Kozluk

Kozluk
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Batman
Coğrafi bölge	Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Eyyüp Güngör
• Belediye başkanı	Ayhan Eren (AK Parti)[1]
Yüzölçümü
• Toplam	1168 km²
Rakım	868 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	61.437
• Kır	33,801
• Şehir	27.299
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	488
İl plaka kodu	72
Resmî site Kozluk Kaymakamlığı Kozluk Belediyesi

Kozluk (Kürtçe: Hezo), Batman ilinin ilçesidir.

Yüksek dağların etrafında kurulmuş tarihi bir ilçedir. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sine göre Kozluk halkı, eğitimli, hoşgörülü ve cesur bir halkın torunlarıdır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Tarihi bir yerleşim birimi olan Kozluk'un eski adı Hazo'dur. Kozluk ilçesindeki Hallan Çemi Höyüğü kazılarında bulunan MÖ 8000-8600 yıllarına ait arkeolojik kalıntılar Diyarbakır arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. Kozluk, içinde bulunduğu bölgeyle birlikte MÖ 3000 dolaylarında Hurri egemenliğine girdi. Sonrasında bölgede sırasıyla Asurlular, Medler, MÖ 6. yüzyıl ortalarından itibaren Persler, MÖ 332 yılından itibaren Makedon Krallığı, Seleukoslar ve Partlar'ın hakimiyeti görüldü. Partlar'ın yıkılmasından sonra Sasani hakimiyetine giren bölge, uzun yıllar Romalılar ile Sasaniler'in egemenlik mücadelesine sahne oldu. MS 7. yüzyıl başlarında Halife Ömer döneminde İslam Devleti topraklarına katıldı. Sonrasında Emeviler ve Abbasiler dönemini yaşayan bölge İslâm devletleri ile Bizans arasında sıklıkla iktidar değişimine sahne olmuştur.

1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında bölgede Türk hakimiyeti görülmeye başladı. Savaşta gösterdiği başarılardan dolayı bölge Dilmaçoğlu Mehmet Bey'e ikta olarak verildi. Buradaki beylik, Artuklular ve sonrasında da Eyyubiler egemenliğinde kalarak bölgede etkinliğini uzun yıllar sürdürdü. 13. yüzyıl başlarında Moğol akınlarına uğrayan ve tahrip edilen bölge, Kösedağ Muharebesi sonrasında kesin Moğol hakimiyetine girmiş ve bir müddet İlhanlılar tarafından yönetilmiştir.

İlhanlılar'ın yıkılışından sonra bölge Eyyûbîler, Artuklular ve Karakoyunlular tarafından fethedilmek istenmiştir. Son olarak Karakoyunlular'ın hakimiyetindeki yerleşim ve kalesi 15. yüzyıl başlarında Akkoyunlular tarafından ele geçirildi. Daha sonra yerel beylerin hakimiyetinde kalan yerleşim 1514 yılında Osmanlı topraklarına katıldı. 19. yüzyılda Bitlis Vilayeti'nin Muş sancağına bağlı bir nahiye olduğu görülmektedir.

Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Muş ilinin, daha sonra Sason ilçesinin bir nahiyesi oldu. 1938 yılında yerleşim "Kozluk" adını alarak Siirt'in bir ilçesi oldu. 16 Mayıs 1990'da Batman'ın il olmasıyla Siirt'ten ayrılarak bu yeni ile bağlandı. 1990'ların ortasına kadar Kozluk, güçlü aşiretlerin etki alanı içerisinde kalmış, bu tarihten sonra ise aşiretlerin otoritesi hızlı bir şekilde çözülmeye başlamıştır.

İlçenin en eski yerleşim birimlerinden biri olan Kale mahallesi civarında İbrahimbey Camii, Hıdırbey Camii ve Kozluk Kalesi gibi bölgenin kültür mirasını günümüze taşıyan tarihi yapılar bulunmaktadır. Hazo Kalesi'yle ilgili ilk bilgiler Karakoyunlular dönemine aittir. Ancak buradaki ilk kalenin Asurlular döneminde inşa edilmiş olduğu, Karakoyunlular gibi yeni gelen yönetimlerin de kaleyi restore ettikleri tahmin edilmektedir.

Yerleşim, Batman il merkezine 58 km uzaklıktadır. Yerleşimden, E99 Diyarbakır-Bitlis karayolu geçmektedir. Bu yol sayesinde Kozluk, Türkiye-İran karayolunun geçtiği güzergahta bulunur. Yerleşim civar illerden Diyarbakır'a 133 km, Siirt'e 63 km, Bitlis'e 82 km uzaklıktadır. Stratejik konumu dolayısıyla ilçe halkı 1990'lara kadar çarşı olarak adlandırılan dağ yamacında yerleşimini sürdürmüştü. Bu tarihten sonra ise hem artan nüfus hem de toprak dolayısıyla Üçyol olarak adlandırılan ova dölgesine yerleşmeye başlanmıştır. İlçede bulunan Ayngebire (Tosunpınar) bölgesi hem ağaçlık hem de yer altı su kaynağı dolayısıyla yazın iyi bir tatil bölgesidir. Ayrıca ilçede bulunan Halilen köyünde de Sarılık hastalığına iyi geldiği söylenen ve sürekli akan bir su bulunmaktadır. İlçenin kuzeyinden Pisyar çayı akmakta batısında ise güneydoğusunda ise yörenin en büyük dağlarından biri olan Mereto dağı bulunmaktadır.

Kozluk ilçesi, 1 belde ve 69 köyden oluşmaktadır.

Kozluk'ta halı hazırda iki tuğla fabrikası, iki halı saha, tam teşekküllü bir hastane, bir konferans salonu, bir aile çay bahçesi ve iki yatılı okul bulunmaktadır. Kozluk'a bağlı Ase denen köyün civarında ise bir baraj inşa edilmektedir. Bu baraj biterse ovadaki köylerde sulu tarım yapılacağından ilçenin ekonomisinin oldukça güçleneceği öngörülmektedir. Kozluk dağ ile ovanın kesiştiği bir noktadadır. Kozluk'a bağlı köylerin yarısı ovalı diğer yarısı ise Dağlı dediğimiz kişilerden oluşmaktadır.

Wikimedia Commons'ta Kozluk ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Kozluk Kaymakamlığı 7 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kozluk Belediyesi 7 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.