[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Kozmik Takvim

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Carl Sagan'ın kozmik takviminin grafiksel haritası

Kozmik takvim, ünlü Amerikalı gökbilimci Carl Sagan'ın bir fikrinden doğmuştur. Takvim tek bir Dünya yılından oluşur, ancak bu zaman dilimine tüm evrenin kronolojisi (Sagan'a göre yaklaşık 14 milyar yıl) grafiksel olarak sıkıştırılır.

Bu kavram, Carl Sagan tarafından 1977 tarihli Cennetin Ejderleri adlı kitabı ve 1980 yapımı Cosmos adlı televizyon dizisiyle meşhur hale getirildi.[1] Sagan burada, mukayeseyi yüzey alanı açısından genişletmeye devam ettiğini ve Kozmik Takvim'in bir futbol sahası büyüklüğüne ölçeklendirilmesi halinde "bütün insanlık tarihinin (onun) elinin büyüklüğünde bir alanı işgal edeceğini" anlatmaktadır.[2]

Kozmik Takvim'e göre Büyük Patlama 1 Ocak başında gece yarısı gerçekleşti ve şu anki harita gece yarısından hemen önce 31 Aralık'ın sonunu gösteriyor.[3] Bu ölçekteyken geçen her kozmik ay, 1 milyar yılı ifade eder. Bir kozmik saniye 440 yıl, tek bir kozmik dakika 26.000 yıl, bir kozmik saat neredeyse 2 milyon yıl ve her kozmik gün 38 milyon yılı temsil eder.[4]

Sonuç olarak evrenin yaşıyla karşılaştırıldığında insan uygarlığının toplam zamanının ne kadar küçük olduğu büyüleyici bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Evrenin bu varsayımsal yılının sadece son saniyesinde (yani, tarihin son beş yüzyılında) insan bugün kullandığımız teknolojinin %99'unu geliştirdi.

Jeolojik zaman cetvelini ve Dünya'daki yaşamın tarihini görselleştirmek için kullanılan benzer bir örnek "Jeolojik Takvim"'dir.

Kozmoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih Milyar yıl önce Olgu
1 Oca 13,8 Gece yarısından 14 dakika sonra yayılan kozmik arka plan radyasyonundan görüldüğü gibi Büyük Patlama
19 Oca 13,1 Bilinen en eski Gama Işını Patlaması
26 Oca 12,85 İlk gökadaların oluşması[5]
16 Mar 11 Samanyolu Gökadası oluştu
13 May 8,8 Samanyolu Gökadası'nın diski oluştu
2 Eyl 4,57 Güneş Sistemi'nin oluşması
6 Eyl 4,4 Dünyada bilinen en eski kayalar oluştu

Dünyadaki yaşamın evrimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih Milyar yıl önce Olgu
14 Eyl 4,1 Biyotik yaşamın bilinen ilk kalıntıları (Batı Avustralya'daki 4,1 milyar yıllık kayalarda keşfedildi).[6][7]
21 Eyl 3,8 İlk Yaşam (Prokaryotlar)[8][9][10]
30 Eyl 3,4 Fotosentez
29 Eki 2,4 Atmosferin oksijenlenmesi
9 Kas 2 Karmaşık hücreler (Ökaryotlar)
5 Ara 0,8 İlk çok hücreli yaşam[11]
7 Ara 0,67 Basit yapılı hayvanlar
14 Ara 0,55 Eklem bacaklılar (böceklerin ataları, örümceğimsiler)
17 Ara 0,5 Balıklar ve Proto-amfibiler
20 Ara 0,45 Kara bitkileri; Ordovisyen-Silüryen yok oluşları
21 Ara 0,4 Böcekler ve tohumlar
22 Ara 0,36 Amfibiler; Geç Devoniyen kitlesel yok oluşu
23 Ara 0,3 Sürüngenler
24 Ara 0,25 Permiyen-Triyas yok oluşu; Tüm biyolojik familyaların %57'si ve tüm türlerin %83'ü yok olur
25 Ara 0,23 Dinozorlar
26 Ara 0,2 Memeliler; Triyas-Jura kitlesel yok oluşu
27 Ara 0,15 Kuşlar (kuş benzeri dinozorlar)
28 Ara 0,13 Çiçekler
30 Ara, 06:24 0,065 Kretase-Tersiyer yok oluşu, kuş benzeri olmayan dinozorlar yok olur[12]

İnsan evrimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih / saat Milyon yıl önce Olgu
30 Ara 65 Primatlar
31 Ara, 06:05 15 İnsansılar
31 Ara, 14:24 12,3 İnsangiller
31 Ara, 22:24 2,5 İlkel insanlar ve Oldowan taş yontma aletleri
31 Ara, 23:44 0,4 Ateşin ilk insanlar tarafından kontrollü olarak kullanılması
31 Ara, 23:52 0,2 Anatomik olarak modern insanlar
31 Ara, 23:55 0,11 Son Buzul Dönemi'nin başlangıcı
31 Ara, 23:58 0,035 Tarih öncesi sanat (Heykel ve resim)
31 Ara, 23:59:32 0,012 Tarım

