[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Lübnan

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Lebanon sayfasından yönlendirildi)
Aynı adlı film için Lübnan (film) sayfasına bakınız.
Lübnan Cumhuriyeti
لْجُمْهُورِيَّةُ ٱللُّبْنَانِيَّةُ (Arapça)
el-Cumhûriyyätü'l-Lübnâniyyä
Millî marş
"Lübnan Ulusal Marşı"
Arapça: "كلّنا للوطن"
"Kulluna lil-watan"
Lübnan Cumhuriyeti haritadaki konumu
Başkent
ve en büyük şehir
Beyrut
33°54′K 35°32′D / 33.900°K 35.533°D / 33.900; 35.533
Resmî dil(ler)Arapça1
Konuşulan dillerArapça (Lübnan Arapçası), Ermenice, Fransızca
Etnik gruplar
(2021[1])
DemonimLübnanlı
HükûmetÜniter parlamenter konfesyonist cumhuriyet[2]
Boş
• Başbakan
Necip Mikati
Nebih Berri
Yasama organıTemsilciler Meclisi
Tarihçe
1 Eylül 1920
• Anayasa
23 Mayıs 1926
• Bağımsızlık ilanı
22 Kasım 1943
• Fransız Mandası'nın sona ermesi
24 Ekim 1945
• Fransız kuvvetlerinin çekilmesi
17 Nisan 1946
24 Mayıs 2000
30 Nisan 2005
Yüzölçümü
• Toplam
10452 km2 (166.)
• Su (%)
1,6
Nüfus
• 2018 tahminî
6.859.408 (109..)
• Yoğunluk
560/km2 (21.)
GSYİH (SAGP)2020 tahminî
• Toplam
78,917 milyar $[3] (92.)
• Kişi başına
11.562 $[3] (102..)
GSYİH (nominal)2020 tahminî
• Toplam
18,734 milyar $[3] (115.)
• Kişi başına
2.745 $[3] (128.)
Gini▼ 50.7
yüksek
İGE (2019)artış 0.744[4]
yüksek · 92.
Para birimiLübnan lirası (LBP)
Zaman dilimiUTC+2 (DAS)
• Yaz (YSU)
UTC+3 (DAYS)
Trafik akışısağ
Telefon kodu961[5]
İnternet alan adı.lb
  1. ^Fransızcanın, Lübnan anayasasının 11. maddesine göre, 2. resmi olarak kullanımı koşula bağlı.[6]
  2. Birçok Lübnanlı Hristiyan, kendilerini Arap olarak değil, eski Kenanlıların torunları olarak tanımlar ve Fenikeli olarak anılmayı tercih eder.

Lübnan (Arapça: لُبْنَان, romanize: lubnān), resmî adıyla Lübnan Cumhuriyeti (Arapça: الجمهورية اللبنانية, el-Cumhûriyyetü'l-Lübnâniyye), Batı Asya'da Doğu Akdeniz kıyısında bir Arap ve Orta Doğu ülkesidir. Kuzey ve doğuda Suriye, güneyde İsrail batıda Akdeniz ile çevrili olan ülkenin ayrıca Kıbrıs ile deniz sınırı bulunmaktadır. Lübnan, Akdeniz Havzası ile Arap Dünyası'nın kesişiminde yer alması nedeniyle zengin bir tarihe sahiptir ve kendine özgü bir kültürel kimlik geliştirmiştir. Tarihteki Fenike uygarlığının vatanı Lübnan ve kıyılarıdır. Ülke pek çok dine ev sahipliği yapmaktadır.[7] Yüz ölçümü 10.452 km² olan Lübnan en küçük ülkelerden biridir. Nüfusu yaklaşık 6 milyon, başkenti Beyrut,[8] ulusal ve resmî dili Arapçadır. Fasih Arapça'nın yanı sıra günlük hayatta konuşma dili olarak Lübnan Arapçası kullanılmaktadır. Ayrıca Fransızca da resmî olarak tanınır.

