Pyotr Kropotkin
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Pyotr Kropotkin Пётр Алексеевич Кропоткин | |
|---|---|
 | |
| Tam adı | Pyotr Kropotkin Пётр Алексеевич Кропоткин |
| Doğumu | Pyotr Alekseyeviç Kropotkin 09 Aralık 1842 Moskova, Rus İmparatorluğu |
| Ölümü | 08 Şubat 1921 (78 yaşında) Dmitrov, Rusya SFSC |
| Önemli fikirleri | Anarşist komünizm, Karşılıklı yardımlaşma, ücretli işçiliğin kaldırılması, dört saatlik iş günü, gönüllü komünler fikirlerinin sahibi. Ekmeğin fethi, Karşılıklı Yardımlaşma: Evrime bir Etken, Tarlalar, Fabrikalar ve Atölyeler kitaplarının yazarı |
Pyotr Alekseyeviç Kropotkin (Rusça: Пётр Алексеевич Кропоткин, 9 Aralık 1842 - 8 Şubat 1921) Rus anarşist, sosyalist, devrimci, ekonomist, sosyolog, tarihçi, jeolog, zoolog, siyaset bilimci, insan coğrafyacısı,[1] anarşist komünist yazar, anarşizm kuramcısı.[2]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]9 Aralık 1842'da Moskova'da doğdu. Babası Prens Aleksei Kropotkin; annesi ise Yekaterina Nikolaevna'dır. 1846'da anneleri veremden ölünce; Peter ve kardeşleri, daha katı olan babaları tarafından büyütülür.
Kropotkin Ağustos 1857'de on beş yaşındayken Sankt-Peterburg'daki Pages Taburu'na katılır. Bu taburda çoğunluğu soylu sınıfından 150 genç eğitim görmektedir. Kropotkin sınıf arkadaşları ile ilişkilerini geliştirmekte zorlanır; taburdan ayrıldığı 1862'ye kadar zamanının büyük bir bölümünü kitap okumaya, mektup yazmaya ve dergi çıkarmaya ayırır.
Pages Taburu mezunlarının Rus ordusunda istedikleri yerde göreve gitme hakları bulunmaktaydı. 1862'de mezun olan Kropotkin ise Sibirya'yı tercih etti. Böylece on yıl sürecek bir gezginlik dönemi başlamış oldu. Sibirya'da aldığı görevler Kropotkin'de hükûmete karşı bir hayal kırıklığı oluşmasına neden oldu.
1864'te işinden istifa etmeyi düşündüğü bir sırada, kendisine Mançurya'nın coğrafik araştırmasına katılması teklif edildi. Teklifi kabul eden Kropotkin 1865 yılında kendisini tamamen bu coğrafi araştırmaya adadı.
Kropotkin 1867 Nisan'da nihayet ordudan ayrıldı ve Irkutsk'u terk ederek St. Petersburg'a döndü. Burada Merkezi İstatistik Komitesi'nde çalışmaya başladı. Bir taraftan da Coğrafya Topluluğu için yaptığı çalışmalara devam ediyordu. Üniversiteye kaydoldu, ama mali sorunlar yüzünden mezun olamadı. 1868-1870 yıllarında zamanını tamamıyla coğrafya çalışmalarına ayırdı.
1871 Sonbaharında babası ölür. Aynı yıl Kropotkin kamu görevlerinden ayrılır. İmparatorluk Coğrafya Topluluğu ona sekreterlik görevi teklif eder. Bu onun yaşındaki birisi için büyük bir onur sayılan bir görevdir; ancak Kropotkin orada yapacağı kariyeri boşa geçirilmiş olarak değerlendirerek, teklifi reddeder.
Anarşizmle tanışma
[değiştir | kaynağı değiştir]1871 Paris Komünü'nün etkisi ile işçi hareketlerine olan ilgisi artar; işçi hareketleri hakkında daha çok şey öğrenmek için yurtdışına seyahat etmeye karar verir. 1872 Şubat'ta Rusya'dan ayrılarak İsviçre'ye hareket eder. Zürih'e varır varmaz hemen Enternasyonal'in yerel şubesine üye olur. Ancak bir süre sonra daha radikal olan Jura Federasyonu'nun Neuchatel'deki merkezini ziyaret eder. Buradaki izlenimleriyle anarşizmi benimser.
