[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Hydaspes Muharebesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Hydaspes Muharebesi
Büyük İskender'in seferleri

Hydaspes Muharebesi sırasında İskender ve Porus, Francesco Fontabasso
TarihM.Ö. Mayıs 326
Bölge
Hydaspes Nehri (günümüzde Pencab, Pakistan)
Sonuç

Makedon zaferi

Coğrafi
Değişiklikler		 Makedonya İmparatorluğu Pencab bölgesinin geniş alanlarını Hydaspes'ten Hyphasis'e kadar ilhak etti.[2][5]
Taraflar
Porus
Komutanlar ve liderler
Büyük İskender
Craterus
Coenus
Hephaestion
Ptolemy
Perdiccas
Seleucus
Lysimachus
Demonicus
Peucestas
Taxiles		 Porus
Spitakes
Porus'un oğulları
Çatışan birlikler
40,000 piyade,
5,000[6] - 7,000[7] süvari,
Asyalı birlikler[8]		 20,000,[9] 30,000[10] veya 50,000[11] piyade,
2,000[9] - 4,000[10] süvari,
200,[10] 130[11] (Green'e göre en olası),[12] veya 85[13] savaş filis,
1,000 savaş arabasıs.[14]
Kayıplar
80[15] - 700[16][17] piyade,
230[15] - 280[16] süvari öldürüldü. Modern tahminler ≈1000 kişi öldürüldü.[18]		 12,000 kişi öldürüldü ve 9,000 kişi esir alındı,[19] veya 20,000 piyade ve 3,000 süvari öldürüldü.[15]

Hydaspes Muharebesi, İskender ile Kral Porus arasında MÖ 326 yılında yapıldı. Hint alt kıtasının Pencap bölgesinde (günümüz Pencap, Pakistan), Jhelum Nehri'nin (antik Yunanlar tarafından Hydaspes olarak bilinir) kıyısında gerçekleşti. Muharebe; bir Yunan zaferiyle ve Porus'un teslim olmasıyla sonuçlandı.[20] Pencap'ın geniş bölgeleri İskenderiye İmparatorluğu'na dahil oldu ve mağlup edilmiş, tahttan indirilen Porus, İskender tarafından ikincil bir yönetici olarak görevine tekrar getirildi.

İskender'in; Porus'un ordusunu kanatta yakalamak için musonun etkisiyle kabaran nehri geçme kararı (yakın Hint gözetimine rağmen), onun "şaheserlerinden" biri olarak anılır.[21] Galip gelmesine rağmen, aynı zamanda Makedonlar tarafından yapılan en maliyetli savaştı.[22] Porus ve adamları tarafından ortaya konan şiddetli direniş, İskender'in saygısını kazandı ve savaştan sonra Porus'tan onun satraplarından biri olmasını istedi.

Bu muharebe, tarihsel olarak önemlidir; çünkü antik Yunan siyasi ve kültürel etkilerinin Hint alt kıtasına maruz kalmasına neden oldu ve Greko-Budist sanatı gibi yüzyıllar boyunca etkisini sürdüren eserler ortaya çıktı.

Muharebenin yeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Muharebe, şu an Pakistan'ın Pencap Eyaleti olan Hydaspes Nehri'nin (günümüzde İndus Nehri'nin bir kolu olan Jhelum Nehri olarak bilinir) doğu kıyısında gerçekleşti. İskender daha sonra bölgede Nicaea şehrini kurdu; ancak bu şehir henüz keşfedilmedi.[23] Antik savaş alanını bulmaya yönelik herhangi bir girişim, zaman içerisinde manzarada yapılan önemli değişiklikler nedeniyle karmaşıklaşmaktadır.[23] Şu an için en makul yer; antik ana yolun nehirle kesiştiği ve bir Budist kaynağının Nicaea olabilecek bir şehirden bahsettiği Jhelum şehrinin hemen güneyidir.[23] Modern Jalalpur/Haranpur yakınlarındaki savaş alanının teşhisi, nehir (antik zamanlarda) bu şehirlerden çok uzakta kıvrılarak aktığı için kesinlikle hatalıdır.[23]

