Narın Nehri
| Narin Nehri | |
|---|---|
 Narin Nehri
| |
| Konum | |
| Ülke(ler) |  Kırgızistan
|
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Tanrı Dağları |
| Kaynak rakımı | m |
| Ağız | Seyhun |
| Uzunluk | 807 km. |
| Havza alanı | 13,7 km² |
| Debi | m³/s |
Narın Nehri, (Kırgızca: Нарын дарыясы, Nаrın dаrıyası) 807 km uzunluğunda olup Seyhun nehrinin sağ kaynak nehridir. Narın Nehri Kırgızistan'ın en büyük ve en uzun nehridir, batıya Fergana Vadisi üzerinden Özbekistan'a doğru akan Narın nehri Kara derya ile özbekistan'da birleşerek Sir derya havzasını oluşturan önemli bir hidrolojik sistem yaratır.[1]
Hidroloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaklaşık 807 km uzunluğa sahip büyük bir nehir olan narın nehri Kırgızistan sınırları içinde tanrı dağları üzerindeki kaynaklarından doğar. Fergana vadisi üzerinden ilerleyerek Özbekistan'a yani Kara derya ile birleşip Seyhun'u meydana getireceği yere ulaşır. Esasında bir alt havza olan narın ırmağı havzası 59.900 km^2 yüzölçümüne sahiptir. Seyhun havzasının bir bileşeni olan narın havzasının yüzey suyu miktarının yılda 13.7 km^3 değerine ulaşabildiği düşünülmektedir. 1982'de inşa edilen dev Toktogul rezervuarı 19.5 km^3'lük su varlığıyla Kırgızistan'ın hidroelektrik üretim ihtiyacını karşılarken; sulama ve sel önleme ihtiyacına cevap vermektedir ve nehir sistemi üzerindeki çok amaçlı rezervuarların en büyüğüdür. Daha küçük baraj ve rezervuarlar da kurulmuştur, örnek olarak Kurpsai ve Üç-kurgan rezervuarları verilebilir ve bu rezervuarlar sırasıyla 0.37 km^3 ile 0.0564 km^3 su hacmine sahiptirler. Alt havzanın Kırgızistan kesiminde 115.000-120.000 hektarlık sulanan alan bulunmaktadır. Resmi olarak devlet programı kapsamında Narın oblastı'nın merkez kesiminde 1500 hektarlık yeni bir sulama alanı meydana getirilmesi kararlaştırılmıştır. Kırgızistan havzasındaki çevresel sorunlardan nehir ciddi şekilde olumsuz etkilenmektedir. Kırgızistan, hem orman alanı azalması hem de toprak kayması ve moloz akışı gibi sorunlarda ciddi ölçüde önde gelmektedir. Havza üzerindeki önemli problemler ayrıca çeşitli kirlilik ve kayıp durumlarıdır. Su kirliliği, sınai(madencilik ve fabrika atıkları) ve tarımsal sulamadan kaynaklı kirlilik, şehir suyu kirliliği ve su kayıpları (atık su toplama alt yapısının olmaması veya verimsiz su ağı) ciddi problem oluşturmaktadır. Kirlilik baskısı daha çok nehrin mansap yönünde (aşağı nehir) yoğunlaşmaktadır, yüksek rakımlarda yani memba yönünde nehir görece temiz durumdadır. Narın alt havzası rezervuarlarının su düşüm kontrolleri Orta Asya su koordinasyonu için devletlerarası komisyonu tarafından bir çerçeveye oturtulmuştur. Havzanın Kırgızistan kısmında dokuz ölçümleme istasyonu bulunur. Kambarata barajı ve rezervuarının devreye alınmasıyla nehrin memba kısmına daha fazla ölçüm sistemi kurulması şart hale gelmiştir. Güncel geliştirilme adımlarına rağmen, nehrin su ve buz kaynaklarına ilişkin yeterli izleme ağı oluşturulmamıştır.[1]
İklim değişikli ve Narın nehri
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünyada kar ve buz erimelerinden kaynaklı su varlığı pek çok topluluk adına önemli bir su kaynağıdır, hem sulama hem de hidroelektrik enerji üretimi konusunda fayda sağlamaktadır. İklim değişikliği ise bu yıllık su döngüsünün zamanlama ve miktarını değiştirmektedir. Genel olarak Kırgızistan sınırları içinde 8000 bin buzul barındırır ve bu buzullar toplam yüzölçümünün 4.2'sini kaplar ve tarımsal sulamada buzul kaynaklı suların kullanım oranı yüzde 94 oranındadır. Bu nedenle iklimsel baskı günümüzde doğu Kırgızistan'daki tanrı dağları üzerinde yer alan ve narın nehrine kaynaklık eden kar ve buz tabakaları üzerinde görülmektedir. The Journal Water'da yayımlanan Alice hHll ve ekibinin yürüttüğü bir çalışmayla narın nehrine kaynaklık eden dağ buzullarının nehre olan katkısındaki değişimler su kimyasal olarak analiz edilerek bulunmak istenmiştir. Narın nehrinin 440 km'lik kesiminde önemli bilimsel çalışmalar bölge insanının su konusunda yüzleştiği sorunların tespit edilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yine yerel topluluklar son 15 yılda bölgeye gelen su varlığının ciddi oranda azaldığı gözlemini yapmaktadırlar.[2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Editors of UNECE, Editors of UNECE. "DRAINAGE BASIN OF THE ARAL SEA AND OTHER TRANSBOUNDARY WATERS IN CENTRAL ASIA" (PDF). www.unece.com. UNECE. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
- ^ Zarzar, Rosette. "Water Stress in the Naryn River Basin". www.glacierhub.org. Glacierhub. 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Narın Nehri için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
- https://www.researchgate.net/publication/234300655_Hydrochemistry_and_land_cover_in_the_upper_Naryn_river_basin_Kyrgyzstan 30 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
