Kutbüddin Bahtiyâr

Kutbüddin Bahtiyâr Kâki (1173^[1]- 27 Kasım 1235, Delhi), Ferganalı mutasavvıf.

Hint müslümanlarının manevî hayatında büyük rolü olan Çiştiyye tarikatına mensuptur. Delhi'de Kutub Minar yakınına defnedilmiştir.

1173 yılında Kırgızistan'ın Ûş şehrinde doğdu. Asıl ismi, Bahtiyar el-Ûşî Dehlevi, lakabı Kutbüddîn idi. Bir menkıbeye göre beş yaşıda iken onu mektebe Hızır götürmüştü. Hocasının bunu fark edip "Çocuk, ne bahtiyarsın ki seni buraya Hızır getirdi" demesi üzerine "Bahtiyar" adını aldığı rivayet edilir.^[2] Kâki (peksimetçi) olarak anıması, ihtiyaç duyduğunda seccadesinin altından peksimet çıkarmasına bağlanır; kızlarına çeyiz hazırlamada kendisinden yardım isteyen fakir ailelere vermek için seccadesinin altından çıkarıp verdiği peksimetlerin altına dönüştüğü hikâye edilir.

Kutbüddin Bahtiyâr, tasavvufa ilgisi nedeniyle seyahatlar yaptı. Seyahatlerinde Irak, İran, Afganistan ve başka yerlerdeki alimler ile görüştü. Bir seyahati sırasında Çiştiyye tarikatının kurucusu Muînüddin Hasan el-Çişti ile tanıştı ve onun tarikatına girdi.

Hasan el-Çiştî'nin Hindistan'a dönerek Delhi'nin güneyindeki Ecmîr’e yerleşmesi üzerine Hindistan’a gitti. Yolculuğu sırasında Mültan’da iken 1224'te şehir Moğollar tarafından kuşatıldı. Bahtiyar'ın dua ettikten sonra şehrin hakimine bir ok verip düşmanların üstüne atmasını istediği, bu olayın ardından Moğol kuşatmasının kalktığı anlatılır.

Bahtiyar, Mültan'an sonra Delhi'ye gitti, Delhi Türk Sultanlığı hükmüdarı Şemseddin İltutmuş'un güvenini kazandı. Sultandan ve halktan itibar gördü. Mürid ve dostları ile Delhi dışına yerleşti. Şeyhinin hasta olduğunu öğrenince Ecmîr’e giderek onu ziyaret etti.

Kutbüddin Bahtiyâr, Ecmir'den döndükten yirmi gün sonra Şeyh Muînüddin öldü. Bahtiyar ise rivayete göre şeyhinin ölümünden kısa bir süre sonra Delhi'e dervişleriyle sema yaparken "Teslim kılıcıyla öldürülenlere gaybtan her an bir başka can bahşedilir.” anlamına gelen bir beyti işittince vecde geldi, bir daha kedine gelemeyerek dört gün sonra 27 Kasım 1235'te öldü.

Kutub Minar yakınında defnedilmiş ve kabri üzerine bir türbe yapılmıştır. Yapının, yakınına Kütbiddin-i Bahtiyâr Kâki'nin defnedilmesi üzerine bu adı aldığı kaydedilir.^[3]

Halifesi Muînüddin el-Çiştî'ye dair bir menâkıbname yazdığı söylenir. Farsça şiirleri bulunur.