Lübnan'da uygarlığa dair en eski kanıtlar yazılı tarihten eskidir ve 7000 yıl önceye aittir.[9] Günümüz Lübnan toprakları 3000 yıl boyunca hüküm süren Fenikelilere ev sahipliği yaptı(~MÖ 3200-MÖ 539). MÖ 64'te Roma İmparatorluğu bölgeyi fethetti, ardından Lübnan imparatorluk içinde Hristiyanlığın merkezlerinden biri oldu.[10] Lübnan Dağı, Maruni Kilisesi'nin doğuşuna sahne oldu. Dört Halife Dönemi'nde bölgenin Müslümanlarca fethinin sonrasında da Maruniler din ve kültürlerini korumaya devam etti. Bununla birlikte yine Lübnan Dağı'nda Dürzîlerin yeni bir dini grup olarak ortaya çıkması yüzlerce yıl sürecek bir dini ayrılığa yol açtı. Haçlı Seferleri'nde Maruniler Katolik Kilisesi'yle yeniden bağlantı kurdular ve Kutsal Makam'ı tanıdılar.

Lübnan 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildi ve 400 yıl Osmanlı hakimiyetinde kaldı. İmparatorluğun I. Dünya Savaşı'nda dağılmasının ardından günümüz Lübnan'ını oluşturan beş vilayet Fransız Suriye ve Lübnan Mandası'nın kontrolüne girdi ve modern Lübnan Cumhuriyeti'nin öncüsü olan Büyük Lübnan bu manda altında kuruldu. II. Dünya Savaşı'nda Üçüncü Fransız Cumhuriyeti'nin Nazi Almanyası tarafından işgal edilmesi bölgedeki Fransız hakimiyetini zayıflattı. 1943'te Özgür Fransa'dan bağımsızlığını kazanan Lübnan, ana dini mezheplerin belli siyasi güçlere sahip olduğu konfesyonalist bir hükûmet şekli oluşturdu. 1970'lere kadar Lübnan, farklı dinlerden insanların bir arada yaşadığı ve özellikle başkent Beyrut'taki finansal sektörü sayesinde Ortadoğu'nun gelişmiş ülkeleri arasında bulunuyordu.[11][12] 1975'te ülkedeki çeşitli siyasi ve mezhepsel gruplar arasında patlak veren Lübnan İç Savaşı ülkede istikrarsızlık sürecininin başlangıcı oldu. 15 yıl süren savaş sırasında Lübnan, 1976-2005 yılları arasında Suriye'nin, 1985-2000 arasında ise İsrail'in işgali altında kaldı. Savaşın sonlanmasıyla ekonomiyi canlandırmak ve altyapıyı yeniden inşa etmek için çalışmalar yürütülse de[13] ülkede siyasi parti ve milis hareketi olan varlığını sürdüren Hizbullah ile İsrail arasındaki savaşlar nedeniyle Lübnan, uzun yıllar boyunca suikastler, ekonomik çöküntü ve siyasi çalkantı yaşadı.[11]

Lübnan gelişmekte olan bir ülkedir. İnsani Gelişme Endeksi'nde petrol zengini Körfez ülkeleri dışında Arap Dünyası'nın en yüksek sıralarında olup 92. sıradadır.[14] Orta-üst gelirli bir ülke olarak sınıflandırılmaktadır.[15] Ancak, likidite krizi ve yolsuzluk ülkede para biriminin çöküşü, siyasi istikrarsızlık, yaygın kıtlık, yüksek işsizlik ve yoksulluk sorunlarına yol açmıştır.[16] Lübnan küçük bir ülke olmasına rağmen,[17] Lübnan kültürü Orta Doğu ve dünyada tanınmaktadır. Ülke Birleşmiş Milletler, Bağlantısızlar Hareketi, İslam İşbirliği Teşkilatı ve Uluslararası Frankofoni Örgütü'nün üyesidir.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken Tarihler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Denizci bir topluluk olan Fenikeliler'in anavatanı Lübnan topraklarıdır. Daha sonra bu bölge Asurlular, Bâbilliler, Persler ve Makedonya Krallığı gibi birçok devletin hakimiyetine girmiştir. Milattan önce 64 yılından itibaren Roma İmparatorluğu'nun yönetiminegeçen Lübnan toprakları Suriye Eyaleti'nin bir parçası oldu. Romanın kalıcı olarak ikiye ayrılmasından sonra Doğu Roma İmparatorluğu tarafında kalmıştır. Lübnan toprakları Roma ve Bizans İmparatorluğu'nun da en hareketli bölgeleri arasında yer almış, Avrasya ticaretinin önemli temas noktalarından birini oluşturan sahil şehirleri İslâm döneminde de aynı işlevini sürdürmüştür.[18]

