Pompey-Part istilası
| Pompey-Part istilası | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
|
Part İmparatorluğu Romalı Pompeyliler Part yanlısı Yahudiyeliler Kommagene |
Roma Cumhuriyeti Roma yanlısı Yahudiyeliler | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
II. Orodes I. Pakorus (ölü) Quintus Labienus  Pharnapates (ölü) Antigonus I. Antiohos[1] |
Marcus Antonius Lucius Decidius Saxa Lucius Munatius Plancus (withdrawn)[2] Publius Ventidius Pompaedius Silo II. Hurkanus  Phasael Hirodes | ||||||||
| Güçler | |||||||||
|
Tahmini ~14,000 Part süvarisi Bilinmeyen sayıda Cumhuriyetçi Romalı asker | Tahmini ~54,000 asker (toplam) (~11 lejyon, süvari, sapancılar[1]) | ||||||||
Pompey-Part istilası, Part İmparatorluğu tarafından desteklenen Pompeylilerin, Kurtarıcıların iç savaşı sırasında Marcus Antonius ve Octavianus tarafından yenilgiye uğratılmasından sonra MÖ 40'ta meydana gelmiştir.
Kral II. Orodes, MÖ 40 yılında, Antonius Mısır'dayken doğu Roma topraklarını işgal etmek üzere Prens I. Pakorus ve Pompei Generali Quintus Labienus komutasında bir Part kuvveti göndermiştir. Birçoğu son iç savaş sırasında Sezar'a karşı savaşmış olan Suriye'deki Romalı askerler güce katılmış ve Levant ve Küçük Asya'nın büyük bir kısmı sırasıyla I. Pakorus ve Labienus tarafından hızla istila edilmiştir.
MÖ 39'da Antonius, Labienus'u bir karşı saldırıda mağlup edip idam eden ve ardından I. Pakorus'u Levant'tan süren Ventidius'u göndermiştir. I. Pakorus'un Suriye'yi ikinci bir Part istilası onun ölümüyle ve Partların başarısızlığıyla sonuçlanmıştır.
Antonius daha sonra büyük bir güçle Partlara karşı bir sefer başlatmış, ancak bu sefer Roma'nın yenilgisiyle sonuçlanmıştır. Roma-Part düşmanlıkları resmi olarak ancak Octavianus'un (Augustus) hükümdarlığı döneminde sona ermiştir.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Partlar, Carrhae Muharebesi'nde Jül Sezar ve Pompey ile birlikte Birinci Üçlü Yönetim'in üyesi olan Marcus Licinius Crassus'u mağlup edip öldürmüşlerdi. Pompey'le de ilişkilerini sürdürmüşler ancak Sezar'ın iç savaşı sırasında ona asla askeri açıdan destek vermemişlerdi. Pompey'in ölümünden sonra Sezar, Parthia'yı işgal etmeyi planladı ancak bunu gerçekleştiremeden suikasta kurban gitti.[3]
MÖ 42'de Part kuvvetleri, Kurtarıcıların iç savaşı sırasında Filippi Muharebesi'nde Marcus Antonius ve Octavianus komutasındaki Sezarlılara karşı savaştı. Sezar'a suikast düzenleyen Kurtarıcıların yenilgisinden sonra, Pompei davasını yeniden canlandırmaya çalışan ve son iç savaşta yardım istemek için Partlara gönderilen general Quintus Labienus, Partlara katıldı. Kral II. Orodes, Antonius Kleopatra ile birlikte Mısır'dayken[3] onu ve oğlu I. Pakorus'u doğu Roma topraklarını işgal etmeleri için gönderdi.[4]
İstila
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Orodes, oğlu I. Pakorus'u ve Labienus'u büyük bir Part ordusunun komutanları olarak MÖ 40'ın başlarında (veya bazı bilim adamlarına göre MÖ 41'in sonlarında) Roma topraklarını işgal etmeleri için gönderdi. Vagi'ye göre işgal yaklaşık 20.000 atlıdan oluşuyordu. Suriye'deki birçok Roma kuvveti Labienus'a sığındı. Antonius'un Suriye'deki komutanı Lucius Decidius Saxa, Antakya'ya ve ardından Labienus tarafından yakalanıp idam edildiği Kilikya'ya kaçtı. Daha sonra birkaç Roma aquilae'si Partlar tarafından ele geçirildi. (Aquilae'ler, Carrhae Muharebesi'nden sonra ele geçirilenlerle birlikte, daha sonra Augustus'un Partlarla yaptığı müzakerelerin ardından iade edildi.) Epemiye ve Antakya teslim oldu.
