Jean-Marc Bosman

Jean-Marc Bosman (d. 30 Ekim 1964) Belçikalı eski futbolcudur. Ancak futbol kariyeri olarak olmasa da, kulübüne açtığı dava ile başta Avrupa futbolu olmak üzere, dünyada sporu en çok etkileyen kişilerin başında gelmektedir.

Bosman, Belçika’nın Liège takımında oynarken kontratının sona erdiği sezonda kulübü ile görüşmelerde, kulübünün önceki sezona göre yüzde 60’a varan indirim yapması üzerine, Fransız ekibi Dunkerque ile anlaştı. Bunun üzerine Liège, 800.000 dolar yani yaklaşık 600.000 avro gibi yüksek bir sözleşme fesih bedeli belirledi ve bunun üzerine Dunkerque bu parayı ödeyemeyeceğini belirtip oyuncuyu kiralamak istedi ancak ona da Liège kulübü Dunkerque'nin maddi durumunun iyi olmadığını öne sürerek müsaade etmedi üstüne Bosman'ı da kadro dışı bırakarak idari ceza verdi. Bununla beraber indirimli olarak ödeyeceği maaştan da kurtulmuş oldu. Bu gelişmeler üzerine, Bosman ise futbol tarihini ve ekonomisini tamamen değiştiren davayı açtı.

Çok uzun yıllar süren mahkemeler sonucu tüm dünyada Bosman kuralları olarak bilinen kararlar verildi. Bu sonuçlar üzerine ilk olarak Avrupa Birliği'ne bağlı ülkelerdeki profesyonel futbolcular serbest dolaşım hakkı ve kontrat bitiminde bonservis bedeli olmadan takımdan ayrılma hakkı aldı. Bu kararlar basketbol gibi diğer takım sporlarını da etkiledi.

Ancak uzun süren mahkemeler ve mücadele pek çok yıldız futbolcuyu olumlu olarak etkilerken, zaten çok göz önünde olmayan Bosman'ın futbol hayatının sonunu getirmiştir. 1990 yılında 26 yaşında iken davayı açmış, Avrupa Adalet Divanı’nın 15 Aralık 1995’te kararı açıkladığında 31 yaşında futbol hayatının sonuna gelmişti.^[1] Futbolu bıraktıktan sonra da hiçbir kulüp antrenörlük veya başka bir görev vermemiştir. Mahkeme sonucu kazandığı 780.000 avronun neredeyse tamamını mahkeme masraflarına ödemiştir.

Bosman davası sonucu alınan kararla, özellikle yabancı futbolculara verilen “serbest dolaşım” hakkı, futbolda devrim niteliğinde gelişmelere yol açtı. Futbolcuların sözleşmeleri bitiminde serbest kalmaları ve AB futbolcularının AB ülkelerindeki liglerde yabancı sınırlamasının dışına alınması gibi birçok yenilik Bosman'ın girişiminin ürünü oldu.

Bosman kararı, Avrupa'da liberal futbol devriminin de başlamasına neden oldu. Aslında, hızla endüstriyel süreç içine giren yeni futbol ekonomisinin, kapitalist üretim ilişkilerini bu sektörde de egemen kılmasından başka bir çıkar yolu da kalmamıştı. Çünkü, yeni pazar ekonomisi'nin serbest piyasa koşullarının dışında varlığını devam ettirebilmesi, küreselleşen futbol endüstrisinde, futbol işgücünün serbest dolaşımını zorunlu kılmaktaydı. Sermayenin uluslararası serbest dolaşımı ve kar transferi serbest iken, aynı şeyin futbol işgücünde sınırlandırılmış olması zaten düşünülemezdi. Nitekim de öyle oldu. İşte bu gelişme, futbol imparatorluğunun sınırlarının da genişlemesine etki eden en önemli faktör oldu.

• Bosman'ın futbola etkileri
• [1]5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Bosman'ın hikâyesi14 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Belçikalı futbolcu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.