Muharebenin arka planı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İskender; MÖ 328'de Ahameniş İmparatorluğu'nun Bessus ve Spitamenes komutasındaki son güçlerini yendikten sonra, MÖ 327'de imparatorluğunu Hindistan'a doğru daha da genişletmek için yeni bir sefere başladı. Baktriya'yı 10.000 adamla güçlendiren İskender, Hayber Geçidi üzerinden Hindistan'ı işgal etmeye başladı. Savaşta çok daha büyük bir orduya sahip olmakla birlikte; tahminen 40.000 piyade ve 5.000 süvari, düşmanla çarpışmak için nehri geçti.[6] Bu savaş sırasında İskender, önceki zaferlerine kıyasla ağır kayıplar verdi.

Ana Yunan ordusu Hayber Geçidi'ne girdi; ancak İskender'in kişisel komutasındaki daha küçük bir kuvvet, yol üzerindeki Aornos (günümüz Pir-Sar) kalesini alarak kuzey yolundan ilerledi - Yunanlar için mitolojik öneme sahip bir yer; efsaneye göre Herakles, Hindistan'da sefer yaptığı sırada burayı işgal etmeyi başaramamıştı. Burada Hindu Kush'un Hindu boyları; İskender'in ordusuna karşılaştıkları en zorlu muhalefeti verdi. Ancak kaynağa göre (3:1 ile 5:1 arasında bir yerde)[24] İskender, sayıca az olmasına rağmen yine de galip geldi.

Sonraki yılın ilkbaharının başlarında İskender, Taxila Kralı Taxiles (Ambhi Kumar olarak da bilinir) ile bir ittifak kurdu. Güçlerini Taxiles'in komşusu Hydaspes Kralı Porus'a karşı birleştirdiler. Ancak Porus, İskender'in teslim olma emrini geri çevirmeyi seçince savaş hazırlıkları başladı.

Muharebenin nedenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İskender doğuya doğru ilerlemeye devam etmek için Kral Porus'u boyun eğdirmek zorunda kaldı.[kaynak belirtilmeli] Böyle güçlü bir rakibi yanlarında bırakmak, daha fazla fethi tehlikeye atacaktı. İskender, daha önce boyun eğdirilmiş Hint prenslerinin sadakatini korumak istiyorsa, herhangi bir zayıflık göstermeyi göze alamazdı. Porus, krallığını savunmak zorunda kaldı ve İskender'in ilerlemesini kontrol etmek için mükemmel yeri seçti. Savaşı kaybetmesine rağmen, İskender'in kaydedilen en başarılı rakibi oldu.[kaynak belirtilmeli] Tarihçi Peter Green'e göre Porus'un savaştaki performansı, hem Rodoslu Memnon'u hem de Spitamenes'i geride bıraktı.[24]

Muharebe öncesi manevralar

[değiştir | kaynağı değiştir]
İskender'in Hydaspes Nehri'ni geçmesi.

İskender, ordugâhını nehrin sağ kıyısındaki Jhelum kasabası yakınlarında kurdu.[25] MÖ 326 baharında Porus, herhangi bir geçişi engellemek için Jhelum Nehri'nin güney kıyısına çekildi.[26] Jhelum Nehri yeterince derin ve hızlıydı ki, herhangi bir geçiş girişimi muhtemelen saldıran gücü mahvederdi. İskender, doğrudan bir yaklaşımın başarı şansının çok az olduğunu biliyordu ve alternatif yollar bulmaya çalışıyordu. Porus onu izlerken, o her gece atlı birliklerini nehir kıyısında bir aşağı bir yukarı hareket ettiriyordu.