Kropotkin 1872 Mayıs'ta Rusya'ya döner; nihilistlerin liderliğindeki Chaikovski Çevresi içinde devrimci görüşlerin yayılmasında önemli bir rol üstlenir.
1873 yılında Peter Kropotkin tutuklanarak hapse atılır; 1876'da İngiltere'ye kaçar. Burada kısa bir süre kaldıktan sonra İsviçre'ye giderek Jura Federasyonuna katılır. 1877'de Paris'e gider; burada sosyalist hareketin başlatılmasına katkıda bulunur. 1878'de İsviçre'ye döner; Jura federasyonunun devrimci gazetesi Le Révolté'ye yazılar yazar.
1881'de, Çar II. Alexander'ın suikaste uğramasından kısa bir süre sonra Kropotkin İsviçre'den sınır dışı edilir. Thonon (Savoy)'da kısa bir süre kaldıktan sonra Londra'ya gider. Burada bir yıl kadar kaldıktan sonra 1882'nin sonlarına doğru tekrar Thonon'a döner. Burada Fransız hükûmeti tarafından tutuklanır. Lyon'da yapılan duruşmada Enternasyonal üyesi olduğu gerekçesiyle beş yıl hapis cezasına çarptırılır. 1886'da serbest bırakılınca Londra'ya yerleşir. Aynı yıl Sibirya'ya sürgün edilen kardeşi Alexander intihar eder.
1890'larda zamanının çoğunu yazmakla geçirir; kitaplarında anarşist-komünizmi teorisini geliştirmeye çalışır. 1897'de Kanada ve ABD'yi ziyaret eder. Amerikan dergisi Atlantic Monthly anılarını basmayı kabul eder.
1901-1909 yılları arasında daha çok Rusça yazılar yazar. 1905 devriminin başarısızlığa düşmesi hayal kırıklığına uğramasına yol açar.
Savaş ve Devrim
[değiştir | kaynağı değiştir]1909'da İsviçre'ye döner; Lena altın madenlerinde 270 işçinin katledilmesi olayının gündeme getirilmesi için çalışır. Ancak bu çabaları I. Dünya Savaşı ile kesintiye uğrar. I. Dünya Savaşı sırasında işçi sınıfına karşı en büyük tehdit olarak gördüğü Alman emperyalizmine karşı devletler arası ittifakı destekleyen bir tavır alır. Bu tavrı birçok kişi tarafından sert şekilde eleştirilir; Errico Malatesta gibi pek çok anarşist bu dönemde Kropotkin'den uzaklaşır. Bu tavır en net biçimiyle Onaltılar Manifestosunda görülebilir. 1917'de Petrograd'a gider; burada Aleksandr Kerenski hükûmetine yardımlarda bulunur. Ancak Bolşeviklerin iktidara gelmesiyle bu çabaları da sona erer. Pyotr Kropotkin 8 Şubat 1921'de ölür. Bolşevik lider Lenin'in kişisel izni ile Novodevichy mezarlığında anarşistler tarafından büyük bir cenaze töreni düzenlenir. Bu, anarşistlerin kitlesel olarak Rusya'daki son bir araya gelişi olur.
Çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1902 Londra, Karşılıklı Yardımlaşma (Mutual Aid: A Factor of Evolution)
- 1892 Paris, Ekmeğin Fethi (The Conquest of Bread)
- Tarlalar, Fabrikalar ve Atölyeler (Fields, Factories and Workshops)
- The Great French Revolution
- 1887, In Russian and French Prisons. Kitabın internet baskısı18 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 1889, Bir Devrimcinin Anıları (Memoirs of a Revolutionist).
- 1915 New York, Russian Literature: Ideals and Realities. Kitabın internet baskısı 25 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 1930 Çağdaş Bilim ve Anarşi (Modern Science and Anarchism)
- Etik: Köken ve Gelişim (tamamlanmamış) Origen y evolución de la moral'in (İspanyolca e-metin) ilk bölümü olarak dahil edilmiştir.
Makaleler
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Research on the Ice age", Notices of the Imperial Russian Geographical Society, 1876.
- "The desiccation of Eur-Asia", Geographical Journal, 23 (1904), 722-741.
