Silicon Wadi

Silicon Wadi (İbranice ‘סיליקון ואד – “Silikon Vadisi” )^[1] İsrailin kıyı düzlüğünde bulunan, ileri teknoloji endüstrisinin yoğun olarak yer aldığı bir alandır.^[2] Amerika’da bulunan, Kaliforniya’daki Silikon Vadisi’nin benzeridir. Silicon Wadi, önem açısından Kaliforniya’daki eşinden sonra ikinci olarak bilinir.^[3][4] Alan, ülkenin büyük bir kısmını kapsar, ama yoğun olarak Tel-Aviv çevresine ve küçük kümeler olarak; Ra’anana, Peta Tikva, Herzliya, Hayfa, bir eğitim şehri olan Rehovot ve komşusu Rişon Le zion şehirleri etrafına yayılır. Yakın zamanlarda, Kudüs etrafına da yayıldı bu alan. “Silicon Wadi” adı, İngilizcedeki karşılığından kelime oyunuyla oluşturulmuştur. “Wadi” Arapça da kurumuş nehir yatağı anlamına gelir.

İsrail’deki ileri teknoloji fabrikaları 1960’lı yıllarda ortaya çıkmaya başladı.^[5] 1961’de ECI Telecom kuruldu, 1962’de Tadiran ve Elron Electronik Endüstrisi, ECI Telekom’u takip etti. Uluslararası başarılı firmaların sayısı her yıl yavaşça arttı.^[5] Bir ya da iki firma 1990’ların başına kadar yavaşça büyüdü. Motorola 1964 yılında, İsrail’de araştırma ve geliştirme (R&D) birimini ilk kuran kurumdu. Bu merkez, zamanla, uzaktan sulama sistemi gibi kablosuz ürünler üretmeye başladı. Daha sonra 68030 gibi öncü çipler geliştirdi.^[5] 1974’teki Fransız silah ambargosuyla birlikte, Israil kendi iç askeri endüstrisini oluşturma durumunda kaldı. Bu endüstrisinin yoğunlaştığı nokta, komşularının üzerine teknolojik bir sınır çizmekti. Bazı askeri firmalar, askeri teknolojiyi sivil kullanımlara aktarmak istedi. 1970’lerde daha ticari gelişmeler ortaya çıktı.^[5] Ortaya çıkan birçok ürün askeri araştırma ve geliştirmeden doğmuştu. Scitex dijital print’i elektronik savaş sistemlerinden ortaya çıkardı. Elscint gelişmiş medikal görüntüleme araçlarını ortaya çıkardı ve markette lider oldu.^[6] İleri teknoloji firmaları, bu dönemde yeni ürünlerle çırpınıp durdu. elbit 1970’te mini bilgisayarı buldu fakat başarılı bir şekilde pazarlayamadı.

Tel Aviv Üniversitesi, İşletme Bölümü Başkanı Prof. Shmuel Ellis, Prof Israel Drori (İşletme Koleji) ve New York Üniversitesi İşletme ve Yönetim departmanı başkanı Prof. Zur Shapira’nın yaptığı araştırmaya göre, 1981’de Yehude ve Zohar Zisapel kardeşlerin kurdukları RAD Grubu İsrailli girişimci yaratmakta 56 “seri girişimci” yetiştirerek “en verimli” zemin olmuştu.^[5] RAD Grubu nun “mezunları” toplamda 111 önemli yüksek teknoloji girişim teşebbüsünde bulundular.^[5]

Dünya programlama endüstrisi, donanım üzerine verdikleri önemi, yazılıma kaydırdı. İsrail yakın zamanda global yazılım pazarında yarışan ilk ülkeler arasına girdi. 1980’e doğru bir takım yazılım firması gelişti. Her biri Amerika’nın egemen olmadığı irili ufaklı alanlar bularak, 1984 ve 1991 yılları arasında yazılım ihracatını 5 milyon dolardan 110 milyon dolara çıkardı. 1980’lerde ve 1990 başlarında İsrail’den çeşitli başarılı yazılım şirketleri ortaya çıktı:Amdocs (1982’de Aurec Bilişim olarak kuruldu), Cimatron (1982’de kuruldu), Magic Yazılım Şirketi (1983’te kuruldu), Comverse (1983’te Efret Gelecek Teknolojileri olarak kuruldu), Aladdin Bilişim Sistemleri (1985’te kuruldu), NICE sistemleri (1986’da kuruldu], Mercury İnteraktif (1989’da kuruldu) ve Check Point Yazılım Teknolojileri (1993’te kuruldu). Uluslararası medyanın ilgisiyle artan, yenilik ve bilişim bilinciyle birlikte, İsrail’deki ileri teknoloji endüstrisi, 1990’larda gerçek yükselişe başladı.^[5] Büyüme arttı ve Sovyet Birliği’nden ülkeye akan göçlerle birlikte ileri teknoloji endüstrisinde çalışacak işgücü sağlanmış oldu.^[5] 1993 tarihindeki Oslo Barış Anlaşması gibi barış anlaşmalarıyla ülkeye yatırımlar arttı ve Silicon Wadi, fark edilir bir ileri teknoloji kümesi halini almaya başladı.^[5]