Sonunda İskender, ordugâhının yaklaşık 27 km (17 mil) akış yukarısında uygun bir geçit buldu ve kullandı. Burası ıssız, ağaç kaplı bir adanın nehri böldüğü bir yerdi.[27] Birliklerini karşıya geçirirken adaya vardı. Planı klasik bir kıskaç manevrasıydı.[28] Sonunda, Porus'un ana kuvvetinin her iki tarafını da kuşatan Hint süvarilerine sağdan saldıracaktı.[28] Porus'un geçişini öğrenmemesi için, generali Craterus'u ordunun çoğuyla birlikte geride bırakarak güçlü bir birlikle nehri akıntıya karşı geçti. İskender'in birliği; MS 2. yüzyıl Yunan tarihçisi Arrian'a göre, 6.000 yaya ve 5.000 atlıdan oluşuyordu, muhtemelen daha büyüktü.[kaynak belirtilmeli] Craterus'a; eğer Porus İskender'e bütün birlikleriyle hücum ederse nehri geçip saldırması, Porus İskender'e ordusunun sadece bir kısmıyla saldırırsa konumunu koruması emredildi.[kaynak belirtilmeli] Meleager, Attalus ve Gorgias komutasındaki diğer kuvvetlere manevra sırasında çeşitli yerlerden nehri geçmeleri emredildi.[27]

İskender'in, karşı kıyıdaki Hint kuvvetlerinin gözleri önünde Hydaspes'i geçmesi dikkate değer bir başarıydı. Geçiş için karmaşık hazırlıklar, sayısız aldatmaca yöntemlerinin kullanılmasıyla gerçekleştirildi. Porus, bunun bir blöf olduğuna karar verip rahatlayana kadar sürekli hareket halindeydi. İskender, geçiş bölgesine her ziyaretinde, planın gizliliğini korumak için iç kesimlere doğru dolambaçlı şekilde bir yol aldı. Ayrıca, üssün yakınındaki sahte bir kraliyet çadırında İskender'e benzeyen birisi olduğu bildirildi.

Porus'un, MÖ 326 Temmuz'unda İskender'in saldırısını bekleyişi.

İskender, sessizce ordunun kendi kısmını akıntıya karşı hareket ettirdi ve daha sonra ‘samanla dolu deri dubalar’ ve ‘küçük olanları yarıya bölünmüş, üç parça halinde otuz kürekli kadırga’ kullanarak nehri son derece gizli bir şekilde geçti.[29] Ayrıca Craterus, sık sık nehri geçebileceğini düşündüren numaralar yapıyordu. Sonuç olarak, 'artık karanlıkta ani bir girişim beklemeyen Porus, bir güvenlik duygusuna kapıldı.'[29] İskender yanlışlıkla bir adaya indi, ancak kısa süre sonra diğer tarafa geçti. Porus, rakibinin manevrasını algıladı ve İskender'in geçişini engelleyebileceğini umarak onlarla savaşması için Porus adlı oğlunu emrine küçük bir süvari ve savaş arabası kuvveti vererek gönderdi. Şans eseri o gece, geçidin seslerini bastıran bir fırtına çıktı.

Nehri geçtikten sonra İskender, tüm atlıları ve okçularıyla birlikte Porus'un ordugâhının bulunduğu yere doğru ilerledi ve falanksını geriden takip etmesi için bıraktı.[29] Genç Porus'un kuvvetiyle karşılaştıktan sonra; atlı okçuları düşmanı ok yağmuruna tutarken, ağır süvarileri muharebe düzenine girmeden hemen hücuma geçti.[30] Genç Porus da beklenmedik bir dezavantajla karşı karşıya kaldı, savaş arabaları nehir kıyısındaki çamur yüzünden etkisiz hale gelmişti.[18] Genç Porus'un küçük kuvveti, İskender'in sayıca üstün süvarileri tarafından tamamen bozguna uğratıldı ve genç Porus da ölüler arasındaydı.[31] Olanları duyan kral Porus; İskender'in nehrin kendi tarafına geçtiğini anladı ve Craterus'un ırmağı geçme ihtimaline karşın arkasında küçük bir müfreze bırakarak, ordusunun en iyi kısmı ile birlikte İskender'le savaşmak için hızla hareket etti.[30]