Orta Çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yermük Savaşı'ndan sonra Müslümanlar günümüz Suriye, Lübnan, Ürdün ve Filistin topraklarına hâkim oldular. Bölge Müslümanlar için ticarî, Hristiyanlar için ise dini açıdan oldukça önemliydi. Mekkeliler'in ticaret kervanlarını Suriye'ye bağlayan yol Lübnan topraklarından geçiyordu. İsâ Sur ve Sayda şehirlerine ayak basmış, havârilerden Aziz Pavlus Sûr'da bir kilise inşa etmişti.Bu nedenle bölge Müslümanlar ve Hristiyanlar arasında hakimiyet savaşlarına sebep olmuştur.[18]

Abbasiler'in zaman içinde zayıflamaları sonucunda merkeze uzak bölgelerdeki valiler bağımsızlıklarını elde etmeye başladılar. Lübnan toprakları 9. yüzyılın son çeyreğinde Tolunoğulları'nın hâkimiyetine geçti.[18] Bölgede yaşanan istikrarsız dönemden sonra Fatımiler üstü gelen taraf oldular.

Trablus'un Memlüklere geçişi ve Haçlı Devletinin yıkılması, Trablus 1289

12. yüzyıl başlarında Lübnan topraklarına giren Haçlılar 1124'te bütün sahil şehirlerini ele geçirdiler. Böylece bugünkü Lübnan toprakları Baalbek ve iç bölgeler haricinde Haçlı yönetimi altına girmiş oldu. Haçlılar döneminde Lübnan üç idari bölüme ayrıldı. Beyrut'un kuzeyinden Trablus'a kadar olan bölge Trablus Kontluğu'na, Beyrut, Sayda ve Sur Kudüs Krallığı'na bağlıydı. Lübnan'ın dağlık iç kesimleri ise Müslümanların hâkimiyeti altında bulunmaya devam ediyordu.[18]

Lübnan'ın güney kısmı Selahaddin Eyyubi, kuzey kısmı ise Kalavun döneminde yeniden Müslümanların idaresine girdi. Daha sonra Memlükler bölgeye hakim oldu ve bu dönemde sahil şehirleri çoğunlukla Katolik Hristiyanlar tarafından iskân edilmişti. Özellikle Fâtımî hâkimiyetinde Dürzîlik, İsmâilîlik ve Nusayrîlik gibi mezhepler bölgede yaygınlaşmıştı. Memlükler döneminde Lübnan'ın nüfus yapısı Müslümanlar, özellikle de Sünnîler lehinde gelişti. Selçuklular'ın 11. yüzyılda başlattığı bölgeyi Sünnileştirme süreci Memlükler tarafından devam ettirildi.[18]

Lübnan, 1516 yılında Yavuz Selim'in Suriye-Mısır seferi sırasında Osmanlı hâkimiyetine girmiştir.[18] Osmanlı döneminde Beyrut Vilayeti olarak yönetilen bölge Suriyenin sahil kesiminden Akka'ya kadar olan bölgeyi kapsamaktaydı. Bu devirde bölge kültürel çeşitliliğini korumuş ve ticaret merkezi olmaya devam etmiştir.

Modern Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]
1 Eylül 1920'de Büyük Lübnan Devletinin ilanı.

Osmanlının I. Dünya Savaşı'na katılması ve Sina ve Filistin Cephesi'nin çökmesinden sonra Lübnan toprakları 1918 yılında İngiliz ve Fransızların işgaline uğradı. Savaştan sonra kurulan Büyük Lübnan Devleti Fransız Suriye ve Lübnan Mandası yönetimi içine alındı. 1926 yılına gelindiğinde ise Cumhuriyet ilan edildi ve 1941 yılında ise bağımsızlık ilan edildi. Takip eden yıllarda yaşanan karışıklıklardan sonra 1943 yılında bağımsızlık tanındı ve Fransız kuvvetleri 1946 yılında Lübnan topraklarından çekildi.

