvenmelerine yol açacaktır. Zafer sarhoşu olan Japon idareciler II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar onları etkileyecek bu yanıltıcı bakış açısına sahip olacaktır. Buna göre Tōgō'nun dünyanın en büyük donanmalarından birisini ezici bir şekilde mağlup etmesinden sonra Japon donanması gemi sayısını artırarak ve teknolojik gelişmeleri takip ederek Pasifik Okyanusuna hakim olabilecekti. Buna İngiliz ve ABD donanmaları bile engel olamayacaktır. Bu açıdan bakıldığında güçsüz düşmana karşı kazanılan zafer Japonların yenilmezliği gibi bir efsanesi yaratılmasına yarayacak ve II. Dünya Savaşı’na giden dönemde izlenen saldırgan siyasete yol açacaktır.^[19]

Tsushima’daki Japon zaferi deniz kuvvetlerindeki modern savaş gemilerinn önemini bir kez daha vurgulamıştır. Bir açıdan da 1914 yılına kadar İngiltere ve Almanya arasında yaşanan dreadnought silahlanma yarışının da tetiklenmesine sebep oldu.^[20]

• Rus-Japon Savaşı
• Avrora (kruvazör)
• 1905 Devrimi
• Potemkin Zırhlısı
• Büyük Beyaz Filo

• Koenig, William (1977, 2004 revised edition). Epic Sea Battles. London: Octopus Publishing Group Ltd. 2004. ISBN 0-7537-1062-5.
• Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815-1914. New York: Funk & Wagnall’s.
• Busch, Noel F. (1969). The Emperor's Sword: Japan vs. Russia in the Battle of Tsushima. New York: Funk & Wagnall’s.
• Corbett, Julian (1994). Maritime Operations In The Russo-Japanese War 1904-1905. ISBN 1-55750-129-7.
• Grant, R. (1907). Before Port Arthur in a Destroyer. London: John Murray.
• Hailey, Foster; Milton Lancelot (1964). Clear for Action: The Photographic Story of Modern Naval Combat, 1898-1964. New York: Duell, Sloan and Pierce.
• Hough, Richard Alexander (1960). The Fleet That Had to Die. New York: Ballantine Paperbacks.
• Novikoff-Priboy, A (1936). Tsushima. London: George Allen & Unwin.
• Pleshakov, Constantine (2002). The Tsar's Last Armada: The Epic Voyage to the Battle of Tsushima. ISBN 0-465-05792-6.
• Seager, Robert (1977). Alfred Thayer Mahan: The Man And His Letters. ISBN 0-87021-359-8.
• Regan, Geoffrey 'The Battle of Tsushima 1905' in The Guinness Book of Decisive Battles, Guinness Publishing, 1992.
• Semenoff, Vladimir (1910). Rasplata (The Reckoning). London: John Murray.
• Semenoff, Vladimir (1912). The Battle of Tsushima. New York: E. P. Dutton & Co..
• Tomitch, V. M. (1968). Warships of the Imperial Russian Navy. Battleships.
• Warner, Denis and Peggy (1975). The Tide at Sunrise. A History of the Russo-Japanese War 1904-1905. ISBN 0-7146-5256-3.
• Woodward, David (1966). The Russians at Sea: A History of the Russian Navy. New York: Praeger Publishers.
• Wilson, H. W. (1969, 1999 revised edition). Battleships in Action. Scholarly Press. ISBN 0-85177-642-6.

• アレクセイ・シルイッチ・ノビコフ プリボイ著、上脇進訳『ツシマ　バルチック艦隊遠征』原書房上・下、2004年、ISBN 4-562-03786-5、ISBN 4-562-03787-3
• マヌエル・ドメック・ガルシア著、津島勝二訳『日本海海戦から100年―アルゼンチン海軍観戦武官の証言』鷹書房弓プレス、ISBN 4-8034-0489-5
• 野村実『日本海海戦の真実』講談社現代新書、ISBN 4-06-149461-9
• 半藤一利、戸高一成『日本海海戦 かく勝てり』PHP研究所、ISBN 4-569-63337-4
• 木村勲『日本海海戦とメディア―秋山真之神話批判』講談社選書メチエ、ISBN 4-06-258362-3
• 別宮暖朗『「坂の上の雲」では分からない日本海海戦―なぜ日本はロシアに勝利できたか』並木書房、ISBN 4-89063-184-4
• 菊田慎典『「坂の上の雲」の真実』光人社、ISBN 4-7698-1181-0
• コンスタンチーン・サルキソフ著、鈴木康雄訳『もうひとつの日露戦争』朝日選書 2009年
• エリザ・R・シドモア著、小木曽竜、小木曽美代子訳『日露戦争下の日本 ハーグ条約の命ずるままに―ロシア軍人捕虜の妻の日記』新人物往来社、2005年
• 鈴木孝『20世紀のエンジン史―スリーブバルブと航空ディーゼルの興亡』三樹書房 ISBN 4-89522-283-7
• 山下政三『鴎外森林太郎と脚気紛争』日本評論社、2008年。