Tarihin başlangıcı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih / saat Bin yıl önce Olgu
31 Ara, 23:59:33 12,0 Son Buzul Çağı'nın bitişi
31 Ara, 23:59:41 8,3 Doggerland'ın sular altında kalması
31 Ara, 23:59:46 6,0 Bakır Çağı (kalkolitik)
31 Ara, 23:59:47 5,5 Tunç Çağı; Proto-yazı; Stonehenge Cursus anıtının yapılışı
31 Ara, 23:59:48 5,0 Mısır'ın birinci hanedanı, Sümer'de Erken Hanedan Dönemi, İndus Vadisi Uygarlığının başlangıcı
31 Ara, 23:59:49 4,5 Alfabe, Akad İmparatorluğu, tekerlek
31 Ara, 23:59:51 4,0 Hammurabi Kanunları, Mısır Orta Krallığı
31 Ara, 23:59:52 3,5 Geç Tunç Çağı'ndan Erken Demir Çağı'na; Minos Patlaması
31 Ara, 23:59:53 3,0 Demir Çağı; Klasik Antik Çağ'ın başlangıcı
31 Ara, 23:59:54 2,5 Buda, Mahavira, Zerdüşt, Konfüçyüs, Ahameniş İmparatorluğu, Çin Hanedanı, Klasik Yunan, Asoka İmparatorluğu, Vedalar tamamlandı, Öklid geometrisi, Arşimet Fiziği, Roma Cumhuriyeti
31 Ara, 23:59:55 2,0 Ptolemaik astronomi, Roma İmparatorluğu, İsa, 0 sayısının icadı, Gupta İmparatorluğu
31 Ara, 23:59:56 1,5 Muhammed, Maya uygarlığı, Song Hanedanı, Bizans İmparatorluğu'nun yükselişi
31 Ara, 23:59:58 1,0 Moğol İmparatorluğu, Maratha İmparatorluğu, Haçlı Seferleri, Kristof Kolomb'un Amerika seferi, Avrupa'da Rönesans, Johann Sebastian Bach zamanına kadar klasik müzik
31 Ara, 23:59:59 0,5 Modern Tarih; günümüzden önceki son 437,5 yıl.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Cosmos, episode 1 (1980)". 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022. 
  2. ^ "Episode 1: The Shores of the Cosmic Ocean (Cosmos: A Personal Voyage, Carl Sagan)". 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022. 
  3. ^ Therese Puyau Blanchard (1995). "The Universe At Your Fingertips Activity: Cosmic Calendar". Astronomical Society of the Pacific. 16 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2007. 
  4. ^ Druyan, Ann. "1". Kozmos: Yıldızlara Uzanan Merdiven. National Geographic. Çağlar Yücel tarafından çevrildi. Beta Yayıncılık. s. 31. ISBN 978-625-436-189-0. 
  5. ^ "First Galaxies Born Sooner After Big Bang Than Thought". Space.com. 15 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2015. 
  6. ^ Borenstein, Seth (19 Ekim 2015). "Hints of life on what was thought to be desolate early Earth". Excite. Yonkers, NY: Mindspark Interactive Network. Associated Press. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2015. 
  7. ^ Bell, Elizabeth A.; Boehnike, Patrick; Harrison, T. Mark; Mao, Wendy L. (19 Ekim 2015). "Potentially biogenic carbon preserved in a 4.1 billion-year-old zircon" (PDF). Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 112 (47). ss. 14518-21. Bibcode:2015PNAS..11214518B. doi:10.1073/pnas.1517557112. ISSN 1091-6490. PMC 4664351 $2. PMID 26483481. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2015.  Erken baskı, baskıdan önce çevrimiçi olarak yayınlandı.
  8. ^ Yoko Ohtomo; Takeshi Kakegawa; Akizumi Ishida; Toshiro Nagase; Minik T. Rosing (8 Aralık 2013). "Evidence for biogenic graphite in early Archaean Isua metasedimentary rocks". Nature Geoscience. Cilt 7. ss. 25-28. Bibcode:2014NatGe...7...25O. doi:10.1038/ngeo2025. 
  9. ^ Borenstein, Seth (13 Kasım 2013). "Oldest fossil found: Meet your microbial mom". AP News. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013. 
  10. ^ Noffke, Nora; Christian, Daniel; Wacey, David; Hazen, Robert M. (8 Kasım 2013). "Microbially Induced Sedimentary Structures Recording an Ancient Ecosystem in the ca. 3.48 Billion-Year-Old Dresser Formation, Pilbara, Western Australia". Astrobiology. 13 (12). ss. 1103-24. Bibcode:2013AsBio..13.1103N. doi:10.1089/ast.2013.1030. PMC 3870916 $2. PMID 24205812. 
  11. ^ Erwin, Douglas H. (9 Kasım 2015). "Early metazoan life: divergence, environment and ecology". Phil. Trans. R. Soc. B. 370 (20150036). s. 20150036. doi:10.1098/rstb.2015.0036. PMC 4650120 $2. PMID 26554036. 
  12. ^ "Cosmos: A Spacetime Odyssey (@35min)". 11 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikikitap
Vikikitap
Vikikitapta bu konu hakkında daha fazla bilgi var:
Vikikitap
Vikikitap
Vikikitapta bu konu hakkında daha fazla bilgi var:
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kozmik_Takvim&oldid=33625558" sayfasından alınmıştır