Muharebe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Süvari ve piyade birleşik saldırısı.
İskender'in ordusuna karşı hayali bir Hint savaş fili, Johannes van den Avele

Sonunda iki kuvvet bir araya geldi ve savaş için hazırlandılar. Hintler her iki yanda süvarilerle hazırdı, önlerinde savaş arabaları vardı. Merkezleri ise Makedon süvarilerini caydırmak için, önleri her elli fitte bir savaş filleri ile konuşlandırılmış piyadelerden oluşuyordu. Hint savaş filleri ağır zırhlıydı ve sırtlarında okçu üçlüsü ve ciritçi taşıyan kale benzeri bir mahfe vardı. Porus'un askerleri çelik miğferler, parlak eşarplar ve kılıç kayışları; ellerinde baltalar, mızraklar ve gürzlerle gösterişli renklere sahip kıyafetler giymişlerdi. Hint krallarının bir savaş arabasıyla dövüşmesinin alışmış geleneğinden kaçınan Porus, en uzun savaş filinin üzerine çıktı. Kral, zincir zırh kuşandığından ve bu nedenle bir kulenin ek korumasına ihtiyaç duymadığından, bu hayvan özel bir mahfe ile donatılmamıştı.[32]

Porus'un düzeninin en güçlü kısmının merkezde olduğunu fark eden İskender; Hint süvarileri etkisiz hale getirilene kadar, falanksını geride bırakarak süvarileriyle önce kanatlara saldırmaya karar verdi.[29] Makedon ağır piyade falanksı, Hint piyadelerine karşı sayıca beşte bir oranında daha azdı. Bununla birlikte, Hint piyadeleri zırh eksikliğinden ve rakiplerinin sarissalarının uzun menzilli olmasından dolayı yakın dövüşte önemli bir dezavantaja sahipti. Ağır zırh delici yayları bile kaygan zemin nedeniyle kusurluydu,[18] ancak çamurlu zemin hafif zırhlı Hintler için de bir avantajdı.[32]

İskender, muharebeye Dahae atlı okçularını Hint sağcı süvarilerini taciz etmeleri için göndererek başladı.[18] Zırhlı Yoldaş Süvariler; sol kanattaki sayıca az olan Hint mevkidaşlarına saldırmak için gönderildi ve alışkın olduğu üzere İskender, saldırıyı kendisi yönetti.[31] Hint süvarilerinin geri kalanı, sağ kanattan baskı altındaki soydaşlarının yardımına dörtnala koştu; ancak Coenus'un bölüğü derhal hareketlerini takip etti ve onlara arkadan saldırdı. Hint atlılar her iki saldırıya da karşı koymak için ikili bir falanks oluşturmaya çalıştılar; ancak gerekli karmaşık manevralar, saflarında daha fazla karışıklık yarattı ve Makedon süvarilerinin onları yenmesini kolaylaştırdı. Hint süvarileri böylece bozguna uğradı ve fillerinin arkasına kaçtı.[33]