Lübnan Sorunu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Lübnan İç Savaşı

Lübnan, ilk yıllarında karışık dinî yapıya sahip bir devlet olmasına rağmen Orta Doğu'nun en düzenli ve refah seviyesi en yüksek olan ülkelerinden biri idi. Fakat Ürdün'deki FKÖ'nün yenilgisiyle, birçok Filistinli militan Lübnan'a yerleşti ve İsrail'e karşı silahlı mücadeleyi buradan yapmaya başladı. Filistinlilerin yerleştirilmesi aynı zamanda Filistinliler ile Maronitler ve diğer Lübnanlı gruplar arasında mezhepsel gerilimlerin artmasına neden oldu.

Beyrut'un batısını ve doğusunu ayıran Yeşil Hat, 1982

Özellikle 1970'lerden itibaren Müslümanlar, demografik üstünlüğü elde ettiler ve bu üstünlüğü egemenlik faktörüne yansıtarak ülke yönetiminde Hristiyanlardan daha fazla söz hakkı alma mücadelesine başladılar. Böylece ülkede başlayan Müslüman-Hristiyan mücadelesi, 13 Nisan 1975'ten itibaren iç savaşa dönüştü. Ordu ülkedeki kontrolünü neredeyse tamamen kaybetti. Bölünmenin eşiğindeki ülkede darbe girişimine ve istifa çağrılarına maruz kalan Devlet Başkanı Süleyman Franciye'nin yardım çağrısı üzerine Suriye, Nisan 1976'da Hristiyanlar lehine iç savaşa müdahil olmuş. Diplomatik arabuluculuk girişimleri sonuç vermeyince 1 Haziran'dan itibaren eski müttefikleri Lübnan Ulusal Hareketi ve FKÖ karşısında askerî çatışmalar başlamıştır.[19]

Lübnan, Suriye, Mısır, Kuveyt ve Suudi Arabistan liderlerinin katıldığı, 17-18 Ekim 1976'da Riyad Toplantısında aldıkları kararlar alındı. Bu antlaşmanın üç ana unsuru şöyle idi:

a. Lübnan'da 21 Ekim'den itibaren ateşkes yürürlüğe girecek ve savaşan taraflar, 1975 Nisan'ından önceki hatlara çekileceklerdir.

b. Lübnan için 30.000 kişilik bir Arap Barış Gücü teşkil olunacaktır. Bu güç esas itibarıyla Suriye askerlerinden oluşmuştur.

c. FKÖ gerillaları Lübnan'da kalmaya devam etmekle beraber Lübnan'ın egemenlik ve güvenliğine saygı göstereceklerdir.

UNIFIL üssü, 1981

Bu sonuncu şartı birçok FKÖ gerillası kabul etmedi. İsrail de bunu bildiğinden Litani Nehrine kadar olan Güney Lübnan topraklarını kendi kontrolü altına alıp bu toprakları kendi için "Güvenlik Bölgesi" ilan etmiştir.

İsrail kuvvetleri daha sonra Beyrut'u kuşattılar ve bunun sonucunda Filistin Kurtuluş Örgütü Lübnan'ı terk etmek zorunda kalmıştır. FKÖ unsurları, Lübnan'a çıkan Amerikan, Fransız ve İtalyan askerlerinden oluşan 2.000 kişilik Barış Gücü himayesinde, 21 Ağustos 1982'de Beyrut'tan ayrıldılar.

FKÖ'yü Lübnan'ı terke muvaffak olan İsrail, 1985 yılında kademeli olarak bölgeden çekilmeye başladı. İsrail'in çekilmesi Müslüman-Hristiyan mücadelesini tekrar başlattı. Bunun üzerine Suriye, Lübnan'a müdahale etmek için harekete geçti. Ayrıca, İran da dolaylı olarak müdahaleye katıldı. 1989 yılı sonlarından itibaren ise FKÖ tekrar Güney Lübnan'a yerleşmeye başladı.