• Мемуары В. П. Костенко, инженера с эскадренного броненосца «Орёл», «На „Орле“ в Цусиме: Воспоминания участника русско-японской войны на море в 1904—1905 гг.» (1-е изд.: Л.: Судпромгиз, 1955).
• Роман А. С. Новикова-Прибоя, баталёра с эскадренного броненосца «Орёл», «Цусима» (1-е изд.: М.: Федерация, 1932-35).
• Мемуары В. С. Кравченко, корабельного врача с крейсера «Аврора», «Через три океана. Воспоминания врача о морском походе в Русско-японскую войну 1904—1905 годов» (СПб., 1910).
• Семенов В. И. Бой при Цусиме. — Изд. 3-е, испр. и доп.. — Тип. т-ва М.О. Вольф, 1910. (история в изложении начальника оперативного отдела штаба эскадры, 1-е изд в 1907 г.)
• Мемуары А. П. Чегодаева-Саксонского, вахтенного офицера с крейсера «Алмаз», «На „Алмазе“. От Либавы через Цусиму — во Владивосток» (М., 1910).
• Добротворский Л. Ф. Уроки морской войны. — Кронштадт: типография газеты «Котлин», 1907.
• Шуберт Б. К. Новое о войне. Воспоминания о морских походах. 1904—1905 гг. — СПб., 1907.
• Н. Д. (Дмитирев Н. Н.) Броненосец «Адмирал Ушаков». Его путь и гибель. — СПб., 1907.
• Небогатов Н. И. Пленные при Цусиме. // «Jane’s Fighting Ships», 1906/07.
• Магдалинский А. В. На морском распутье. Записки участника Цусимского боя. — Ярославль, 1949.
• Витгефт А. В. Воспоминания. // Исторический архив. 1960, № 4.
• Граф Г. К. Моряки. — СПб., 1997.
• Нидермиллер А. Г. От Севастополя до Цусимы: Воспоминания. Рига, 1930.
• Овандер Э. Э. Заметки о 2-ой Тихоокеанской эскадре // Известия общества офицеров флота. — СПб., 1913.
• Овандер Э. Э. Заметки о минных атаках // Морской сборник. 1908, № 10.
• Отец Зиновий (Дроздов). С эскадрой до Цусимы. — Вятка, 1906
• Таубе Г. Н. Последние дни Второй Тихоокеанской эскадры. — СПб., 1907.
• Туманов Я. К. Мичмана на войне. — СПб., 2002.
• Дунин А. На пороге смерти // Современник. 1913. Кн. 9;
• Воспоминания матросов с «Громкого» // Море. 1912. № 7;
• Озеров М. Гибель броненосца «Сисой Великий» // Котлин. 1906. № 148
• Александровский Г. Б. Цусимский бой. — Нью-Йорк: Rossiya Publishing Company, Inc., 1956.
• Хорошавин А. И. Цусима. // Морские записки, издаваемые обществом бывших русских морских офицеров в Америке под редакцией ст. лейтенанта Г. Н. Таубе. — Нью-Йорк, 1955. — Т. XIII.
• С эскадрой адмирала Рожественского. Русское военно-морское зарубежье. — СПб.: Облик, 1994. — Вып. 4. (1-е изд.: Прага, 1930).

• Nihonkai Kaisen Dinle22 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Meiji Tenno to Nichiro Daisenso (1957) / Nihonkai Daikaisen (1969) / Nihonkai Daikaisen Umiyukaba (1983)8 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. / Saka no Ue no Kumo (2009 - 2011)31 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.