Savaş filleri Makedon süvarilerine karşı ilerledi, ancak Makedon falanksı ile karşı karşıya kaldı. Güçlü canavarlar; Makedon yayaları arasında ağır kayıplara neden oldu, birçok adamı çelik kaplı fildişleriyle kazığa geçirdi, bazılarını toz haline getirmeden önce havaya kaldırdı, Makedon yayaların yoğun hatlarını ezdi ve dağıttı. Yine de Makedon piyadeleri; fillerin gözlerine ve sürücülerine cirit atan hafif piyadeler ve filleri iki taraflı baltalar ve kopislerle etkisiz hale getirmeye çalışan ağır piyadelerle cesurca direndi.[32] Bu arada; Hint atlılar başka bir saldırı girişiminde bulundular, ancak İskender'in bir araya toplanmış olan süvari bölüğü tarafından bir kez daha geri püskürtüldüler. Filler sonunda püskürtüldü ve kendi hatlarına kaçtılar. Fil sürücülerinin çoğu, paniklemiş bineklerini zehirli çubuklarla öldüremeden Makedon oklarıyla vurulmuştu ve bu nedenle çıldırmış hayvanlar, kendi piyade ve süvarilerinin çoğunu çiğneyerek büyük bir yıkıma yol açtı. Sonunda Makedon pezhetiroisi, kalkanlarını kilitledi ve kafası karışmış düşman kitlesinin üzerine ilerledi. Bu sırada Makedon süvarileri klasik bir "çekiç ve örs" manevrasıyla arkadan hücum ederek tüm Hint ordusunu bozguna uğrattı.[33] Bu arada Craterus ve ana ordugâhtaki kuvveti, nehri geçmeyi başardılar ve tam zamanında vararak kaçan Hintleri kapsamlı bir şekilde kovalamaya başladılar.[34] Muharebe boyunca; İskender'in Porus'un kahramanlığını artan bir hayranlıkla gözlemlediği ve Porus'un yakalanmaktansa savaşta ölmeyi amaçladığını anladığı söylenir. Böyle yetkin bir liderin ve savaşçının hayatını kurtarmayı uman İskender, Taxiles'e Porus'u teslim olması için çağırmalarını emretti. Ancak Porus, düşmanını görünce çileden çıktı ve teklifini dinleme zahmetine bile girmeden öfkeyle ona bir mızrak fırlattı. Porus'un agresif tepkisi Taxiles'ı atıyla kaçmaya zorladı. Benzer bir şekilde kararlı İskender tarafından gönderilen diğer birçok haberci, sonunda Porus'un yakın bir arkadaşı olan Meroes İskender'in mesajını dinlemeye ikna edene kadar reddedildi. Susuzluktan bunalan yorgun Porus, sonunda savaş filinden indi ve su istedi. Kendine geldikten sonra, İskender'e götürülmesine ikna oldu. Hint Kralı'nın yaklaştığını duyan İskende,r onunla buluşmak için yola çıktı ve ünlü teslim toplantısı gerçekleşti.[24][26][35]

Arrian'a göre, Makedon kayıpları 80 yaya asker, on atlı okçu, yirmi Yoldaş Süvari ve diğer 200 atlıydı.[36] Ancak askeri tarihçi J.F.C. Fuller, Diodorus'un öldürülen 1.000 kişilik zayiat rakamlarını daha gerçekçi gördü. Bu, muzaffer ordu için kesinlikle yüksek bir rakamdı ve Makedonların Gaugamela'daki kayıplarından daha fazlaydı; ancak Hint savaş fillerinin kısmi başarısı göz önüne alındığında imkânsız değildi.[37] Arrian'a göre Hint kayıpları 23.000 bin kişiydi, Diodorus'a göre ise 12.000 kişi öldü ve 9.000'den fazla adam esir alındı.[19][38][39] Son iki sayı oldukça yakındır, bu nedenle Arrian'ın toplam Hint kayıplarına mahkûmları da eklediği varsayılabilir. Hint liderliği arasında, Porus'un iki oğlu ve akrabası, müttefiki Spitakes ve ayrıca şeflerinin çoğu muharebe sırasında öldürüldü.[36] Yaklaşık 80 savaş fili canlı yakalandı.[40][41] Ayrıca İskender; Kral Porus tarafından çağrılan takviye kuvvetlerinin muharebe bittikten sonra gelmesi, hemen teslim olması ve bu canavarları bir haraç olarak sunması nedeniyle 70 savaş fili daha aldı.[32]

Sonrası ve miras

[değiştir | kaynağı değiştir]
Charles Le Brun'un Hydaspes Muharebesi esnasında İskender ve Porus'u betimleyen bir tablosu.
Porus'un Makedonlar tarafından mağlup edilişi.