Sonuç olarak; 1970 yılında başlayan Lübnan sorunu ve 1975 yılında başlayan Lübnan iç savaşı, çeşitli aşamalardan geçti. İç savaş Lübnan'da çok ağır maddi hasara ve can kaybına yol açtı. Savaş 1991 yılında resmen sona erdiğinde Lübnan ve Beyrut bir harabeye dönüşmüştü ve 150.000 Lübnanlı can vermişti. 1992 yılından itibaren İsrail ile FKÖ arasında başlayan olumlu gelişmeler üzerine de olaylar şiddetini kaybetmeye başladı. Fakat Lübnan, 1976 Riyad Antlaşması ile bölgeye 30 bin kişilik bir askerî güç gönderen Suriye'nin belirli ölçüde eyaleti durumuna geldi. Ancak 2005 yılında patlak veren ve Lübnan'ın eski başbakanı Refik Hariri'nin suikastıyla sonuçlanan kriz sonrasında Suriye, birçok askerini geri çekmek zorunda kalmıştır.

12 Temmuz 2006 tarihinde başlayan 2006 İsrail-Lübnan Krizi'nde İsrail’in hava saldırıları sırasında Lübnan ve Beyrut kenti, özellikle güney kısmı ağır hasar görmüştür ve ülke ekonomisi büyük ölçüde çökme noktasına gelmiştir.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Lübnan topoğrafik haritası

Oldukça engebeli olan yüzey şekillerinin ana çizgilerini Lübnan dağları (Cebelilübnan) belirler. Bu dağlar kuzey-güney doğrultusunda yaklaşık 160 km. uzunluğunda olmak üzere ülkeyi baştan başa katedip toplam yüzölçümünün yaklaşık yarısını kaplar. Kuzeye doğru gidildikçe yüksekliği ve genişliği artan kalker yapılı Lübnan dağlarının kuzey kesiminde 3088 metreye erişen Kurnat es-Sevda ülkenin en yüksek noktasıdır. Lübnan dağlarıyla Akdeniz’in arasına, doğu-batı doğrultusundaki genişliği yer yer 40 kilometreyi bulan dar bir kıyı ovası girer. Lübnan dağlarıyla daha doğudaki Antilübnan dağları (Cebelüşşarkī) arasında da Bikâ vadisi yer alır.[18]

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıyı kesiminde Akdeniz iklimi hüküm sürer; burada kışlar yumuşak ve yağışlı, yazlar sıcak ve nemlidir. Lübnan dağlarının batı yamaçlarında yağışlar boldur; yüksek kesimlerine ise yağış kar şeklinde düşer. Beka vadisinde ise karasal, hatta çöl iklimi özellikleri taşıyan bir iklim hâkimdir. Kıyı şeridinde 900 mm. kadar olan ortalama yıllık yağış tutarı Lübnan dağlarının bazı yüksek kesimlerinde 1500 milimetreye kadar çıkar.

Lübnan sediri, Lübnan'ın ulusal sembolüdür

Bitki örtüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitki örtüsünü teşkil eden sedir ormanlarının yoğun biçimde Lübnan dağlarında bulunması, bu ağaç türünün bitki coğrafyasında bu dağların adıyla (Cedrus libani “Lübnan sediri”) olarak anılmasına yol açmıştır. Eskiçağ'lardan beri gemi inşasında çok kullanılan Lübnan sedirleri bütün Akdeniz dünyasında olduğu gibi bu ülkede de azalmış, yer yer küçük alanlar halinde kalmıştır. Sedirin azalmasından sonra Lübnan dağlarının batı yamaçlarında çeşitli çam türlerinin yetiştirilmesine başlanmıştır. Ancak yine de orman alanlarının azalmasına rağmen Lübnan dağları halen Ortadoğu’nun en sık bitki örtüsüyle kaplı kesimidir. Ülkede genellikle Lübnan dağlarının yamaçlarından doğarak Akdeniz’e ulaşan kısa boylu fakat suyu bol akarsulara rastlanır. Bikâ vadisindeki Baalbek eşiğinden doğarak güneye doğru akan ve Lübnan sınırları içerisinde denize dökülen Leytani (Leontes) nehriyle kuzeye doğru akan ve Lübnan’dan sonra Suriye topraklarından geçip Türkiye sınırları içinde Akdeniz’e ulaşan Asi (Orontes) nehri diğerlerinden daha uzun ve daha önemlidir.[18]

Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Beyrut'taki Lübnan Temsilciler Meclisi binası

Lübnan, yüksek rütbeli makamların belirli dini grupların üyelerine ayrıldığı, mezhepçiliği içeren parlamenter bir demokrasidir. Örneğin Devlet Başkanının Maruni Hristiyan, Başbakanın Sünni Müslüman, Meclis Başkanının Şii Müslüman, Başbakan Yardımcısı ve Meclis Başkan Yardımcısının Doğu Ortodoks Kilisesi'ne bağlı olması gerekir.