1998’de, Mirabilis adındaki bir İsrailli şirket, ICQ hızlı ileti programını geliştirdi ve bu buluş Internet üzeri iletişimde devrim yarattı.^[7] Yazılım, Amerikan Online (AOL) tarafından 407 Milyon dolara satın alındı. 18 ay içinde 15 milyon kullanıcıya ulaştı bedava hizmetten dolayı. 2001’e varıldığında, dünya çapında 100 milyon üzerinde kullanıcıya sahip oldu.^[8] Mirabilis’in başarısı, İsrail’de Dot-com patlamasını tetikledi. 1998 ve 2001 arasında binlerce şirket kuruldu.^[9]

40 yıldan fazla süreyle, hızlı artan nüfus ve yaşam standartlarının iyileşmesiyle artan yerli talep, İsrail’deki endüstri genişlemesine katkıda bulunmuştur. Daha yakın zamanda ise, İsrail’deki gelişmiş teknoloji, yazılım, elektronik ve diğer sofistike gereçlerine artan dış talep, endüstriyel büyümeyi sağlamıştır. İsrail’in ileri teknoloji sahasında bu kadar gelişmesinin nedeni, yüksek eğitime, araştırma ve geliştirmeye verilen önemdir. Kültürel olarak, cesaretli olmak ve göçe açık olmakta bu başarıya katkı sağlar.^[10] Devlet, endüstriyel gelişime, düşük faizli krediler vererek yardım eder. Endüstri tarafından hissedilen engeller arasında, ülkede bulunan ham madde eksikliği, enerji kaynaklarının az olması ve kısıtlı yerel pazardır. En büyük avantajlar arasında, İsrail’deki üniversitelerden mezun olan kişilerin, şirketlerde yer edinmek yerine, bilişim alanında yeni iş kurma eğilimleridir. Mesela ICQ, 4 genç girişimci tarafından geliştirilmiştir^[11][12].

İsrail’in küçük olmasından dolayı, ileri teknoloji firmalarının çoğunlukla bulunduğu yerler, kalabalık bir nüfusa sahip olan metropolitan, Tel Aviv, Hayfa ve Kudüs’tür (Teknoloji Parkı, Malha), Har Hotzvim ve JVP Media Quarter^[5]

Birçok uluslararası teknoloji şirketi, İsrail’de araştırma ve geliştirme tesislerine sahip. Bunlardan bazıları; İntel, IBM ^[12], google, Hewlett-Packard, Philips, Cisco Sistemleri, Oracle, SAP, BMC Yazılım, Microsoft ve Motorola. Birçok İsrailli ileri teknoloji firması bu alanda yer alır: Zoran, CEVA, Inc., Aladdin Bilişim Sistemleri, NICE Systems, Horizon Semiconductors, RAD Data Communications, Radware, Tadiran Telecom, Radvision, Check Point Yazılım Teknolojileri, Amdocs, Babylon Ltd., Elbit ve güneş-termal gereçleri yapımcısı-üreticisi Solel. Bütün bu isimlerle silicon Wadi, ileri teknolojide ikinci sıraya oturmuştur.^[13][14][15]

Silicon Wadi’nin önemi, 20002li yıllarda dünyaca ünlü yayınlar tarafından dile getirildi. İsrail’e güçlü ve önemli teknoloji alanları sıralamasında yer verdi.^[5] Listede, Boston, Helsinki, Londra, Kista/İsveç ve Kaliforniya’daki silikon vadi yer almakta.^[3]