İskender'in kendisine nasıl davranılmasını istediğini sorduğunda Porus, "Bana bir kralın başka bir krala davranacağı gibi davran" yanıtını verdi.[42] Etkilenen İskender, ona gerçekten de bir kral gibi davrandı ve topraklarını elinde tutmasına izin verdi. Muharebeden sonra İskender bu bölgede iki şehir kurmuştur; biri muharebe yerinde zaferinin anısına Nicaea (Yunanca Zafer anlamına gelir) denilen yerde, diğeri ise Hydaspes'in diğer tarafında sadık atını onurlandırmak için Alexandria Bucephalus denilen ki atı bu muharebeden kısa bir süre sonra öldü.

MÖ 326'da, İskender'in ordusu Nanda İmparatorluğu'nun sınırlarına yaklaştı. Sürekli seferberlikten bitkin düşen ve bir başka devasa Hint ordusuyla karşılaşma ihtimalinden endişe duyan ordusu, batıya dönmelerini talep etti. Bu, Hyphasis'te (modern Beas) oldu. Tarihçiler, İskender'in birliklerinin bu eyleminin bir isyanı temsil ettiğini düşünmüyorlar; ancak bunu, birlikler arasındaki askeri huzursuzluğun artması olarak adlandırdılar. Bu da İskender'i sonunda razı gelmeye zorladı.[43] Ancak hemen geri dönmek yerine, orduya güneye yürümesini emretti. İndus boyunca, nehrin kıyılarını imparatorluğunun sınırları olarak güvence altına aldı.

Porus'un mağlubiyetinin ana nedenleri İskender'in taktik kullanması ile Makedonların üstün disiplin ve teknolojisiydi.[44] Hintler, Yunanların süvari ve falanksından daha kalitesiz olan savaş arabalarını kullandılar. İyi desteklenmiş bir askeri altyapıya veya daimi bir orduya sahip değillerdi. Hint piyade ve süvarileri hafif zırhlıydı, metal zırhları yoktu ve kısa kılıçları Makedonların uzun mızraklarıyla boy ölçüşemezdi. Porus; ilk adımı kendisi atmayı başaramadı, temel olarak rakibinin hamlelerine karşı koymaya çalıştı. Yunan tarihçiler, Porus'un sonuna kadar cesurca savaştığı konusunda hemfikirdir.[44]

Maurya İmparatorluğu'nun sonraki yönetimi sırasında; taktikçi Çanakya, Hydaspes Muharebesi'ni bir ders olarak gördü ve savaştan önce askeri eğitim ihtiyacını vurguladı. İlk Mauryan imparatoru Chandragupta, daimi bir orduya sahipti. Savaş arabası birlikleri, Mauryan askeri altyapısında marjinal bir rol oynadı.

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok şiddetli çatışmadan sonra İskender'in zaferi tamamlandı ve Porus teslim oldu.[20]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alıntılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bosworth, A. B. (26 Mart 1993). Conquest and Empire: The Reign of Alexander the Great. Cambridge University Press. ISBN 9780521406796. 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2021 – Google Books vasıtasıyla. 
  2. ^ a b Green 1991, s. 402.
  3. ^ Fuller 1960, s. 198. "While the battle raged, Craterus forced his way over the Haranpur ford. When he saw that Alexander was winning a brilliant victory he pressed on and, as his men were fresh, took over the pursuit."
  4. ^ Fuller 1960, s. 181. "Among the many battles fought by invaders who entered the plains of India from the north-west, the first recorded in history is the battle of the Hydaspes, and in Hogarth's opinion, when coupled with the crossing of the river, together they 'rank among the most brilliant operations in warfare'."
  5. ^ "Accordingly, Alexander not only permitted him to govern his former kingdom, giving him the title of satrap, but also added to it the territory of the independent peoples whom he subdued, in which there are said to have been fifteen nations, five thousand cities of considerable size, and a great multitude of villages." Plutarch's Life of Alexander 60.10
  6. ^ a b According to Arrian 6,000 foot and 5,000 horse were under Alexander's command in the battle.
  7. ^ Fuller estimates a further 2,000 cavalry under Craterus's command.
  8. ^ Harbottle, Thomas Benfield (1906). Dictionary of Battles. New York.
  9. ^ a b Plutarch 62.1:

    "But this last combat with Porus took off the edge of the Macedonians' courage, and stayed their further progress into India. For having found it hard enough to defeat an enemy who brought but twenty thousand foot and two thousand horse into the field, they thought they had reason to oppose Alexander's design of leading them on to pass the Ganges, too, which they were told was thirty-two furlongs broad and a fathom deep, and the banks on the further side covered with multitudes of enemies."
  10. ^ a b c Arrian, 5.15
  11. ^ a b Diodorus, 17.87.2 3 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  12. ^ Green 1991, s. 553.
  13. ^ Curtius 8.13.6; Metz Epitome 54 (following Curtius)
  14. ^ Plutarch 60.5
  15. ^ a b c Arrian, 5.18
  16. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Diodorus 17.89.3 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  17. ^ According to Fuller 1960, s. 199, "Diodorus' figures appear more realistic."
  18. ^ a b c d Roy 2004, ss. 19–23.
  19. ^ a b "Diodorus 17.89.1". 26 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021. 
  20. ^ a b Lee L. Brice (17 Ekim 2012). Greek Warfare: From the Battle of Marathon to the Conquests of Alexander the Great (İngilizce). ABC-CLIO. s. 81. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021. 
  21. ^ Burn 1965, p. 150
  22. ^ Peter Connolly.
  23. ^ a b c d P.H.L. Eggermont, Alexander's campaign in Southern Punjab (1993).
  24. ^ a b c Green 1991.
  25. ^ Sastri 1988, s. 57.
  26. ^ a b Sastri 1988.
  27. ^ a b History of the Macedonians. New York: Robert Carter & Brothers. 1850. ss. 172. 
  28. ^ a b Wasson, Donald L. (26 Şubat 2014). "Battle of Hydaspes". World History Encyclopedia. 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2019. 
  29. ^ a b c d Arrian.
  30. ^ a b Arrian, Book V, Chapter XV.
  31. ^ a b Bose, Partha (1 Nisan 2004). Alexander the Great's Art of Strategy: The Timeless Leadership Lessons of History's Greatest Empire Builder (İngilizce). Penguin. s. 228. ISBN 9781592400539. 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021. 
  32. ^ a b c d Kistler 2006.
  33. ^ a b Arrian, Book V, Chapter XVII.
  34. ^ Montagu, John Drogo (2006). Greek & Roman Warfare: Battles, Tactics, and Trickery. Londra: Greenhill Books. s. 154. 
  35. ^ Alexander the Great and His Time. Barnes & Noble Publishing. 1993. ISBN 0-88029-591-0. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021 – Google Books vasıtasıyla. 
  36. ^ a b Arrian, Book V, Chapter XVIII.
  37. ^ Roy, Kaushik (2015). Warfare in Pre-British India – 1500 BCE to 1740 CE. Routledge. ISBN 978-1-315-74270-0. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021 – Google Books vasıtasıyla. 
  38. ^ "Diodorus Siculus, Library, Book XVII, Chapter 89, section 2". www.perseus.tufts.edu. 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021. 
  39. ^ "Diodorus Siculus, Library, Book XVII, Chapter 89, section 3". www.perseus.tufts.edu. 8 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021. 
  40. ^ Diodorus, 17.89.2 2 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  41. ^ Fuller 1960, s. 199.
  42. ^ Rogers, p. 200
  43. ^ Brice 2012, s. 11.
  44. ^ a b Roy 2004, ss. 23–28.

Kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hydaspes_Muharebesi&oldid=33809363" sayfasından alınmıştır