Bu sistemin amacı mezhep çatışmalarını azaltmak ve hükümetteki tanınmış 18 dini grubun demografik dağılımını adil bir şekilde temsil etmektir.

Lübnan'ın ulusal yasama organı tek meclisli Lübnan Temsilciler Meclisi'dir. 128 sandalyesi Hristiyanlar ve Müslümanlar arasında eşit olarak, 18 farklı mezhep arasında ve 26 bölge arasında orantılı olarak paylaştırılır.

Parlamento, mezhepsel orantılı temsil esasına göre halk oyu ile dört yıllık bir dönem için seçilir. Yürütme organı devlet başkanı ve hükümetin başı olan başbakandan oluşur. Parlamento, devlet başkanını üçte iki çoğunlukla yenilenemez altı yıllık bir dönem için seçer. Başkan, parlamentoyla yapılan istişarelerin ardından Başbakanı atar. Devlet başkanı ve başbakan, ülkedeki mezheplerin ortaya koyduğu mezhepsel dağılıma da uyması gereken bir kabine oluşturur.

1990'dan önce bu oran Hristiyanlar lehine 6:5'ti, ancak 1975-1990 iç savaşına son veren Taif Antlaşması ile birlikte iki dinin mensuplarına eşit temsil hakkı verecek şekilde oranlar yeniden ayarlanmıştır.

Lübnan Temsilciler Meclisi Üyeleri
Mezhepler ve Dinler Taif öncesi Taif sonrası
Maruni Kilisesi 30 34
Doğu Ortodoks Kilisesi 11 14
Doğu Katolik Kiliseleri 6 8
Ermeni Apostolik Kilisesi 4 5
Ermeni Katolik Kilisesi 1 1
Protestanlar 1 1
Diğer Hristiyanlar 1 1
Hristiyan 54 64
Sünni 20 27
Şii 19 27
Dürzi 6 8
Nusayri 0 2
Müslüman 45 64
Toplam 99 128

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]







<div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0; <div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;

Lübnan'da din (2014)

  Müslümanlar (%54)
  Hristiyanlar (%40,4)
  Dürziler (%5,6)

Lübnan, Batı Asya ve Akdeniz'deki dinsel açıdan en çeşitli ülkedir.[20] Farklı dinlerin ve dini mezheplerin göreceli büyüklükleri hassas bir konu olmaya devam ettiğinden, 1932'den beri ulusal bir nüfus sayımı yapılmamıştır. Devlet tarafından tanınan 18 dini mezhep vardır (4'ü Müslüman, 12'si Hristiyan, 1'i Dürzi ve 1'i Yahudi).[21]

Lübnan İstatistik firması tarafından yürütülen demografik bir araştırma, nüfusun yaklaşık %27'sinin Sünni, %27'sinin Şii, %21'inin Maruni, %8'inin Rum Ortodoks, %5'inin Dürzi, %5'inin Melkani ve %1'inin Protestan olduğunu ortaya çıkardı. Kalan % 6'sı çoğunlukla Lübnan'ın yerli olmayan küçük Hristiyan mezheplerine aittir.[21]

  • Lübnan, pek çok farklı dinin bir arada yaşadığı bir ülkedir
    Lübnan, pek çok farklı dinin bir arada yaşadığı bir ülkedir
  • Beyrut Ermeni Katolik Kilisesi
    Beyrut Ermeni Katolik Kilisesi
  • Lübnan'da yaşayan farklı dinden insanların çoğunlukta olduğu yerlerin haritası
    Lübnan'da yaşayan farklı dinden insanların çoğunlukta olduğu yerlerin haritası

