Maputo Protokolü
| ||
| İmzalanma | 11 Temmuz 2003 | |
|---|---|---|
| Yer | Maputo, Mozambik | |
| Yürürlük | 25 Kasım 2005 | |
| İmzacılar | 49 | |
| Onaylayanlar | 42 | |
| Diller | İngilizce, Fransızca | |
Maputo Protokolü ya da Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi'ne ek Afrika Kadın Hakları Protokolü, Afrika Birliği tarafından 2005 yılında yürürlüğe giren uluslararası bir insan hakları belgesidir.[1]
Bu protokol, kadınlara siyasi sürece katılma hakkı, erkeklerle sosyal ve siyasi eşitlik, üreme sağlığı kararlarında daha fazla özerklik ve kadın sünnetinin sona erdirilmesi dahil olmak üzere kadınlara kapsamlı hakları garanti eder. Afrika Birliği tarafından Maputo, Mozambik'te 2003 yılında Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesine'ne ek bir protokol şeklinde kabul edildi. 25 Kasım 2005 yılında yürürlüğe girmiştir.
Süreç
[değiştir | kaynağı değiştir]Mart 1995'te Togo, kadın haklarını ele almak için Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi'ne özel bir protokol geliştirilmesi çağrısında bulundu. Afrika Birliği meclisi, Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu'nu (ACHPR), 1995 yılının Haziran ayında Addis Ababa'daki 31. Olağan Oturumu'nda böyle bir protokol geliştirmesi için görevlendirdi.[2]
Onaylanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Protokol, Afrika Birliği tarafından 11 Temmuz 2003 tarihinde Maputo, Mozambik'teki ikinci zirvesinde kabul edildi. 25 Kasım 2005 tarihinde, protokol yürürlüğe girdi.
Temmuz 2020 itibarıyla Afrika Birliği'ndeki üye devletlerden 49'u protokolü imzaladı ve 42'si onaylayarak teslim etti. Protokolü henüz imzalamamış veya onaylamamış olan devletler Botsvana, Mısır ve Fas'tır.[3]
Protokol
[değiştir | kaynağı değiştir]Protokol 32 maddeden oluşmaktadır. Ana maddeler aşağıda listelenmiştir.[4]
Madde 1: Tanımlar
Madde 2: Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Önlenmesi
Madde 3: Onur Hakkı
Madde 4: Kişinin Yaşam, Bütünlük ve Güvenlik Hakları
Madde 5: Zararlı Uygulamaların Ortadan Kaldırılması
- Bu madde kadın sünneti ve kadınlar için zararlı olan diğer geleneksel uygulamalarla ilgilidir.
Madde 6: Evlilik
Madde 7: Ayrılık, Boşanma ve Evliliğin İptali
Madde 8: Adalete Erişim ve Kanun Önünde Eşit Koruma
Madde 9: Siyasi ve Karar Alma Sürecine Katılım Hakkı
Madde 10: Barış Hakkı
Madde 11: Silahlı Çatışmalarda Kadınların Korunması
Madde 12: Eğitim ve Öğretim Hakkı
Madde 13: Ekonomik ve Sosyal Refah Hakları
Madde 14: Sağlık ve Üreme Hakları
Madde 15: Gıda Güvenliği Hakkı
Madde 16: Yeterli Barınma Hakkı
Madde 17: Pozitif Kültürel Bağlam Hakkı
Madde 18: Sağlıklı ve Sürdürülebilir Bir Çevre Hakkı
Madde 19: Sürdürülebilir Kalkınma Hakkı
Madde 20 Dulların Hakları
Madde 21: Miras Hakkı
Madde 22: Yaşlı Kadınların Korunması
Madde 23 Engelli Kadınların Korunması
Madde 24: Tehlike Altındaki Kadınların Korunması
Madde 25: Çözüm Yolları
Tartışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Protokole karşı çıkanların üzerinde durduğu iki tartışmalı faktör vardır: Esas olarak katolikler üreme sağlığı ile ilgili maddeye, müslümanlar ise çok eşli evlilik ve diğer geleneksel uygulamalar hakkındaki bölümlere karşı çıkmaktadır. Papa XVI.Benedict, 2007'de Protokol'de kadınlara tanınan üreme haklarını "kürtajı gizlice önemsizleştirme girişimi" olarak nitelendirdi.[5]
Görüşler
[değiştir | kaynağı değiştir]Maputo Protokolü'nün Afrika'daki kadın haklarına önemli katkıları olduğu düşünülmektedir. Özellikle, gebeliğin ensest veya tecavüzden kaynaklanması halinde yahut annenin sağlığını tehlikeye atması durumda açıkça tıbbı kürtaj hakkı tanıyan bir antlaşmadır. Bölgesel nitelikteki bu belge kadınları olumsuz yönde etkileyen her türlü sosyal ve kültürel uygulamanın kaldırılmasına vurgu yapmaktadır.[6] Ayrıca dul, yaşlı ve engelli haklarının korunmasına yönelik maddeler Maputo Protokolü'nde güvence altına alınan konulardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Maputo Protocol" (PDF). 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 12 Ekim 2008. 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020.
- ^ "Maputo Protokolü Onay ve İmzalar" (PDF). 22 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "reaty-charter_on_rights_of_women_in_africa.pdf" (PDF). 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Pope to diplomats: Respect for rights, desires is only path to peace". 21 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ GELETU, Foziya Feleke ((Ed.)). Etiyopya'da Kadın Haklarının Gelişim Süreci. s. 43.
