Hacı Adil Arda

Hacı Adil Arda
Meclis-i Mebûsan Başkanı
Görev süresi 25 Ekim 1915 - 15 Eylül 1919
Hükümdar	V. Mehmed
Yerine geldiği	Halil Bey
Yerine gelen	Reşat Hikmet Bey
Meclis-i Mebûsan 3., 4. ve 5. Dönem Mebusu
Görev süresi 17 Aralık 1908 - 21 Aralık 1918
Seçim bölgesi	1908 – Tekirdağ 1912 – Gümülcine 1914 – Bursa
Osmanlı Dahiliye Nazırı
Görev süresi 1913-1913
Hükümdar	V. Mehmed
Yerine geldiği	Ahmet Reşit Rey
Yerine gelen	Talat Paşa
Görev süresi 1912-1912
Hükümdar	V. Mehmed
Yerine geldiği	Mehmed Celal Bey
Yerine gelen	Mehmed Ziya Paşa
Edirne Valisi
Görev süresi 1913-1915
Yerine geldiği	Halil Bey
Yerine gelen	Zekeriya Zihni Bey
Görev süresi 26 Ağustos 1909 - 15 Ocak 1910
Yerine geldiği	Reşit Paşa
Yerine gelen	Ali Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	Mehmed Adil 1869 Lofça, Osmanlı Devleti
Ölüm	8 Şubat 1935 İstanbul, Türkiye
Partisi	İttihat ve Terakki
Bitirdiği okul	Mekteb-i Hukuk

Hacı Mehmed Adil Arda (1869, Lofça - 1935, İstanbul), Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde önemli görevler üstlenmiş siyaset ve devlet adamı.

1869'da Lofça'da doğmuştur. Posta Telgraf müdürü Mehmet Haki Efendi'nin oğludur. Rüştiyeyi bitirdikten sonra 1890 yılında memur olmuştur. Yemen Rüsumat Nezareti Refik-i Saniliğinde ve Hudeyde Rüsumat müdürlüğünde çalışmıştır. 1893'te İstanbul Gümrüğü memurluğuna nakledilmiştir. 1903 yılında İstanbul Hukuk Mektebi'ni bitirmiştir. 1905 yılında Selanik Gümrük müdürlüğü yapmıştır. Bu sırada İttihad ve Terakki Cemiyeti'ne girmiştir. 1908'de Selanik Rüsumat Nazırlığı'na atanmıştır. Selanik Hukuk Mektebi'nde mecelle öğretim üyeliği yapmıştır. 1908 seçimlerinde Tekirdağ'dan mebus seçilmiştir. 1909'da Edirne valiliğine atanmıştır. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin "Merkez-i Umumi" üyeliği ve genel sekreterliğe seçildiği için Kasım 1910'da valilik görevinden istifa etmiştir. 1911'de Osmanlı Dahiliye Nazırı atanmıştır. İkinci devre seçimlerinde Gümülcine'den mebus seçilmiştir. Mahmut Şevket Paşa Hükûmetinde Dahiliye Nazırlığı yapmıştır. Edirne kurtarılınca yine buraya vali olarak gönderilmiştir. Üçüncü devre seçimlerinde Bursa'dan mebus seçilmiştir. Halil Bey'in Dışişleri Nazırlığına atanması üzerine, 25 Ekim 1915'te Meclis-i Mebûsan Reisliğine seçilmiştir. Mondros Mütarekesi'nden sonra tutuklanmış ve Malta'ya sürülmüştür. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti'nin çabalarıyla, 1921'de, bu esaretten kurtarılmıştır. Bir süre Almanya'da kalmış ve sonra Ankara'ya gelmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti, 17 Haziran 1922'de Adana valiliğine atamıştır. Bir süre sonra Eylül 1922'de Bursa valiliğine nakledilmiştir. Reji idaresi genel müdürlüğü, İnhisar İdare Meclisi Üyeliği, Başkanlığı, Lozan Antlaşması gereğince Türk-Fransız karma hakem mahkemesinde Türk hakimliği, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Müdürlüğü yapmıştır. 8 Şubat 1935'te ölmüştür.^[1]