Dil

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lübnan'ın ulusal ve resmî dili Arapçadır. Lübnanlıların ekseriyeti, ana dil Arapçanın yanı sıra Fransızca ve İngilizce konuşabilmektedir. Zira ülkede anaokulundan itibaren yabancı dil öğrenimi mecburdur. Anadili olarak Arapça, Lübnan'daki tüm etnik ve dini gruplar arasında kullanılmaktadır. Eskiden Fransız sömürgesi olan Lübnan'da çoğunlukla kullanılan yabancı dil İngilizce olmasına karşın üst ve orta sınıflarda Fransızca daha yaygın olarak bilinir ve konuşulur. Lübnan, Fransızca konuşan ülkeler topluluğu (Frankofon) içerisinde yer alır. Bugün nüfusun %20'si Fransızca bilmektedir. 1866'da Beyrut Amerikan Üniversitesi'nin kuruluşuyla ilk defa konuşulmaya başlanan ve özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yaygınlık kazanan İngilizce ise günlük hayatta iletişim dili olarak kullanılmasa da, uzun seneler ülkedeki Fransız etkisinden rahatsızlık duyan Müslümanlar tarafından öğrenilmesi siyaseten tercih edilen bir yabancı dil olmuştur.[22]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lübnan'ın nüfusu tahminen 6.185.000'dür (2016). Lübnan %93 Arap nüfusuyla etnik açıdan homojen bir ülkedir. Araplar; Lübnanlı Arapları, Filistinli mültecileri, Suriyelileri ve başka göçmen Arap cemiyetleri de içine alır.

İç savaştan önce Lübnan'da Hristiyanların ve Müslümanların sayısı hemen hemen eşitti. Şimdi Müslümanlar çoğunlukta ve Müslüman nüfus içinde de artık Sünni çoğunlukta. Halkın tahminen %54'si Müslüman, %40.4'u Hristiyan, %5.6'ü ise Dürzi. Fakat 1932 yılından beri nüfus sayımı yapılmadığından ve halkın dini kimliği sorulmadığından ve Lübnan İç Savaşından dolayı oluşan göç ve demografik değişiklikten, dolayı Hristiyanların sayısı hızla azalmıştır ve Müslümanların sayısı hızla artmıştır. Hristiyanlar hem nüfus ve hem de oran olarak azalmaya devam etmektedir.[23]

1975'te %67 olan şehirleşme oranı, iç savaş sırasında yaşanan büyük nüfus hareketliliği neticesinde 2008'de %87'ye ulaşmıştır. 1932'deki sayıma göre nüfusuyla 161.947 olan Beyrut, bugün iki milyona yaklaşan nüfusuyla Lübnan'daki tüm mezheplerin yaşadığı kozmopolit bir şehir haline dönüşmüştür.[24]


Lübnan büyük şehir ve merkezleri
2017 Tahminî
Sıra Şehir ismi İl Nüfus Sıra Şehir ismi İl Nüfus
Beyrut
Beyrut

Trablusşam
Trablusşam

1 Beyrut Beyrut 1.916.100 11 Nebatiye Nebatiye 50.000 Cuniye
Cuniye

Zahle
Zahle

2 Trablusşam Şimal 730.000 12 Zgarta Şimal 45.000
3 Cuniye Kisrevan-Cübeyl 450.000 13 Bint Cübeyl Nebatiye 30.000
4 Zahle Bikâ 130.000 14 Bişerri Şimal 25.000
5 Sayda Cenub 110.000 15 Baaklin Cebel-i Lübnan 20.000
6 Aley Cebel-i Lübnan 100.000
7 Sur Cenub 85.000
8 Cübeyl Kisrevan-Cübeyl 80.000
9 Baalbek Baalbek-Hirmil 70,000
10 Betrun Şimal 55.000

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Beyrut Amerikan Üniversitesi

Lübnan'daki tüm okullar Millî Eğitim'e bağlıdır. ABD'nin 2005'te hazırladığı bir rapora göre Lübnan'daki 140.000 öğrencinin yarısı ülkenin tek devlet üniversitesi olan Lübnan Üniversitesi'nde, diğer yarısı 42 özel üniversitede öğretim görmektedir.[25] Arap dünyasının en modern, özgür ve eğitimli kesimlerinden birini teşkil etmekle övünen Lübnan'da, 15 yaş ve üstü nüfusta okuma-yazma oranının 2003 itibarıyla %87,4´dir. Bu oran erkekler arasında %93,1, kadınlar arasında ise %82,2'dir.[26]