İki komutan ayrıldı. Pakorus Filistin'i ve Fenike'yi işgal ederken[2] Labienus, Küçük Asya'da bölgenin çoğunu ele geçiren bir "yıldırım" saldırısı başlattı.[5] Imperator olarak selamlandı.[2] I. Pakorus, askeri yeteneği ve ılımlılığıyla ün kazanmıştı ve ele geçirilmesinin çok zor olduğu bilinen Sur hariç, Levant kıyılarındaki tüm şehirleri hızla ele geçirmişti. MÖ 40 Mayıs'ta Gazze'ye ulaştı ve Nebatilerden saygı duruşunda bulundu.
Bu arada generali Barzapharnes iç bölgelere bir kuvvet yönetiyordu. Part yanlısı Yahudi lider Antigonus, Roma yanlısı Yahudi liderler II. Hurkanus ve Phasael'e karşı mücadelesinde onu destekleyen ve onu başarıyla Yahudiye'nin yeni kralı olarak atayan I. Pakorus'a büyük bir yardım gönderdi. II. Hurkanus ve Phasael, Partlarla pazarlık yapmaya çalışırken yakalandılar ve Partlara sürüldüler ve bir başka lider olan Hirodes kaçtı.[2][4][5][6][7]
Antonius, Mısır'dan Yunanistan'a gitti ve Publius Ventidius'u Küçük Asya'ya gönderdi. MÖ 39'da Ventidius, Toros Dağları'nın kuzeyinde çok az güçle iki zafer (Gülek Boğazı Muharebesi, Belen Geçidi Muharebesi) elde etti ve Labienus'u yakalayıp idam etti. Daha sonra Partları Suriye'den sürdü.
MÖ 38'de I. Pakorus yönetimindeki bir başka Part istilası, Cyrrhestica'daki Gindarus Dağı Muharebesi'nde kesin bir yenilgiyle sonuçlandı; I. Pakorus öldürüldü ve Suriye'deki Part varlığı sona erdi.[2][5]
Labienus'un bastığı sikkeler o dönemden kalmadır ve muhtemelen Antakya'da basılmıştır.[2] Labienus kendisini Parthicus olarak tanımlamıştır.[8]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 38'de Marcus Antonius nihayet büyük bir kuvvetle Partlara karşı seferine başladı, ancak bu sefer Roma'nın ağır kayıplarıyla sonuçlanan bir yenilgiyle sonuçlandı.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Brice, Lee L. (2014). Warfare in the Roman Republic: From the Etruscan Wars to the Battle of Actium: From the Etruscan Wars to the Battle of Actium (İngilizce). ABC-CLIO. s. 46. ISBN 978-1-61069-299-1.
- ^ a b c d e f Vagi, David L. (2000). Coinage and History of the Roman Empire, C. 82 B.C. – A.D. 480: History (İngilizce). Taylor & Francis. s. 71. ISBN 9781579583163.
- ^ a b Smith, William (1880). Abaeus-Dysponteus (İngilizce). J. Murray. s. 356.
- ^ a b Bivar, A. D. H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". Yarshater, Ehsan (Ed.). Cambridge History of Iran,. 3(1): The Seleucid, Parthian, and Sasanian periods. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 21-99. ISBN 9780521200929., p. 57
- ^ a b c Erdkamp, Paul (2011). A Companion to the Roman Army. John Wiley & Sons. s. 240. ISBN 9781444393767.
- ^ Connolly, Peter; Gillingham, John; Lazenby, John (2016). The Hutchinson Dictionary of Ancient and Medieval Warfare (İngilizce). Routledge. s. 240. ISBN 9781135936747.
- ^ Sullivan, Richard (1990). Near Eastern royalty and Rome, 100–30 BC (İngilizce). University of Toronto Press. s. 312. ISBN 9780802026828.
- ^ Curran, John (2007). "The Ambitions of Quintus Labienus 'Parthicus'". Antichthon. Cilt 41. ss. 33-53. doi:10.1017/S006647740000174X. 22 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2024.
- ^ "Mark Antony | Roman triumvir". Encyclopædia Britannica (İngilizce). 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2018.