Broşürler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gençlere Çağrı (1880) 11 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Komünizm ve Anarşi (1901)
- Anarşist Komünizm: Temeli ve İlkeleri (1887)
- Geleceğin Sanayi Köyü (1884)
- Hukuk ve Yetki (1886)
- Yaklaşan Anarşi (1887)
- Sosyalist Evrimde Anarşinin Yeri (1886)
- Ücret Sistemi (1920)
- Paris Komünü (1880)
- Anarşist Ahlak (1898)
- Kamulaştırma 8 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi
- Büyük Fransız Devrimi ve Dersi (1909)
- Sosyalizm Altında Süreç (1887)
- Hapishaneler Gerekli mi? "Rus ve Fransız Hapishanelerinde" (1887) Bölüm X
- Yaklaşan Savaş (1913)
- Savaşlar ve Kapitalizm (1914)
- Devrimci Hükûmet (1892)
- Anarşinin Bilimsel Temeli (1887)
- St. Petersburg Kalesi Hapishanesi (1883)
- Göç Etmek Üzerelere Tavsiyeler (1893)
- Kanada Kaynaklarından Bazıları (1898)
- Anarşizm: Felsefesi ve İdeali (1896)
- Devrimci Çalışmalar (1892)
- Çevre ve Evrimin Doğrudan Eylemi (1920)
- Rusya'da Mevcut Kriz (1901)
- İsyan Ruhu (1880)
- Devlet: Tarihi Rolü (1897)
- Ekonomi Üzerine Yazılarından Seçilmiş Parçalar (1898–1913)
- Fizyografi Öğretimi Üzerine (1893)
- Savaş! (1914)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Stoddart, D. R. (1975). "Kropotkin, Reclus, and 'Relevant' Geography". Area. 7 (3): 188-190. JSTOR 20001005.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Vikisöz'de Pyotr Kropotkin ile ilgili sözler mevcuttur.
- Chronology of Peter Kropotkin's Life 28 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Siyaset serisi | ||
| Gelenekler |  | |
| Anarşistler | Adolph Fischer (1858–1887) • Aleksandros Grigoropulos (1993–2008) • Alexander Berkman (1870–1936) • Alfredo M. Bonanno (1937– ) • Anselmo Lorenzo (1841–1914) • Auguste Vaillant (1861–1894) • Benjamin Tucker (1854–1939) • Bhagat Singh (1907–1931) • Sacco ve Vanzetti (1888–1927) • Buenaventura Durruti (1896–1936) • Carlo Cafiero (1846–1892) • Carlo Giuliani (1978–2001) • Colin Ward (1924–2010) • Daniel Guérin (1904–1988) • Dyer Lum (1839–1893) • Edward Abbey (1927–1989) • Élisée Reclus (1830–1905) • Émile Armand (1872–1963) • Emile Henry (1872–1894) • Émile Pouget (1860–1931) • Emma Goldman (1869–1940) • Errico Malatesta (1853–1932) • Ettore Aguggini (1902–1929) • Fernand Pelloutier (1867–1901) • Ferdinando Nicola Sacco (1891–1927) • Francisco Ascaso Abadía (1901–1936) • Gün Zileli (1946– ) • Henry David Thoreau (1817–1862) • Jacques Ellul (1912–1994) • Jaroslav Hašek (1883–1923) • Johann Joseph Most(1846–1906) • John Zerzan (1943– ) • Joseph Déjacque (1821–1864) • Juan García Oliver (1901–1980) • Jules Bonnot (1876–1912) • Karim Landais (1980–2005) • Lev Tolstoy (1828–1910) • Lucy Parsons (1853–1942) • Luigi Fabbri (1877–1935) • Luigi Galleani (1861–1931) • Lysander Spooner (1808–1887) • Marius Jacob (1879–1954) • Max Stirner (1806–1856) • Mikhail Bakunin (1814–1876) • Murray Bookchin (1921–2006) • Murray Rothbard (1926–1995) • Nestor Mahno (1888–1934) • Noam Chomsky (1928– ) • Paul Avrich (1931– 2006) • Pyotr Kropotkin (1842–1921) • Pierre-Joseph Proudhon (1809–1865) • Ravachol (1859–1892) • Sante Geronimo Caserio (1873–1894) • Sébastien Faure (1858–1942) • Ugo Fedeli (1898–1964) • Volin (1882–1945) • Voltairine de Cleyre (1866–1912) • William Godwin (1756–1836) | |
| Tarihte anarşizm | ||
| Anarşist teori | ||
| Kültür ve anarşizm | ||
| Ülkelere göre anarşizm | ||