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Doğu'nun ilk psikiyatrik hastanesi kabul edilen Asfuriye Hastanesi, 1896 yılında Lübnan'da kurulmuştur, ancak iç savaşın getirdiği zorluklar nedeniyle 1982'de kapanmıştır.[27]

Dipnot

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Lebanon - the World Factbook". 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "The Lebanese Constitution" (PDF). Presidency of Lebanon. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2011. 
  3. ^ a b c d "Lebanon". International Monetary Fund. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019. 
  4. ^ "Human Development Report 2019" (İngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019. 
  5. ^ "Lebanon". Alertnet. Thomson Reuters Foundation. 31 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009. 
  6. ^ "Lübnan Anayasası (İngilizce)" (PDF). 19 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Şubat 2011. 
  7. ^ McGowen, Afaf Sabeh (1989). "Historical Setting". Collelo, Thomas (Ed.). Lebanon: A Country Study. Area Handbook Series (3. bas.). Washington, D.C.: The Division. OCLC 18907889. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2009. 
  8. ^ Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410. 
  9. ^ Dumper, Michael; Stanley, Bruce E.; Abu-Lughod, Janet L. (2006). Cities of the Middle East and North Africa. ABC-CLIO. s. 104. ISBN 978-1-57607-919-5. Archaeological excavations at Byblos indicate that the site has been continually inhabited since at least 5000 B.C. 
  10. ^ Shulimson, Jack (1966). Marines in Lebanon, 1958 (İngilizce). Historical Branch, G-3 Division Headquarters, U.S. Marine Corps. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2022. 
  11. ^ a b Hubbard, Ben; Denton, Bryan (4 Ağustos 2021). "Collapse Inside Lebanon's Worst Economic Meltdown in More Than a Century". The New York Times. 22 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2021. 
  12. ^ "Background Note: Lebanon". U.S. Department of State. 22 Mart 2010. 14 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2010. 
  13. ^ "Lebanon". Canadian International Development Agency. Government of Canada. 28 Mayıs 2009. 30 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından (Governmental) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2009. 
  14. ^ "World Economic Situation and Prospects (WESP) Statistical Annex: Country Classification" (PDF). un.org. 13 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
  15. ^ "World Economic Situation and Prospects (WESP) Statistical Annex: Country Classification" (PDF). un.org. 13 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
  16. ^ "Lebanon: Why the country is in crisis". bbc.com. British Broadcasting Corporation. 2020. 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2021. 
  17. ^ "Lebanon country profile". BBC News. 24 Ağustos 2011. 16 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2018. 
  18. ^ a b c d e f g h "LÜBNAN - TDV İslâm Ansiklopedisi". islamansiklopedisi.org.tr (İngilizce). 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2020. 
  19. ^ McDowall, s.15; Deeb, s. 130.
  20. ^ Dralonge, Richard N. (2008). Economics and Geopolitics of the Middle East. New York: Nova Science Publishers. s. 150. ISBN 978-1-60456-076-3. Lebanon, with a population of 3.8 million, has the most religiously diverse society in the Middle East, comprising 17 recognized religious sects. 
  21. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023. 
  22. ^ Ethnologue: Languages of the World, "Languages of Lebanon", http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=:Lebanon 18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  23. ^ "[[CIA]], the World Factbook (2006), "Lebanon"". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2008. 
  24. ^ Meir Zamir, The Formation of Modern Lebanon, New York: Cornell University Press, 1988, s.243.
  25. ^ European Commission, "European Neighbourhood Policy: Country Report, Lebanon", 2 Mart 2005, SEC (2005) 289, http://www.dellbn.ec.europa.eu/en/pev/crfinal_mar05.pdf 12 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., s.38.
  26. ^ CIA-the World Factbook, "Lebanon-2009".
  27. ^ Reader, The MIT Press (19 Ocak 2023). "The Tragic Downfall of ʿAṣfūriyyeh (The Lebanon Hospital for the Insane)". The MIT Press Reader (İngilizce). 19 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2024. 

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Lübnan
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lübnan&oldid=34166557" sayfasından alınmıştır